Khoa học bóc trần: Hội bạn 3 - 4 người thân nhau đồng đều là ảo tưởng, chỉ có 2 người "thật lòng"

Trong các nhóm bạn thân nhỏ, thường từ 3 - 4 người, một hiện tượng phổ biến là sự hình thành các cặp bạn thân hơn giữa hai thành viên, trong khi một thành viên khác có xu hướng cảm thấy lạc lõng hoặc bị cô lập hơn. Vì sao vậy?

1 hiện tượng thường thấy nhưng không phải ai cũng biết cách lý giải

Theo lý thuyết "Số Dunbar", con người có xu hướng duy trì các mối quan hệ thân thiết trong các nhóm nhỏ với số lượng giới hạn, thường dao động từ 3 đến 5 người trong các nhóm bạn thân. Tuy nhiên, trong một nhóm nhỏ như vậy, số lượng tương tác không đồng đều giữa các thành viên.

Sẽ luôn có 2 người thân nhau hơn trong 1 nhóm, bởi theo nghiên cứu của Granovetter (1973) về "sức mạnh của các mối quan hệ yếu", các mối quan hệ mạnh (strong ties) thường được hình thành giữa hai cá nhân có nhiều điểm chung, chẳng hạn như sở thích, giá trị, hoặc trải nghiệm cá nhân.

Trong một nhóm 3-4 người, hai thành viên thường có xu hướng tìm thấy sự tương đồng sâu sắc hơn (shared interests, proximity, hoặc tương tác thường xuyên hơn), dẫn đến việc hình thành một mối quan hệ thân thiết hơn so với các cặp khác.

Và cũng từ đây xuất hiện thành viên lạc lõng nhất.

Trong một nhóm nhỏ, sự phân bổ thời gian và năng lượng xã hội không đồng đều. Nếu hai người trở nên thân thiết hơn, họ có xu hướng dành nhiều thời gian và chia sẻ nhiều hơn với nhau, dẫn đến việc một thành viên khác (hoặc hai trong nhóm 4 người) cảm thấy bị "bỏ rơi" hoặc ít được chú ý hơn.

Điều này được gọi là hiện tượng "bất cân xứng trong mối quan hệ" (relationship asymmetry), được nghiên cứu bởi các nhà tâm lý học như Adams (1965) trong lý thuyết công bằng (Equity Theory). Thành viên cảm thấy lạc lõng thường nhận thấy mình đầu tư nhiều vào nhóm nhưng nhận được ít sự tương tác hoặc hỗ trợ hơn, dẫn đến cảm giác bị cô lập.

Con người có nhu cầu gắn kết mạnh mẽ. Nhu cầu này thúc đẩy chúng ta tìm kiếm các mối quan hệ thân thiết, nhưng nó cũng làm tăng sự nhạy cảm với việc bị loại trừ hoặc cảm giác không được chấp nhận.

Hiệu ứng "Tam giác bất ổn" trong nhóm 3 người

Trong các nhóm 3 người, lý thuyết về tam giác xã hội (triadic relationships) của Heider (1958) cung cấp một cách giải thích thêm. Heider cho rằng trong một tam giác quan hệ, các mối quan hệ có xu hướng đạt đến trạng thái cân bằng, nhưng thường một mối quan hệ sẽ mạnh hơn hai mối quan hệ còn lại.

Hai người thân hơn: Một cặp trong tam giác thường trở nên mạnh hơn do sự tương hợp hoặc tần suất tương tác cao hơn. Ví dụ, nếu A và B thường xuyên gặp nhau ngoài nhóm hoặc chia sẻ nhiều bí mật cá nhân hơn, mối quan hệ A-B sẽ mạnh hơn so với A-C hoặc B-C.

Thành viên lạc lõng: Thành viên C, không thuộc cặp thân thiết, có thể cảm thấy mình không quan trọng bằng hoặc không được ưu tiên trong nhóm. Điều này tạo ra một "tam giác bất ổn", trong đó C có thể cố gắng cải thiện mối quan hệ với A hoặc B, nhưng nếu không thành công, họ sẽ cảm thấy lạc lõng hơn.

Trong nhóm 4 người, hiện tượng này phức tạp hơn, nhưng thường vẫn dẫn đến việc một cặp trở nên nổi bật hơn, trong khi một hoặc hai thành viên khác cảm thấy bị đẩy ra ngoài lề.

Tính cách cá nhân đóng vai trò quan trọng

Tính cách của các thành viên trong nhóm cũng đóng vai trò quan trọng. Theo mô hình Big Five về tính cách (Costa & McCrae, 1992), những người có mức độ "hòa đồng" (agreeableness) hoặc "hướng ngoại" (extraversion) cao thường dễ dàng hình thành các mối quan hệ thân thiết hơn. Trong khi đó, một thành viên có tính cách hướng nội hoặc ít chủ động trong giao tiếp có thể bị xem là "lạc lõng" vì họ ít tham gia vào các tương tác nhóm.

Nếu một thành viên ít chia sẻ cảm xúc hoặc không chủ động liên lạc, họ có thể bị các thành viên khác vô tình bỏ qua, đặc biệt khi hai thành viên khác đã hình thành một mối quan hệ thân thiết.

Ngoài ra, động lực cá nhân cũng ảnh hưởng. Một số người có xu hướng tìm kiếm một "người bạn thân nhất" (best friend) để đáp ứng nhu cầu cảm xúc sâu sắc, trong khi người khác có thể hài lòng với các mối quan hệ nhóm rộng hơn. Trong một nhóm nhỏ, sự ưu tiên này thường dẫn đến việc một cặp bạn thân nổi bật hơn.

Để giảm thiểu hiện tượng này, các nhóm bạn thân cần chú ý đến việc duy trì sự công bằng trong tương tác, đảm bảo rằng mọi thành viên đều có cơ hội chia sẻ và tham gia. Tuy nhiên, do bản chất tự nhiên của các mối quan hệ con người, xu hướng hình thành các cặp thân thiết hơn và một thành viên lạc lõng có lẽ sẽ vẫn là một đặc điểm phổ biến trong các hội bạn thân.