Nghịch lý của "buông bỏ": Khi tối giản trở thành... một cuộc mua sắm mới
Tối giản vốn là hành trình đi tìm sự đủ đầy trong tinh thần. Nhưng trong đời sống hiện đại, đặc biệt với thế hệ thành thị trung lưu, việc "buông bỏ" lại đang biến thành một hình thức tiêu dùng mới. Thay vì giúp ta nhẹ nhõm, lối sống tối giản nếu bị hiểu sai có thể khiến ví tiền nhẹ trước... rồi tâm trí mới nhẹ sau.
Chị Ngọc, 38 tuổi, sống ở TP.HCM, kể rằng cô từng cảm thấy bị "rác thải thị giác" vây quanh trong căn hộ 65m². "Tôi mua sách về chủ nghĩa tối giản, theo dõi các Youtuber Nhật Bản, rồi bắt đầu hành trình dọn nhà".
Nhưng chỉ vài tháng sau, chị Ngọc giật mình khi kiểm lại số tiền mình đã chi ra để... sống tối giản: Hơn 12 triệu đồng cho các hộp đựng trong suốt, kệ treo đơn giản kiểu Hàn, tủ vải đựng đồ ít sử dụng, thậm chí cả vài bộ quần áo basic "màu earth tone" theo chuẩn "ít mà chất".
Chi tiền để… cắt giảm đồ đạc, nghe qua thật mâu thuẫn – nhưng lại là thực tế của không ít người Việt đang theo đuổi lối sống tối giản như một trào lưu.
Khi “buông bỏ” cũng cần ví dày
Phong trào “Datsu-shōri” (từ bỏ sở hữu) đến từ Nhật Bản vốn truyền cảm hứng về một cuộc sống tinh gọn, giảm tiêu dùng để tăng giá trị tinh thần. Nhưng khi về tới các đô thị châu Á như TP.HCM, Hà Nội, Bangkok hay Thượng Hải, nó đã biến tướng thành chủ nghĩa tiêu dùng phong cách tối giản – vẫn là tiêu, nhưng theo kiểu tinh tế và gọn gàng hơn.
Trên mạng xã hội, ngày càng có nhiều người khoe những căn nhà gọn gàng với lời dẫn như: "Tôi đã dọn 80% đồ trong nhà – và thay vào đó là bộ tủ bếp mới 25 triệu đồng giúp không gian nhìn ‘clean’ hơn" Hoặc: "Sau khi vứt 40 chiếc áo cũ, tôi đầu tư vào 5 chiếc áo thun organic cotton, mỗi chiếc gần 1 triệu".
Các nhãn hàng nhanh chóng bắt sóng: Từ hộp đựng chổi lau nhà gấp gọn, hộp cơm thủy tinh tối giản, máy lọc không khí màu be nhạt – tất cả đều gắn mác "minimalist". Việc sống tối giản, nếu không tỉnh táo, rất dễ bị kéo theo vòng xoáy "vứt cũ – mua mới – chụp ảnh – khoe lên mạng".
Tối giản có thật sự rẻ hơn?
Nhiều người chọn tối giản vì nghĩ rằng "sống ít tiêu ít", nhưng thực tế không hoàn toàn như vậy nếu thiếu chiến lược. Cùng so sánh:
| Tiêu chí | Sống tối giản lý tưởng | Sống tối giản theo trào lưu |
|---|---|---|
| Mục đích | Tập trung vào giá trị cốt lõi | Làm đẹp không gian, hình ảnh cá nhân |
| Hành vi chính | Bớt mua sắm, dọn đồ có mục tiêu | Mua đồ mới kiểu tối giản |
| Tần suất mua đồ mới | Ít, có kế hoạch dài hạn | Thường xuyên thay đổi theo xu hướng |
| Chi phí trong 6 tháng (ước tính) | 1–2 triệu đồng (chỉ mua cái thiếu) | 10–20 triệu đồng (đổi đồng bộ mọi thứ) |
| Trạng thái cảm xúc | Thanh thản, nhẹ nhõm | Hào hứng lúc đầu – hụt hẫng sau đó |
Chị Thu Trang, 45 tuổi, sống ở Hà Nội chia sẻ: "Tôi từng mua bộ đựng gia vị gỗ tự nhiên giá hơn 1 triệu chỉ vì thấy nó ‘hợp style tối giản’. Nhưng rồi vẫn cất xó, vì cái cũ vẫn dùng tốt".
Điều đáng suy nghĩ là: nếu một triết lý sống vốn để giúp ta bớt lệ thuộc vào vật chất, lại khiến ta cần chi nhiều hơn – thì có gì đó sai sai.
Một hình thức tích trữ mới?
Trớ trêu hơn, khi dọn đồ vật lý, nhiều người lại rơi vào “bẫy tích trữ kỹ thuật số”:
– Ảnh chụp không xóa, để đầy Google Drive.
– Mua sách điện tử rồi không đọc.
– Đăng ký 3–4 ứng dụng theo dõi chi tiêu mà không dùng thường xuyên.
– Theo dõi 20 kênh Youtube về sống chậm, sống xanh, nhưng vẫn bật máy tính làm việc 12 tiếng/ngày.
Tối giản về đồ đạc không đồng nghĩa với tối giản về tâm trí. Nếu không điều chỉnh cách suy nghĩ, ta chỉ chuyển từ dạng “chất chồng đồ vật” sang “chất chồng kỹ thuật số” – vẫn là sự nặng nề, nhưng ở một hình thái mới.
Vậy làm sao để tối giản mà không... tiêu pha?
Dưới đây là bảng gợi ý cách áp dụng tư duy tối giản đúng cách và tiết kiệm, phù hợp với người Việt:
| Hành động | Gợi ý áp dụng tại Việt Nam |
|---|---|
| Dọn đồ | Không cần mua hộp mới – hãy dùng thùng carton, hộp bánh cũ để phân loại ban đầu |
| Quần áo | Áp dụng quy tắc 30 món – chỉ giữ những món đã mặc 2 lần trong tháng gần nhất |
| Đồ bếp | Giữ lại những món đa năng, bỏ những đồ “mua vì tưởng cần” (ví dụ: máy làm sữa hạt chưa dùng lần nào) |
| Đồ trang trí | Không mua thêm – hãy làm sạch, sắp xếp lại thứ đang có |
| Chia sẻ lại đồ | Tặng người quen, hoặc quyên góp qua các nhóm "Chia sẻ đồ cũ Hà Nội/TP.HCM" |
| Hành vi tiêu dùng | Dừng mua mới trong 1 tháng – thay vào đó, viết lại danh sách những thứ thật sự cần |
Tối giản – không phải là ít đồ, mà là nhiều tự do
Ý nghĩa thật sự của Datsu-shōri không nằm ở việc bạn có bao nhiêu món đồ hay ngôi nhà của bạn gọn đến đâu. Mà là:
– Bạn có còn bị điều khiển bởi ham muốn tiêu dùng không cần thiết không?
– Bạn có thật sự cảm thấy tâm trí nhẹ nhõm hơn không?
– Bạn có đủ thời gian và năng lượng cho những điều bạn yêu thích không?
Với chị Ngọc – nhân vật đầu bài – sau 6 tháng thử nghiệm sống tối giản, chị nhận ra điều quan trọng nhất không phải là căn hộ gọn gàng hơn, mà là:
"Tôi đã ngừng việc mua sắm như một cách giải tỏa cảm xúc. Và thay vào đó, tôi học cách ngồi yên một mình mà không thấy trống rỗng".
Kết: Tối giản là một lựa chọn sống – không phải một danh xưng. Nếu ta thấy cần phải “chi tiền để buông bỏ”, thì nên dừng lại một chút và hỏi: Mình đang thực sự muốn buông cái gì? Khi câu trả lời rõ ràng, hành trình tối giản sẽ thực sự bắt đầu – không cần mua thêm bất cứ thứ gì.
