Mặt trời đang dần thức giấc

Các nhà khoa học NASA cảnh báo rằng Mặt Trời có thể đang "thức giấc" sau một thời gian ngắn tương đối không hoạt động, trái ngược với những giả định trước đây về ngôi sao chủ của chúng ta. Nếu đúng như vậy, điều này có thể đồng nghĩa với việc thời tiết vũ trụ tiềm ẩn nhiều thập kỷ nguy hiểm đang chờ đón.

Mặt trời tuân theo một chu kỳ hoạt động Mặt trời kéo dài khoảng 11 năm, bắt đầu bằng một giai đoạn yên tĩnh kéo dài, được gọi là cực tiểu Mặt trời, và tiến dần đến cực đại bùng nổ, được gọi là cực đại Mặt trời - khi ngôi sao chủ của chúng ta thường xuyên phun ra những cơn bão Mặt trời mạnh mẽ về phía Trái đất. Mô hình này được gọi là "chu kỳ vết đen Mặt trời", bởi vì số lượng các mảng tối trên bề mặt Mặt trời tăng lên và giảm xuống theo hoạt động của Mặt trời. Chu kỳ vết đen Mặt trời, đến lượt nó, lại bị chi phối bởi một chu kỳ dài hơn, kéo dài 22 năm, được gọi là Chu kỳ Hale - trong đó từ trường của Mặt trời hoàn toàn đảo ngược rồi lại đảo ngược trở lại.

Nhưng ngoài chu kỳ vết đen Mặt Trời và chu kỳ Hale, Mặt Trời còn trải qua những biến động dài hạn trong hoạt động Mặt Trời, có thể kéo dài nhiều thập kỷ và rất khó dự đoán hoặc giải thích. Ví dụ bao gồm các giai đoạn từ năm 1645 đến năm 1715, được gọi là Cực tiểu Maunder, và từ năm 1790 đến năm 1830, được gọi là Cực tiểu Dalton, khi hoạt động Mặt Trời nhìn chung thấp hơn nhiều trong suốt các chu kỳ vết đen Mặt Trời liên tiếp.

Trở lại đầu những năm 2000, hoạt động Mặt Trời có xu hướng giảm dần khiến một số nhà khoa học tin rằng chúng ta có thể đang bước vào một "thời kỳ cực tiểu Mặt Trời sâu" mới. Lý thuyết này đã được củng cố sau thời kỳ cực đại Mặt Trời gần nhất, giữa năm 2013 và 2014, vốn yếu hơn nhiều so với các chu kỳ trước đó. Tuy nhiên, chu kỳ vết đen Mặt Trời hiện tại, vừa đạt đỉnh, đã đảo ngược hoàn toàn lý thuyết này.

Trong một nghiên cứu mới được công bố ngày 8 tháng 9 trên The Astrophysical Journal Letters, các nhà nghiên cứu đã phân tích nhiều số liệu về hoạt động của mặt trời, bao gồm gió mặt trời, cường độ từ trường và số lượng vết đen mặt trời, và phát hiện ra rằng chúng có xu hướng tăng kể từ khoảng năm 2008 và có thể tăng cao hơn nữa trong các chu kỳ tương lai, cho thấy rằng lý thuyết về thời kỳ cực tiểu sâu của mặt trời đã thực sự thất bại.

"Mọi dấu hiệu đều cho thấy Mặt Trời đang bước vào giai đoạn hoạt động yếu kéo dài", tác giả chính của nghiên cứu, Jamie Jasinski, một nhà vật lý plasma tại Phòng thí nghiệm Động cơ Phản lực của NASA ở Nam California, cho biết trong một tuyên bố của NASA. "Vì vậy, thật bất ngờ khi thấy xu hướng đó đảo ngược. Mặt Trời đang dần thức giấc."

Chúng ta hiện đang tiến gần đến giai đoạn cuối của thời kỳ hoạt động cực đại gần đây nhất của mặt trời, chính thức bắt đầu vào đầu năm 2024 và nó không diễn ra như mong đợi.

Khi chu kỳ vết đen mặt trời hiện tại bắt đầu vào cuối năm 2019, các chuyên gia từ Trung tâm Dự báo Thời tiết Không gian (SWPC) - bao gồm các nhà khoa học từ NASA và Cơ quan Quản lý Khí quyển và Hải dương học Quốc gia (NOAA) - đã dự đoán rằng hoạt động cực đại của mặt trời rất có thể sẽ bắt đầu vào khoảng năm 2025 và tương đương với chu kỳ yếu hơn trước đó.

Tuy nhiên, khi chu kỳ hiện tại diễn ra, người ta nhanh chóng nhận ra rằng điều này không đúng và cực đại Mặt Trời sẽ đến sớm hơn và hoạt động mạnh hơn nhiều so với dự đoán ban đầu. Các nhà khoa học SWPC sau đó đã thừa nhận sai lầm của mình và đưa ra dự báo cập nhật đầu tiên, vừa kịp lúc cực đại Mặt Trời xuất hiện.

Kể từ đó, mặt trời đã đạt đến số lượng vết đen cao nhất trong hơn 20 năm và tạo ra số lượng kỷ lục các đợt bùng phát mạnh cấp X - loại vụ nổ mạnh nhất mà mặt trời có thể tạo ra.

Trong thời kỳ cực đại hiện tại, Trái Đất cũng đã hứng chịu một số cơn bão địa từ lớn, hay còn gọi là nhiễu loạn từ trường của hành tinh. Đáng chú ý nhất là một sự kiện "cực đoan" vào tháng 5 năm 2024, gây ra một số màn trình diễn cực quang rực rỡ nhất trong nhiều thế kỷ và gây thiệt hại hơn 500 triệu USD.

Giờ đây, nghiên cứu mới cảnh báo rằng những gì chúng ta đã chứng kiến trong vài năm qua có thể sẽ trở thành "hiện trạng" trong vài thập kỷ tới. Điều này có thể đặc biệt gây nhiều vấn đề bởi vì nhân loại đã phụ thuộc nhiều hơn vào các công nghệ dễ bị nhiễu bởi thời tiết vũ trụ, chẳng hạn như lưới điện, máy móc điều khiển bằng GPS và vệ tinh quay quanh Trái Đất, vốn có thể bị bão Mặt Trời đánh bật khỏi quỹ đạo .

Hiện tại, vẫn chưa rõ lý do tại sao hoạt động của mặt trời lại giảm trong vài thập kỷ qua hoặc nguyên nhân nào thúc đẩy sự hồi sinh hiện tại của nó: "Các xu hướng dài hạn khó dự đoán hơn nhiều và chúng ta vẫn chưa hiểu hết được", Jasinski cho biết.

Nguồn: Live Science