Dù cách nhau cả nửa bán cầu, nhiều quốc gia vẫn giống nhau kỳ lạ khi nói về từ "mẹ" - ngoại lệ dịu dàng của thế giới

"Mẹ" là một từ ngắn gọn nhưng chất chứa tình cảm sâu nặng, không chỉ mang giá trị thiêng liêng trong mỗi gia đình mà còn ẩn chứa những điểm chung đáng chú ý trong ngôn ngữ học toàn cầu.

Theo Từ điển Tiếng Việt do Nhà xuất bản Khoa học Xã hội phát hành năm 1994, từ "mẹ" trong tiếng Việt mang nghĩa là người phụ nữ có công sinh thành và nuôi dưỡng con cái. Có một điều thú vị là không chỉ riêng tiếng Việt mà trong nhiều ngôn ngữ khác nhau trên thế giới, từ để chỉ mẹ cũng thường bắt đầu bằng âm "m" - một sự tương đồng ngôn ngữ học khá đặc biệt.

Có thể kể đến một số ví dụ tiêu biểu: tiếng Anh có mother, mom ; tiếng Pháp có mère, maman ; tiếng Nga là мать (mat’), мама (mama); tiếng Đức là Mama ; tiếng Tây Ban Nha là mamá ; tiếng Nhật sử dụng từ ママ (mama) trong văn nói thông thường; trong tiếng Hindi, mẹ là माँ (maa). Ở nhiều ngôn ngữ châu Phi và Nam Á, các từ như mama, ma, hay amma cũng rất phổ biến.

Vì sao lại như thế?

Giải thích hiện tượng này, nhiều nhà ngôn ngữ học cho rằng âm "m" là một trong những âm dễ phát ra nhất với trẻ sơ sinh. Đây là âm môi tức âm được tạo nên bằng cách khép và mở môi phù hợp với khả năng phát âm còn non nớt của trẻ nhỏ. Khi bú mẹ, môi trẻ có xu hướng khép mở theo nhịp, điều này được cho là có liên hệ đến việc trẻ phát ra âm "ma" hay "mama" một cách tự nhiên. Do đó, các từ đầu tiên mà trẻ thường học để gọi người thân, đặc biệt là người mẹ người gắn bó gần gũi nhất trong những tháng năm đầu đời thường bắt đầu bằng âm "m".

Không chỉ vậy, các âm như m, b, p đều là những âm đơn giản, ít đòi hỏi vận động phức tạp của cơ quan phát âm, lại có âm sắc nhẹ nhàng, tròn trịa và gần gũi về mặt cảm xúc. Chính vì vậy, các từ gọi người thân trong tiếng Việt như mẹ, bà, ba, bố... cũng đều có chung đặc điểm khởi đầu bằng các phụ âm này.

Điều này cho thấy, ngôn ngữ không đơn thuần là công cụ giao tiếp, mà còn phản ánh mối quan hệ mật thiết giữa nhiều yếu tố. Những từ đầu tiên mà một đứa trẻ cất tiếng gọi không chỉ là biểu hiện của khả năng ngôn ngữ, mà còn là sự khởi đầu cho sợi dây kết nối tình cảm giữa con người với gia đình và cộng đồng.

Từ "mẹ", vì vậy, không chỉ là một khái niệm trong từ điển. Dù ở bất kỳ quốc gia hay nền văn hóa nào, cách con người gọi mẹ đều mang trong đó sự gần gũi, bản năng và thiêng liêng như một mẫu số chung về tình mẫu tử vượt qua mọi ranh giới ngôn ngữ. Đây là một minh chứng rõ nét cho việc: những điều giản dị nhất trong đời sống thường ẩn chứa những câu chuyện thú vị và sâu sắc về ngôn ngữ và con người.

Tổng hợp