Cây dại mọc đầy bờ rào xưa không ai "ngó", nay thành đặc sản dân phố thích mê, giá 100.000 đồng/kg

Rau mảnh cộng còn được nhiều người gọi bằng những cái tên khác như: rau bìm bịp, rau xương khỉ, là một loài cây gắn liền với nhiều truyền thuyết dân gian và món ăn truyền thống.

Tên gọi "mảnh cộng" xuất phát từ việc loại lá này được dùng để làm bánh cùng tên, trong khi dân gian còn lưu truyền câu chuyện về loài chim bìm bịp dùng lá cây để chữa gãy chân.

Tên khoa học của cây này là Clinacanthus nutans, được công bố lần đầu vào năm 1768 tại Ấn Độ.

Cây mảnh cộng là cây thân nhỏ, lâu năm, mọc trườn, có thể cao từ 1 – 3 m. Lá nguyên không xẻ thùy, cuống lá ngắn, phiến lá hình mác hay thuôn dài, bề mặt lá xanh thẫm, không lông, gân nổi rõ, mép lá hơi nhún. Có lá bắc hẹp. Hoa rủ xuống ở ngọn, tràng hoa màu đỏ hay hồng, cao 3 – 5 cm. Tràng hoa chia làm hai môi, có 3 răng ở môi dưới. Quả dạng nang, chứa 4 hạt, dài 1,5 cm.

Loại rau này phân bố khắp nước ta, mọc rải rác trong rừng rụng lá, bờ bụi, bãi trống hoặc được trồng trong hộ gia đình. Cây ra hoa vào mùa xuân tới mùa hạ.

Lá non được dùng nấu canh ăn như rau, lá khô có thể ướp bánh (bánh mảnh cộng). Lá tươi có thể đem xào nóng, đắp lên chỗ bong gân trặc khớp, đòn ngã tổn thương, hoặc toàn cây khô sắc nước uống.

Loại rau rừng này trước đây rất quen thuộc với các chiến sĩ bộ đội, được dùng thay cho một phần lương thực bị thiếu hụt để chế biến các món ăn như: canh, xào, ăn sống…

Ngày nay, rau mảnh cộng thường xuất hiện trong bữa cơm dân dã với các món canh mảnh cộng nấu thịt bằm, tôm hay cua, hoặc ăn kèm lẩu cá, lẩu thịt.

Vị rau có mùi thơm nhẹ, hơi lạ miệng lúc đầu nhưng lại dễ khiến người ăn nhớ mãi bởi vị ngọt thanh tự nhiên, không cần nêm bột ngọt vẫn ngọt như nước cua đồng. Ngoài ra, mảnh cộng còn được phơi khô làm trà, sắc thuốc, và đặc biệt là nguyên liệu tạo nên món bánh độc đáo: bánh mảnh cộng.

Món bánh này gắn liền với tuổi thơ nhiều thế hệ ở miền Bắc. Người ta giã nát lá mảnh cộng, vắt lấy nước hòa vào bột nếp, tạo nên lớp vỏ bánh xanh mướt và dậy mùi thơm lá rừng.

Nhân bánh thường là đậu xanh nhuyễn trộn dừa nạo và đường cát, vừa bùi vừa béo. Khi hấp chín, bánh dẻo thơm, ngọt dịu.

Ngày nay, tuy ít người còn làm bánh mảnh cộng, nhưng rau mảnh cộng vẫn được nhiều gia đình ưa chuộng trong các bữa ăn. Do mọc tự nhiên, số lượng không nhiều, rau thường không bày bán đại trà mà chủ yếu bán theo đơn đặt hoặc trong các cửa hàng thực phẩm sạch.

Rau mảnh cộng tươi có giá chỉ vài chục nghìn đồng/kg, trong khi rau mảnh cộng khô có giá tới 100.000 đồng/kg. Mùa chính của rau là từ tháng 6 đến tháng 9, khi cây mọc nhiều ở các tỉnh miền núi như: Lào Cai, Sơn La, Thanh Hóa, hay Tây Ninh.

Theo Dân Việt , không chỉ có giá trị trong ẩm thực, mảnh cộng còn được ứng dụng rộng rãi trong các phương thức chữa trị, trong những bài thuốc của y học cổ truyền. Đặc biệt, tất cả các bộ phận trên cây đều có thể điều chế ra thuốc để chữa nhiều loại bệnh khác nhau.

Lý do rau mảnh cộng được dùng nhiều trong y học bởi vì loại cây này có hàm lượng hoạt chất flavonoid lớn. Đây là một hoạt chất rất hiệu quả và hữu hiệu trong việc kháng viêm, đặc biệt là khả năng làm chậm quá trình lão hóa của cơ thể. Ngoài flavonoid, trong cây mảnh cộng còn có nhiều hoạt chất khác mà không thể không nhắc đến như: các loại vitamin, các loại khoáng chất, chất xơ, tanin,... rất tốt cho sức khỏe và cơ thể con người.

Trong y học hiện đại, mảnh cộng là loại rau dược liệu được ứng dụng và sử dụng trong điều trị ung thư giai đoạn đầu. Lý do mà mảnh cộng được sử dụng là nhờ có hoạt chất flavonoid với khả năng làm chậm quá trình lão hóa của cơ thể, chống oxy hóa mạnh. Sự tác động của các hoạt chất có lợi trong mảnh cộng đến cơ thể làm ngăn chặn sự sinh sôi, phát triển của những tế bào ung thư và giúp quá trình lưu thông máu diễn ra tốt hơn.

Ngoài ra, mảnh cộng còn là loại rau, loại cây mang đến khả năng cầm máu hiệu quả. Bên cạnh đó, loài cây này còn giúp gìn giữ vẻ đẹp con người thông qua công dụng hỗ trợ làm giảm sẹo, giúp nhanh lành vết thương và đặc biệt là khả năng hỗ trợ trong điều trị các bệnh lý về da.