Đòn roi không đáng sợ bằng 3 cách trừng phạt này: Cha mẹ khiến con "mang sẹo" suốt đời

1. Chửi mắng, bêu riếu con trước đám đông và bạn cùng tuổi

Trẻ em nào cũng có lòng tự trọng, và cảm giác này càng lớn dần theo tuổi tác. Khi bị cha mẹ quát mắng hoặc trừng phạt trước mặt người khác, nhất là bạn bè đồng trang lứa, trẻ dễ rơi vào cảm giác nhục nhã, kém cỏi và yếu đuối.

Tổn thương từ những lần bị “bêu riếu” công khai này có thể tích tụ, dồn nén thành sự phản kháng tiêu cực. Không ít trẻ đã chọn cách chống đối, bỏ nhà đi, thậm chí có hành vi cực đoan để thoát khỏi cảm giác xấu hổ bị cha mẹ gây ra.

Ngay cả khi trẻ vượt qua được tình huống, ký ức bị bêu rếu vẫn để lại dấu ấn khó phai. Khi trưởng thành, trong những thời điểm thất bại hay căng thẳng, trẻ có xu hướng nhớ lại cảm giác bị hạ nhục khi còn nhỏ, từ đó hình thành tâm lý tự ti, bi quan.

2. Dọa “bỏ rơi” hoặc đuổi con ra khỏi nhà

Không ít cha mẹ từng sử dụng hình phạt bằng cách đuổi con ra ngoài cửa, khóa trái lại hoặc dọa “không nuôi nữa”. Họ cho rằng đây chỉ là cách để con sợ và biết nghe lời.

Nhưng với trẻ nhỏ, cảm giác bị cha mẹ – những người thân cận và tin tưởng nhất – từ chối là một nỗi đau khủng khiếp. Trẻ nghĩ rằng mình đã mất đi tình yêu thương, rằng sai lầm đồng nghĩa với việc bị bỏ rơi.

Nỗi sợ này có thể kéo dài dai dẳng, làm trẻ luôn bất an, lo sợ và thiếu tự tin. Nhiều em lớn lên vẫn không dám rời khỏi vòng tay cha mẹ để tự lập, vì ám ảnh rằng bước ra ngoài đồng nghĩa với bị “bỏ rơi”. Đây chính là nguyên nhân khiến một số thanh niên trưởng thành nhưng vẫn phụ thuộc quá mức vào gia đình, thiếu bản lĩnh trong các quyết định quan trọng.

3. Dùng đòn roi và bạo lực thân thể

Trong nhiều gia đình, đòn roi vẫn được xem là “cây gậy thần” để dạy con. Thế nhưng, các chuyên gia đã nhiều lần khẳng định: đánh đập không khiến trẻ ngoan hơn, mà chỉ gieo rắc sự sợ hãi và oán giận.

Những đứa trẻ thường xuyên bị đánh có xu hướng rụt rè, lo lắng quá mức, luôn sống trong tâm thế sợ sai. Một số khác lại hình thành thói quen bắt chước cha mẹ, coi bạo lực là “cách giải quyết vấn đề”. Đó là lý do vì sao có trẻ lớn lên trở thành người nóng nảy, dễ dùng nắm đấm để kiểm soát người khác.

Các chuyên gia tâm lý trẻ em khẳng định rằng việc đánh mắng chỉ để lại tổn thương tâm lý lâu dài, làm giảm lòng tự trọng của trẻ. Thay vào đó, cha mẹ nên áp dụng những cách kỷ luật tích cực, vừa răn dạy vừa giữ được sự tôn trọng và yêu thương.

1. Nhắc nhở trước khi trẻ phạm lỗi 

Khi cha mẹ đặt ra những nguyên tắc rõ ràng và kiên trì thực hiện, trẻ sẽ hiểu điều gì được phép và điều gì không. Việc nhắc nhở trước giúp con hình dung hậu quả nếu không nghe lời. Ví dụ, nếu trẻ muốn ăn đồ ngọt trước bữa cơm, cha mẹ có thể giải thích rằng điều đó sẽ khiến bé mất ngon miệng. Nhờ vậy, trẻ học cách tự kiềm chế mà không cần quát mắng.

2. Cho trẻ ở một mình để bình tĩnh lại 

Trong trường hợp trẻ phạm lỗi nhưng phản ứng bằng sự giận dữ, phủ nhận, cha mẹ nên tránh cãi vã. Việc để trẻ ngồi một mình trong phòng sẽ giúp con có thời gian tự điều chỉnh cảm xúc. Khi trẻ bình tĩnh hơn, cha mẹ có thể cùng con phân tích đúng sai, từ đó khuyến khích con tự nhận lỗi và rút kinh nghiệm.

3. Tước đi một số quyền lợi 

Đặt ra nguyên tắc thưởng - phạt rõ ràng giúp trẻ nhận thức tính kỷ luật. Chẳng hạn, nếu mỗi tháng con được nhận một món đồ chơi khi đạt đủ số “ngôi sao ngoan”, thì việc làm sai dẫn đến bị mất một ngôi sao. Cách này vừa công bằng, vừa khiến trẻ thấy rằng hành vi của mình có hậu quả cụ thể.

4. Giảm thời gian vui chơi 

Trẻ nào cũng thích được vui chơi, nên việc cắt giảm thời gian này là một hình phạt có tác dụng mạnh. Ví dụ, nếu con không đi ngủ đúng giờ, cha mẹ có thể giảm thời gian chơi của ngày hôm sau. Ngoài ra, cha mẹ cũng có thể yêu cầu con tham gia việc nhà như một hình thức “trách nhiệm bổ sung”.

5. Để trẻ gánh hậu quả của hành vi 

Một trong những cách dạy hiệu quả nhất là cho trẻ trực tiếp cảm nhận hậu quả do mình gây ra. Nếu con làm hỏng đồ chơi, cha mẹ có thể tạm thời cất đi và không cho chơi trong vài ngày. Nếu con đánh nhau ở công viên, có thể cấm đi chơi trong một thời gian. Điều quan trọng là phải giải thích rõ ràng để con hiểu lỗi lầm nằm ở đâu.

6. Dạy bằng lý lẽ, không giận dữ 

Cuối cùng, cha mẹ nên kiểm soát cảm xúc của bản thân. Khi bình tĩnh, việc giải thích bằng lý lẽ sẽ dễ được trẻ chấp nhận hơn. Thái độ cởi mở, lắng nghe sẽ giúp con cảm thấy được tôn trọng, từ đó hình thành sự hợp tác thay vì chống đối. Thậm chí, nếu trẻ đưa ra lý do hợp lý, cha mẹ có thể linh hoạt nới lỏng để con có cơ hội sửa sai và trải nghiệm.

Trẻ em không thể tránh khỏi sai lầm trong quá trình trưởng thành. Khi con mắc lỗi, thay vì áp dụng những hình phạt gây tổn thương, cha mẹ nên lắng nghe, tìm hiểu nguyên nhân và hướng dẫn con sửa sai. Điều quan trọng nhất không phải là “dạy con sợ hãi”, mà là giúp con học cách chịu trách nhiệm với hành động của mình trong một môi trường đầy yêu thương và thấu hiểu.