Kiểm định khí thải xe máy cần tư nhân nhập cuộc

Nhà đầu tư tư nhân lo ngại

Mới đây, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất lùi thời điểm kiểm định khí thải xe máy đến ngày 1/7/2027, chậm hơn 6 tháng so với lộ trình ban đầu để các địa phương có thêm thời gian. Tuy nhiên, với sự hạn chế về mạng lưới và cơ sở hạ tầng trên toàn quốc, việc lùi thời gian thêm nữa hoàn toàn có thể xảy ra nếu thiếu giải pháp đồng bộ.

Ông Nguyễn Đông Phong, Giám đốc Trung tâm Thử nghiệm khí thải phương tiện giao thông cơ giới đường bộ (Cục Đăng kiểm Việt Nam) cho biết, Việt Nam mất gần 30 năm để xây dựng gần 300 trạm kiểm định ô tô. Quy trình kiểm định khí thải xe máy tuy đơn giản hơn, nhưng số lượng xe máy lớn gấp 10 lần ô tô, cần hàng nghìn cơ sở kiểm định.

Riêng Hà Nội và TPHCM cần khoảng 1.000 cơ sở kiểm định, trong khi hiện nay chỉ có 70 trung tâm đăng kiểm ô tô đủ điều kiện kiểm định khí thải xe máy. Với hơn 14 triệu xe máy lưu hành tại hai đô thị này, các cơ sở tư nhân sẽ đóng vai trò chủ lực. Tuy nhiên, theo ghi nhận, hầu hết các cơ sở này đều không mặn mà.

Anh Nguyễn Thắng, chủ một cửa hàng sửa chữa, bảo dưỡng xe ở Vũ Trọng Phụng (Nhân Chính, Thanh Xuân, Hà Nội) chia sẻ, do chưa có các tiêu chuẩn kỹ thuật cụ thể về kiểm định nên chưa biết phải đầu tư thế nào. “Theo tôi tìm hiểu, cần ít nhất 15 m2 cho mỗi thiết bị đo khí thải. Nhưng cụ thể là thiết bị của thương hiệu nào sản xuất, phân phối, ai sẽ kiểm định chất lượng các thiết bị này?”, anh Thắng thắc mắc.

Anh Dương Thanh Tuấn, chủ một cửa hàng sửa chữa, bảo dưỡng xe trên đường Nguyễn Xiển (Thanh Xuân, Hà Nội), cho rằng, số tiền đầu tư cho hệ thống kiểm định khí thải bài bản, chuyên nghiệp có thể lên tới vài trăm triệu đồng.

“Đắt đỏ nhất là máy đo lường khí thải, giá dao động từ vài chục triệu tới trên 100 triệu đồng. Chúng tôi còn phải đầu tư cả máy tính, máy in, chi tiền để cải tạo mặt bằng, bảo trì các thiết bị nếu có hỏng hóc…

Nguồn thu chưa chắc đã ổn định để bù lại vốn. Tôi nghĩ ban đầu có thể đông nhưng sau nhu cầu giảm dần. Đầu tư vài trăm triệu đồng để một ngày phục vụ được vài khách hàng, liệu có đáng không?”, anh Tuấn bộc bạch.

Anh Bùi Quang Anh, chủ cơ sở sửa chữa, bảo dưỡng xe máy tại phố Láng Hạ (Đống Đa, Hà Nội), nói: “Quy định hiện hành yêu cầu nhân viên phải tốt nghiệp trung cấp nghề, có chứng chỉ của Cục Đăng kiểm Việt Nam. Nhưng đa số nhân viên ở các cửa hàng tư nhân đều không có bằng trung cấp nghề.

Nhiều anh em làm nghề hơn chục năm, sửa được mọi loại xe nhưng có thể không được đứng máy đo khí thải vì thiếu tấm bằng. Nếu phải thuê thêm nhân viên đăng kiểm, chi phí lại bị đội lên”, anh Quang Anh nói.

Từ góc độ người dân, chị Nguyễn Thùy Linh (sống tại Thanh Xuân, Hà Nội), sẵn sàng đưa xe máy đi kiểm định để góp phần bảo vệ môi trường. “Tôi nghĩ đầu tư vài trăm nghìn đồng cũng không vấn đề gì.

Tuy nhiên, tôi quan tâm tới địa điểm, thủ tục, có mất thời gian xếp hàng chen chúc hay không, dữ liệu lưu trữ sau khi điểm định thế nào”, chị Linh chia sẻ.

Cú hích từ chính sách

Ông Trần Hoàng Phong, đại diện Cục Đăng kiểm Việt Nam (Bộ Xây dựng) nhận định, những đại lý của các nhà sản xuất, lắp ráp xe mô tô, xe gắn máy ở Việt Nam như Honda, Yamaha, Suzuki… sẵn sàng nhận kiểm định khí thải xe máy. Hầu hết cơ sở sửa chữa, bảo dưỡng xe tư nhân đều từ chối.

Theo ông Phong, Cục Đăng kiểm Việt Nam (Bộ Xây dựng) và Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang hoàn thiện dự thảo lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải xe mô tô, xe gắn máy. Trong dự thảo đã có nhiều biện pháp gỡ khó và chính sách ưu đãi, hỗ trợ để động viện các cơ sở, đại lý tư nhân thực hiện kiểm định khí thải xe máy.

“Tuy nhiên, chúng tôi chưa thể công bố chi tiết các biện pháp và chính sách này do dự thảo vẫn đang được cải thiện”, ông Phong cho biết.

Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) nhìn nhận, việc triển khai kiểm định khí thải xe mô tô, xe gắn máy trên thực tế đang gặp nhiều trở ngại do thiếu khung pháp lý hoàn chỉnh. “Hệ thống cơ sở bảo hành, bảo dưỡng của các đơn vị thuộc VAMM sẵn sàng tham gia kiểm định khí thải.

Tuy nhiên, chúng tôi mong Nhà nước sẽ sớm cụ thể hóa điều kiện về cơ sở kiểm định, các yêu cầu về mặt bằng, thiết bị, nhân lực… Chính sách cần mang tính linh hoạt, khuyến khích tận dụng tối đa nguồn lực sẵn có tại các cơ sở bảo dưỡng và đại lý hiện hữu”, đại diện VAMM nói.

Ông Nguyễn Tô An, Phó Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết, Cục đang kiến nghị áp dụng tiêu chuẩn khí thải phù hợp với năm sản xuất đối với xe cũ còn trong vòng đời, tránh gây áp lực cho người dân. Sau khi xây dựng mạng lưới trạm kiểm định ở Hà Nội và TPHCM, Cục sẽ triển khai các trạm kiểm định lưu động phục vụ người dân tại các khu công nghiệp, vùng sâu vùng xa.

Theo TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, xe máy sử dụng lâu năm, không được bảo trì đúng cách thường phát thải lượng lớn CO (carbon monoxide), HC (hydrocarbon), NOx (nitơ oxit) - các khí độc có thể gây các bệnh về hô hấp, tim mạch, thậm chí gây ung thư. Do đó, kiểm định khí thải xe máy sẽ cải thiện rõ rệt sức khỏe cộng đồng và giúp tiết kiệm khoản chi phí không nhỏ về y tế.

“Việc kiểm định khí thải xe máy sẽ đóng góp vào mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 mà Thủ tướng đề ra tại Hội nghị COP26. Chiến lược tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030 cũng nêu rõ, giảm phát thải trong giao thông là nhiệm vụ trọng tâm thông qua đổi mới công nghệ, loại bỏ phương tiện cũ, và thúc đẩy giao thông sạch”, ông Tùng nói.