Nhà nghiên cứu Harvard tiết lộ: 4 LỜI KHEN nhưng khiến con gái thiếu tự tin

Khi lời khen “dễ thương” vô tình làm con gái thiếu tự tin

Nhiều phụ huynh có thói quen khen con gái bằng những cụm từ như “đáng yêu”, “dễ thương”, “ngoan quá”, mà không biết rằng chính những lời khen tưởng vô hại ấy có thể vô tình tạo nên định kiến giới, khiến trẻ dần thu hẹp nhận thức về khả năng của chính mình.

Theo các nghiên cứu tâm lý học, sự tự tin là yếu tố then chốt cho thành công trong tương lai. Khi trẻ tin vào năng lực của mình, các em chủ động học hỏi, dám thử nghiệm và kiên trì vượt qua thất bại. Tuy nhiên, nhiều bé gái lại mất dần sự tự tin do chịu áp lực phải “hoàn hảo”, phải “làm đúng” mọi thứ để được công nhận.

Khảo sát của LEGO Group với hơn 60.000 phụ huynh và trẻ em từ 5–12 tuổi tại nhiều quốc gia cho thấy, nhiều bé gái cảm thấy người lớn lắng nghe ý kiến của bé trai nhiều hơn, và thường chịu áp lực phải thể hiện bản thân một cách hoàn hảo.

Nhà nghiên cứu giáo dục Jennifer Wallace, tốt nghiệp Đại học Harvard, cho rằng sự sợ hãi thất bại chính là rào cản lớn nhất với sự phát triển của con gái. “Khi trẻ sợ sai, chúng sẽ ngại thử nghiệm và hạn chế sáng tạo. Ngược lại, khi được khuyến khích thử, dù sai, trẻ học được cách tin vào bản thân”, Wallace nói.

Theo bà, chỉ cần thay đổi một chút trong cách dùng từ và cách khen ngợi, cha mẹ có thể giúp con gái tự tin, bản lĩnh hơn rất nhiều. Wallace đúc kết 4 bí quyết quan trọng từ các nghiên cứu giáo dục và tâm lý học.

1. Khen nỗ lực thay vì sự hoàn hảo

Thay vì nhấn mạnh vào kết quả, cha mẹ nên tập trung vào quá trình con đã cố gắng. Jennifer Wallace chia sẻ: “Nhiều bé gái cảm thấy áp lực phải thật hoàn hảo do ảnh hưởng từ xã hội, văn hóa hoặc kỳ vọng của cha mẹ. Nhưng chỉ cần thay đổi cách nói, người lớn đã có thể khiến trẻ thấy nhẹ nhõm hơn.”

Ví dụ, thay vì nói “Con vẽ đẹp quá!”, hãy thử nói: “Mẹ thích cách con chọn màu này, rất sáng tạo!”. Sự khác biệt nhỏ trong ngôn ngữ giúp trẻ hiểu rằng nỗ lực và sáng tạo mới là điều đáng khen, không phải kết quả cuối cùng.

Chuyên gia tâm lý Francyne Zeltser (Mỹ) cũng khẳng định, khi cha mẹ khen ngợi nỗ lực, trẻ học được rằng điều quan trọng là cố gắng hết mình, chứ không phải lúc nào cũng phải đạt thành tích cao nhất. Nhờ đó, trẻ duy trì được động lực học tập, làm việc và dám bước tiếp dù có thất bại.

2. Biến thất bại thành cơ hội học hỏi

Theo chuyên trang CNBC Make It, cách cha mẹ phản ứng với sai lầm của con có thể định hình cách con đối diện với khó khăn cả đời. Nếu mỗi thất bại đều bị xem là “điều xấu”, trẻ sẽ hình thành nỗi sợ sai, sợ thử thách và dần trở nên thụ động.

Ngược lại, khi cha mẹ xem thất bại là một phần tất yếu của quá trình học hỏi, trẻ sẽ phát triển tư duy phát triển (growth mindset) – tức là tin rằng bản thân có thể tiến bộ nhờ nỗ lực và kiên trì, chứ không phải nhờ năng khiếu bẩm sinh.

Wallace khuyên phụ huynh nên kể cho con nghe về những lần mình mắc lỗi và chia sẻ bài học rút ra. “Khi con thấy bố mẹ cũng từng sai, từng thất bại nhưng vẫn đứng dậy, trẻ sẽ không còn sợ hãi mà thấy thất bại là điều bình thường”, bà nói.

Những đứa trẻ được nuôi dưỡng theo cách này thường kiên cường hơn, biết chấp nhận rủi ro và có tinh thần thử thách cao, yếu tố quan trọng giúp các em thành công khi trưởng thành.

3. Cẩn trọng với ngôn ngữ và định kiến giới

Một trong những yếu tố ít được cha mẹ chú ý nhưng có ảnh hưởng sâu sắc đến lòng tự tin của con gái là ngôn ngữ mang định kiến giới tính.

Wallace chỉ ra rằng: “Các bậc cha mẹ thường khen bé gái là ‘dễ thương’, ‘đáng yêu’, trong khi với bé trai lại dùng các từ như ‘ngầu’, ‘sáng tạo’, ‘thiên tài’. Điều này khiến trẻ nội tâm hóa quan niệm rằng con gái nên hiền lành, nhẹ nhàng; còn con trai mới được mạo hiểm, sáng tạo.”

Kết quả là nhiều bé gái ngại thể hiện cá tính, hoặc tự giới hạn mình trong các lĩnh vực được xem là “phù hợp với nữ giới”, như nghệ thuật hay chăm sóc, thay vì khám phá khoa học, công nghệ hay kỹ thuật.

Theo Quỹ Khoa học Quốc gia Mỹ (NSF), định kiến giới trong ngôn ngữ chính là một trong những nguyên nhân khiến phụ nữ ít xuất hiện hơn trong các ngành STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học). Do đó, cha mẹ nên cẩn trọng với cách dùng từ, thay vì khen “xinh”, hãy khen “sáng tạo”, “táo bạo”, “thông minh” – những tính từ nuôi dưỡng lòng tự tin và tư duy độc lập cho con gái.

4. Cho con những hình mẫu truyền cảm hứng

Trẻ em học bằng cách quan sát. Vì vậy, Wallace khuyến khích cha mẹ giới thiệu cho con những hình mẫu phụ nữ truyền cảm hứng, đặc biệt trong các lĩnh vực do nam giới thống trị – như đạo diễn phim, phi công, nhà khoa học, kỹ sư công nghệ…

Những hình mẫu này không nhất thiết phải là người nổi tiếng. Đó có thể là một người họ hàng, cô giáo, hay chính người mẹ trong gia đình – miễn là họ truyền đi thông điệp: “Phụ nữ cũng có thể làm được điều lớn lao.”

Wallace nói: “Khi cha mẹ thể hiện sự tò mò, sáng tạo và tự tin, con gái sẽ tự nhiên noi theo. Trẻ học tốt nhất bằng cách quan sát người lớn chứ không phải nghe giảng.”

Nuôi dạy con gái tự tin không chỉ là khen ngợi và khích lệ, mà là cả một quá trình đồng hành, quan sát và thay đổi. Đó là cách cha mẹ lựa chọn ngôn từ, phản ứng trước thất bại của con, và cách chính họ sống, sáng tạo, vượt qua khó khăn mỗi ngày. Những điều tưởng nhỏ bé ấy lại tạo nên những cô gái mạnh mẽ, bản lĩnh và hạnh phúc – những người dám tin rằng mình có thể làm nên điều khác biệt trong thế giới này.