Cây gỗ tại Việt Nam được thương lái Trung Quốc mua giá cao bất thường, một địa phương phải ra cảnh báo

Từ một loại gỗ tạp ít ai để ý, cây mán đỉa bất ngờ trở thành "hàng nóng" khi được thương lái Trung Quốc thu mua với giá lên tới 3 triệu đồng/kg. Cơn sốt giá bất thường này đang kéo theo làn sóng người dân đổ xô vào rừng khai thác, đặt ra thách thức lớn cho công tác bảo vệ rừng tự nhiên ở Quảng Trị và nhiều địa phương khác.

Những ngày gần đây, các khu rừng tự nhiên phía Bắc tỉnh Quảng Trị trở nên náo động. Theo ghi nhận, nhiều người dân lén lút băng rừng, mở lối, săn tìm cây mán đỉa để bán cho thương lái với mức giá từ 1–3 triệu đồng/kg, tùy chất lượng gỗ. Mức giá "không tưởng" này đã biến một loài cây từng bị xếp vào nhóm gỗ tạp thành đối tượng khai thác ồ ạt.

Trước nguy cơ rừng bị xâm hại nghiêm trọng, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Trị đã phát đi cảnh báo khẩn, yêu cầu các ban quản lý rừng, công ty lâm nghiệp tăng cường tuần tra, kiểm soát tại các khu vực rừng giáp ranh, đường mòn, lối mở. Khi phát hiện hành vi khai thác trái phép, các lực lượng chức năng phải lập biên bản, thu thập thông tin và phối hợp kiểm lâm, công an địa phương xử lý nghiêm theo quy định.

Theo cơ quan chức năng, việc khai thác tự phát gỗ mán đỉa không chỉ làm suy giảm tài nguyên rừng tự nhiên mà còn tiềm ẩn nguy cơ mất an ninh trật tự, gây áp lực lớn cho lực lượng bảo vệ rừng.

Gỗ mán đỉa: Từ "gỗ tạp" đến cơn sốt bất thường

Cây mán đỉa (tên khoa học Archidendron clypearia, họ Đậu – Fabaceae) là cây gỗ cao khoảng 18–20 m, thân thẳng, gỗ mềm và nhẹ. Cây mọc rải rác trong rừng tự nhiên và rừng thứ sinh, phân bố rộng ở nhiều tỉnh như Sơn La, Lào Cai, Quảng Ninh, Bắc Kạn (cũ), Tuyên Quang, Hà Tĩnh, Đà Nẵng, Quảng Trị, Quảng Nam (cũ), Kon Tum…

Loài cây này thường xuất hiện trong rừng thường xanh, rừng hỗn giao, rừng đầm lầy hoặc các khu rừng thưa vùng núi, ở độ cao lên tới 1.700 m.

Trước đây, gỗ mán đỉa chủ yếu được dùng làm đồ gia dụng đơn giản, thậm chí bị xem là gỗ tạp, ít giá trị kinh tế. Tuy nhiên, thời gian gần đây, việc thương lái Trung Quốc thu mua với giá cao bất thường được cho là liên quan đến mục đích phong thủy hoặc sử dụng đặc thù, dù chưa có công bố chính thức nào về công dụng cụ thể. Chính sự mập mờ này càng khiến cơn sốt lan rộng, kích thích tâm lý khai thác theo phong trào.

Giá gỗ cao trở thành mối đe dọa rừng

Ở góc độ sinh thái, mán đỉa là cây gỗ bản địa, đóng vai trò nhất định trong việc duy trì cấu trúc rừng. Bộ rễ của cây giúp bám đất, hạn chế xói mòn ở sườn đồi, khe suối, đồng thời duy trì độ ẩm và cấu trúc đất rừng. Là một phần của thảm rừng hỗn giao, mán đỉa góp phần che phủ đất, tạo sinh cảnh cho nhiều loài côn trùng, chim và vi sinh vật.

Khi cây mán đỉa bị chặt hạ hàng loạt, độ che phủ rừng suy giảm nhanh chóng, kéo theo nguy cơ sạt lở đất, thoái hóa rừng và mất cân bằng hệ sinh thái. Trớ trêu thay, chính việc giá gỗ bị "thổi" lên cao lại biến loài cây này thành điểm nóng phá rừng, thay vì mang lại lợi ích lâu dài cho cộng đồng.

Theo các chuyên gia lâm nghiệp, gỗ mán đỉa chỉ mang lại giá trị bền vững khi được quản lý đúng cách. Thay vì khai thác rừng tự nhiên, cần nghiên cứu quy hoạch trồng mán đỉa dưới tán rừng hoặc trong rừng sản xuất, cho phép người dân hưởng lợi hợp pháp. Song song đó là quản lý khai thác theo hướng bền vững: chỉ khai thác cây đủ tuổi, không chặt trắng và gắn với các tiêu chuẩn quản lý rừng.

Ngoài ra, việc phát triển sinh kế từ "rừng sống" như khai thác lá, vỏ cây cho mục đích dược liệu, nhuộm tự nhiên cũng là hướng đi giúp người dân có thu nhập mà không phải chặt hạ cây.