Cách trả lời mới của người trẻ cho câu hỏi “Bao giờ lấy chồng?”

Bạn có thể "seen" tin nhắn với những câu hỏi mình không muốn trả lời. Nhưng đôi khi — chẳng hạn như trong kỳ nghỉ, khi cả gia đình bạn quây quần bên bàn ăn — thì việc tránh những chủ đề khó chịu lại không hề đơn giản.

Đó là lý do tại sao ngày càng nhiều người trẻ Trung Quốc áp dụng chiến lược mới: “trả lời ngẫu nhiên”.

Hãy tưởng tượng bạn được hỏi một câu hỏi khó chịu về cuộc sống cá nhân của mình, ví dụ như “Bao giờ kết hôn?, thay vì trả lời trực tiếp — hoặc lịch sự chuyển hướng cuộc trò chuyện sang chủ đề an toàn hơn như thời tiết — bạn lại trả lời bằng cách chơi chữ vô nghĩa. Ví dụ, khi được hỏi câu hỏi yêu thích lâu đời, "Bạn có bạn trai không?", bạn có thể trả lời, "Có, một vài người."

Cách tiếp cận kỳ quặc này, được gọi là “yidu luanhui” trong tiếng Trung, đã lan truyền trên các nền tảng mạng xã hội của nước này vào năm 2024 như một cách trào phúng để phản đối phong cách giao tiếp gia trưởng, hạ cố thường thấy của cha mẹ và họ hàng lớn tuổi.

Cách xử lý mới cho những câu hỏi không muốn trả lời

Không nơi nào mâu thuẫn này rõ ràng hơn vào kỳ nghỉ Tết Nguyên đán, khi những người Trung Quốc trẻ tuổi trở về nhà và phải đối mặt với sự hoài nghi của gia đình về những lựa chọn cuộc sống của họ — đặc biệt là những lựa chọn liên quan đến hôn nhân và con cái. Những trao đổi điển hình có thể trông giống như thế này:

“Khi nào bạn sẽ kết hôn?” - “Có thể là vào buổi trưa, có thể là vào buổi tối.”

“Tại sao em không muốn có con?”- “Em không muốn sống với người lạ.”

“Tại sao em không muốn có thêm con nữa?” - “Em thích số lẻ hơn.”

Gần đây, tình trạng việc làm cũng trở thành một chủ đề nhạy cảm mà những người Trung Quốc trẻ tuổi thích né tránh. Nhưng thay vì chỉ đơn giản là từ chối trả lời câu hỏi của cha mẹ, họ cố gắng giữ họ bất ngờ và không thể ép họ cung cấp thông tin chi tiết.

Đằng sau hành vi này là niềm tin phổ biến trong giới trẻ Trung Quốc rằng thế hệ cũ sẽ không - và không thể - hiểu được cách xã hội đã thay đổi kể từ khi họ còn trẻ.

Xoa dịu xung đột giữa các thế hệ

Theo thống kê, độ tuổi trung bình kết hôn lần đầu ở Trung Quốc đã tăng hơn 4 năm kể từ năm 2000, trong khi tỷ lệ sinh đã giảm xuống mức thấp kỷ lục. Đối với giới trẻ Trung Quốc, hôn nhân và việc làm cha mẹ hiện được tiếp cận thận trọng hơn, vì họ ưu tiên nhu cầu tình cảm, sự nghiệp và mục tiêu cá nhân của mình - một cách tiếp cận trái ngược hẳn với quan điểm của thế hệ cũ rằng những cột mốc này như những giai đoạn cuộc sống không thể tránh khỏi phải trải qua càng nhanh càng tốt.

Họ cũng đang điều hướng một nền kinh tế thay đổi. Trong khi những người trẻ tuổi kiếm được nhiều tiền hơn cha mẹ họ khi mới bắt đầu, thì mức tăng trưởng thu nhập lại trì trệ và sự an toàn tài chính của họ ngày càng phụ thuộc vào chính họ. Không phải vô cớ mà nhiều người trẻ cảm thấy kinh nghiệm của cha mẹ họ không còn phù hợp nữa.

Cảm giác mất kết nối thế hệ này cũng xuất hiện với Gen Z của Hoa Kỳ, những người phớt lờ lời chỉ trích từ những người lớn tuổi hơn mình bằng câu nói "Được rồi, thế hệ bùng nổ dân số" ("OK, boomer"). Động cơ cũng tương tự. Như Joshua Citarella đã chỉ ra trên tờ The New York Times, "Gen Z sẽ là thế hệ đầu tiên có chất lượng cuộc sống thấp hơn thế hệ trước họ", khi họ vật lộn với chi phí gia tăng, bất bình đẳng và khủng hoảng khí hậu — những vấn đề mà nhiều người đổ lỗi cho chính trị của thế hệ bùng nổ dân số (những người sinh năm 1946 đến 1964).

Tuy nhiên, không giống như giọng điệu hung hăng của "OK, boomer", yidu luanhui là một cách thụ động hơn để xoa dịu xung đột giữa các thế hệ. Thay vì đối đầu trực tiếp với người lớn tuổi, những người Trung Quốc trẻ tuổi sử dụng phản ứng gián tiếp để báo hiệu nhu cầu về không gian cá nhân. Họ chỉ đơn giản là yêu cầu một chút riêng tư.

Điều này không chỉ phản ánh sự phân chia thế hệ trong trải nghiệm sống mà còn là sự thay đổi trong thái độ đối với quyền riêng tư và quan hệ họ hàng. Đối với nhiều người Trung Quốc, ranh giới cá nhân là một khía cạnh thiết yếu của cuộc sống xã hội lành mạnh và là bức tường lửa cần thiết chống lại những người bạn hay xen vào, những đồng nghiệp hay buôn chuyện và những người họ hàng hống hách.

Hãy xem một “tác phẩm” kinh điển này của thể loại yidu luanhui:

“Bạn sẽ làm gì khi về già không có con hay vợ/chồng?” - “Cũng chõ mũi vào chuyện của người khác như bạn thôi.”

Nhu cầu về ranh giới này có thể là một viên thuốc khó nuốt đối với cha mẹ và người thân lớn tuổi, và những xung đột phát sinh đã khiến một số thành viên của thế hệ trẻ cắt đứt hoàn toàn mối quan hệ với gia đình không được chào đón — một hành vi được biết đến trên phương tiện truyền thông xã hội Trung Quốc là duanqin.

Một cuộc khảo sát năm 2022 do phó giáo sư Hu Xiaowu của Đại học Nam Kinh dẫn đầu đã phát hiện ra rằng phần lớn trong số 1.200 người được hỏi dưới 30 tuổi "hiếm khi" hoặc chỉ "thỉnh thoảng" liên lạc với người thân.

Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là cả duanqin lẫn yidu luanhui đều không nhất thiết báo hiệu sự từ chối hoàn toàn các mối quan hệ gia đình đối với người Trung Quốc trẻ tuổi.

Yan Yunxiang, một nhà nhân chủng học tại Đại học California, Los Angeles (UCLA), người đã nghiên cứu về gia đình và quan hệ họ hàng của Trung Quốc trong nhiều thập kỷ, tin rằng các chiến thuật như duanqin thường chủ yếu nhắm vào những người họ hàng khẳng định quyền lực đối với thế hệ trẻ dựa trên các truyền thống gia trưởng.

Trong bối cảnh này, duanqin đại diện cho sự thay đổi hướng tới sự chủ động và tính xác thực của cá nhân. Mặc dù một số mối quan hệ có thể bị cắt đứt, nhưng việc làm như vậy cũng có thể cho phép các mối quan hệ cốt lõi giữa cha mẹ và con cái phát triển mạnh mẽ hơn — với điều kiện là hai bên có thể đạt được sự hòa hoãn.

Đây chính xác là mục đích của yidu luanhui: Bằng cách từ bỏ các cách tiếp cận cứng nhắc, đối đầu để bảo vệ nền độc lập của mình, thế hệ trẻ Trung Quốc đang thể hiện mong muốn có một ngôn ngữ mới dựa trên các mối quan hệ bình đẳng và chân thực. Điều này có thể nghe kỳ lạ với cha mẹ họ, nhưng điều đó không có nghĩa là vô lý.

Nguồn: Sixth Tone