Mark Zuckerberg chống lại cả thế giới: Mặc vốn hóa bốc hơi trăm tỷ USD, âm thầm kiến tạo tương lai mới cho Meta, hẹn 10 năm nữa sẽ có câu trả lời

Một năm trước, trước khi Facebook biến thành Meta, công ty mạng xã hội này đã có mức vốn hóa thị trường là 1 nghìn tỷ USD, đưa họ vào CLB hiếm hoi, ngồi cùng mâm với một số gã khổng lồ công nghệ của Mỹ.

Cho tới hôm nay tình huống có vẻ đã khác nhiều. Meta đã mất khoảng 2/3 giá trị kể từ khi đạt đỉnh vào tháng 9/2021. Cổ phiếu đang giao dịch ở mức thấp nhất kể từ tháng 1/2019 và sắp kết thúc quý thứ ba liên tiếp với mức giảm % tới hai con số. Chỉ có bốn cổ phiếu thuộc S&P 500 đang chứng kiến mức giảm giá cổ phiếu tồi tệ hơn Meta.

Hoạt động kinh doanh của Facebook được xây dựng dựa trên các hiệu ứng mạng: Người dùng đưa bạn bè, các thành viên gia đình, và mời đồng nghiệp của họ cùng tham gia. Đột nhiên mọi người cùng tập trung lại một chỗ. Sau đó các nhà quảng cáo cũng bị thu hút vào đây và kết quả là Meta thu về khoản lợi nhuận khổng lồ. Có tiền trong tay, Meta thu hút, tuyển dụng những kỹ sư giỏi nhất và sáng giá nhất để duy trì chu kỳ hoạt động kinh doanh.

Nhưng vào năm 2022, chu kỳ đã đảo ngược. Người dùng đang dần rời đi còn các nhà quảng cáo thì đang giảm chi tiêu của họ, khiến Meta có thể sắp báo cáo doanh thu hàng quý giảm lần thứ hai liên tiếp. Các doanh nghiệp đang xóa nút đăng nhập mạng xã hội phổ biến một thời của Facebook khỏi trang web của họ.

Vấn đề tuyển dụng cũng đang là một thách thức mới nổi, đặc biệt là khi người sáng lập kiêm CEO Mark Zuckerberg dành nhiều thời gian để phát triển metaverse (vũ trụ ảo), vốn có thể là tương lai của công ty nhưng hầu như không tạo ra được một phần doanh thu nào trong ngắn hạn và tiêu tốn hàng tỷ USD mỗi năm để xây dựng.

Zuckerberg cho biết anh hy vọng rằng trong vòng một thập kỷ tới, metaverse “sẽ tiếp cận một tỷ người” và “quản hàng trăm tỷ USD thương mại kỹ thuật số”. Anh nói với Jim Cramer của CNBC vào tháng 6 rằng “North Star” sẽ đạt được những con số đó vào cuối thập kỷ và tạo ra một “nền kinh tế lớn” xung quanh hàng hóa kỹ thuật số.

Các nhà đầu tư không nhiệt tình với ý tưởng đó và cách họ bán phá giá cổ phiếu khiến một số nhà quan sát đặt câu hỏi liệu áp lực giảm có thực sự là một “vòng xoáy tử thần” mà từ đó Meta không thể phục hồi hay không.

Laura Martin của Needham, nhà phân tích duy nhất trong số 45 người được FactSet theo dõi với xếp hạng bán cổ phiếu Meta cho biết: “Tôi không chắc có mảng kinh doanh cốt lõi nào còn hoạt động tại Facebook hay không”.

Không ai cho rằng Facebook có nguy cơ ngừng kinh doanh. Công ty vẫn có vị trí thống trị trong lĩnh vực quảng cáo trên điện thoại di động và là một trong những mô hình kinh doanh có lợi nhuận cao nhất hành tinh. Ngay cả khi doanh thu ròng giảm 36% trong quý gần nhất so với năm trước, Meta đã tạo ra lợi nhuận 6,7 tỷ USD và kết thúc giai đoạn với hơn 40 tỷ USD la tiền mặt.

Vấn đề của Phố Wall đối với Facebook là công ty này không còn là câu chuyện tăng trưởng nữa. Cho đến tận năm nay, đó là điều duy nhất mà họ gặp phải. Năm tăng trưởng doanh thu chậm nhất của công ty là năm đại dịch 2020, khi đó doanh thu vẫn tăng 22%. Nhưng các nhà phân tích năm nay dự đoán doanh thu sẽ giảm.

Số lượng người dùng hoạt động hàng ngày ở Mỹ và Canada đã giảm trong hai năm qua, từ 198 triệu vào giữa năm 2020 xuống còn 197 triệu trong quý II năm nay. Trên toàn cầu, số lượng người dùng tăng khoảng 10% trong khoảng thời gian đó và dự kiến sẽ tăng 3% một năm cho đến năm 2024, theo ước tính của FactSet.

“Khi nhìn vào số lượng người dùng của Meta, bạn sẽ thấy công ty đang ở một vị trí không tốt". 

Theo Chris Curtis

Jeremy Bondy, Giám đốc điều hành của công ty tiếp thị ứng dụng Liftoff cho biết: “Tôi không thấy vấn đề dòng tiền sẽ nổi lên tăng lên trong vài năm tới, nhưng tôi chỉ lo lắng rằng họ sẽ không giành được thế hệ người dùng tiếp theo”.

Tăng trưởng doanh số bán hàng dự kiến sẽ ở mức một con số trong nửa đầu năm 2023, trước khi tăng trở lại. Nhưng ngay cả đặt cược đó cũng có rủi ro. Thế hệ người dùng tiếp theo, như Bondy mô tả, hiện đang chuyển sang TikTok, nơi người dùng có thể tạo và xem các video ngắn, có tính lan truyền mạnh hơn.

Meta đã và đang cố gắng bắt chước thành công của TikTok với việc cung cấp video ngắn có tên Reels, vốn đã trở thành tâm điểm chính trên Facebook và Instagram. Meta có kế hoạch tăng số lượng video ngắn được đề xuất theo thuật toán trong nguồn cấp dữ liệu Instagram của người dùng từ 15% lên 30% và Bondy dự đoán công ty có thể sẽ “nhận được dòng doanh thu khổng lồ từ sự thay đổi thuật toán đó”.

Tuy nhiên, Facebook thừa nhận rằng việc kiếm tiền từ Reels chỉ đang trong những ngày đầu tiên và vẫn chưa rõ định dạng này hoạt động tốt như thế nào đối với các nhà quảng cáo. Hoạt động kinh doanh của TikTok vẫn không rõ ràng vì công ty thuộc sở hữu tư nhân.

Sheryl Sandberg, người vừa rời công ty sau hơn 14 năm làm giám đốc vận hành, cho biết trong buổi họp báo cáo kết quả kinh doanh vào tháng 7 rằng video khó hơn ảnh về mặt quảng cáo và đo lường, và Facebook phải chỉ cho các doanh nghiệp cách sử dụng công cụ quảng cáo cho Reels.

“Tôi nghĩ tính năng này rất hứa hẹn”, Sandberg nói, “nhưng chúng tôi còn có một số công việc khó khăn ở phía trước”.

Những người hoài nghi như Martin cho rằng Facebook đang đẩy người dùng ra khỏi nguồn cấp tin tức cốt lõi, nơi nó tạo ra hàng tấn tiền mặt và hướng tới Reels, nơi mô hình này chưa được chứng minh. Martin nói rằng Zuckerberg phải biết điều gì đó quan trọng về vị trí của doanh nghiệp.

Người phát ngôn của Facebook từ chối bình luận về câu chuyện này.

Zuckerberg có ít nhất một lý do chính để lo ngại ngoài việc tăng trưởng người dùng bị đình trệ và nền kinh tế đang chậm lại: Apple.

Bản cập nhật quyền riêng tư dành cho iOS năm 2021, được gọi là Tính minh bạch theo dõi ứng dụng, đã làm suy yếu khả năng nhắm mục tiêu người dùng bằng quảng cáo của Facebook, khiến công ty mất khoảng 10 tỷ USD doanh thu trong năm nay. Meta đang dựa vào quảng cáo dựa trên trí tuệ nhân tạo để cuối cùng bù đắp cho những mất mát do thay đổi của Apple.

Số tiền đó có thể nhiều hơn một chút so với Band-Aid. Chris Curtis, một chuyên gia tiếp thị trực tuyến và nhà tư vấn, đã chứng kiến mạng xã hội tăng và giảm khi xu hướng thay đổi và người dùng di chuyển theo. Và vấn đề đó không thể giải quyết được với AI.

Curtis, người trước đây làm việc tại Anheuser-Busch và McKinsey cho biết: “Khi nhìn vào số lượng người dùng của Meta, bạn sẽ thấy công ty đang không ở một vị trí tốt".

“THIỆN HAY ÁC”

Lần cuối cùng vốn hóa thị trường của Facebook ở mức thấp như thế này là vào đầu năm 2019 khi công ty đang đối phó với hậu quả liên tục của vụ bê bối quyền riêng tư Cambridge Analytica. Kể từ đó, Facebook đã bị tổn hại thêm về danh tiếng, đáng chú ý nhất là từ các tài liệu bị rò rỉ vào năm ngoái bởi người tố cáo và cựu nhân viên Frances Haugen.

Điểm rút ra chính từ câu chuyện của Haugen đó là Facebook biết nhiều tác hại mà các sản phẩm của họ gây ra cho trẻ em nhưng không muốn hoặc không thể làm gì với chúng. Một số thượng nghị sĩ Mỹ đã so sánh công ty với Big Tobacco.

Denise Lee Yohn, tác giả của những cuốn sách xây dựng thương hiệu bao gồm “Những thương hiệu vĩ đại nên làm gì” và “Hợp nhất”, cho biết có rất ít bằng chứng cho thấy việc Facebook đổi thương hiệu thành Meta vào cuối năm ngoái đã thay đổi nhận thức của công chúng về công ty.

Yohn nói: “Tôi nghĩ rằng công ty vẫn phải hứng chịu rất nhiều lời chỉ trích và hoài nghi về việc liệu họ có phải là lực lượng thiện hay ác”.

Yohn nói, phục hồi một thương hiệu bị tổn hại là rất khó nhưng không phải là không thể. Bà lưu ý rằng vào năm 2009, Domino’s Pizza đã có thể lội ngược dòng thành công sau khủng hoảng. Vào tháng 4 năm đó, một video do hai nhân viên nhà hàng thực hiện như một trò đùa đã lan truyền trên mạng, cho thấy một trong số họ đang thực hiện hành vi ghê tởm với thức ăn khi đang nấu ăn tại một trong những nhà bếp của công ty. Cả hai nhân viên đều bị bắt và bị buộc tội làm ô nhiễm thực phẩm.

Vào tháng 12/2009, Domino’s Pizza đã tung ra một chiến dịch tiếp thị có tên là “Pizza quay vòng”. Cổ phiếu tăng 63% trong quý đầu tiên của năm 2010.

Mặt khác, Zuckerberg không phải là “một nhà lãnh đạo nghiêm túc về việc thay đổi văn hóa, thay đổi bản thân và về kiểu tạo ra một công ty có thể tiến tới tương lai mà anh ấy đang hình dung”, bà nói.

Thành công về danh tiếng của Meta cũng có thể làm tổn hại đến khả năng tuyển dụng nhân tài hàng đầu của công ty, trái ngược hoàn toàn với một thập kỷ trước.

Ben Zhao, giáo sư khoa học máy tính tại Đại học Chicago, cho biết ông nhận thấy điều đó đang diễn ra trên thực tế khi ngày càng có nhiều sinh viên trong khoa của ông tỏ ra muốn làm việc cho TikTok và ByteDance.

Zhao cho biết, để duy trì tính cạnh tranh, Meta và Google đang “phải trả nhiều tiền hơn và chắc chắn phải cung cấp các gói và tùy chọn cổ phiếu sinh lợi hơn”.

LIỆU MARK ZUCKERBERG SẼ ĐÚNG?

Jake Dollarhide, Giám đốc điều hành của Longbow Asset Management ở Tulsa, Oklahoma, cho biết Zuckerberg có lịch sử chứng minh những người nghi ngờ anh ta là sai.

Dollarhide nhớ lại khi các nhà đầu tư rời Facebook không lâu sau khi IPO năm 2012, chế giễu khả năng của công ty trong việc chuyển “từ PC sang thế giới di động”. Mảng kinh doanh di động của Facebook nhanh chóng bùng phát và vào cuối năm 2013, cổ phiếu này bắt đầu quay lại đường đua.

Thành công của Zuckerberg trong việc chuyển hướng sang thiết bị di động mang lại cho Dollarhide sự tin tưởng rằng Meta có thể kiếm tiền từ việc chuyển sang chế độ metaverse. Trong quý hai, bộ phận Reality Labs của Meta, nơi có tai nghe thực tế ảo và các công nghệ liên quan, đã tạo ra doanh thu 452 triệu USD, chiếm khoảng 1,5% tổng doanh số Meta và lỗ 2,8 tỷ USD.

Dollarhide nói: “Tôi nghĩ rằng Zuckerberg là người rất thông minh và tham vọng. Tôi sẽ không đặt cược chống lại Zuckerberg cũng như tôi sẽ không đặt cược chống lại Elon Musk".

Tuy nhiên, công ty của Dollarhide đã không sở hữu cổ phiếu Facebook kể từ năm 2014. Apple và Amazon là hai trong số những cổ phiếu yêu thích hàng đầu của ông.

“Thực tế là họ có thể được coi là một công ty giá trị chứ không phải một công ty tăng trưởng”, Dollarhide nhận định về Meta.

Bất kể điều gì xảy ra trong năm hoặc hai hoặc thậm chí ba năm tới, Zuckerberg đã nói rõ rằng tương lai của công ty là ở phương diện metaverse, nơi anh ấy tập trung vào các doanh nghiệp mới hình thành xung quanh thực tế ảo.

Zhao, từ Đại học Chicago, nói rằng có sự không chắc chắn lớn xung quanh triển vọng của metaverse.

“Câu hỏi thực sự là - người dùng hàng ngày đã sẵn sàng cho metaverse chưa?” Zhao nói. “Liệu công nghệ cơ bản đã sẵn sàng và đủ trưởng thành để làm cho quá trình chuyển đổi đó diễn ra liền mạch chưa? Đó là một câu hỏi thực sự và điều đó có thể không thuộc về Facebook hay Meta vào thời điểm này”.

Nếu Zuckerberg đúng, có lẽ 10 năm nữa, giá cổ phiếu của Meta từ độ sâu năm 2022 sẽ giống như đợt giảm giá của thập kỷ. Và nếu điều đó xảy ra, những dự đoán về vòng xoáy tử thần sẽ bị chế giễu như một câu chuyện trang bìa năm 2012 của Barron’s, với tiêu đề “Facebook trị giá 15 USD”. Bốn năm sau, cổ phiếu Facebook được giao dịch gần 130 USD.

Nguồn: CNBC