Thí nghiệm gây sốc khiến con người phải tự nhìn lại chính mình: Chúng ta rốt cuộc là người như thế nào?

Năm 1961, nhà tâm lý học Stanley Milgram tại Đại học Yale (Mỹ) đã thực hiện một thí nghiệm gây chấn động, làm thay đổi hoàn toàn nhận thức của chúng ta về sự tuân thủ và đạo đức. Thí nghiệm Milgram, được công bố trên tạp chí Journal of Abnormal and Social Psychology năm 1963, đã đặt ra câu hỏi nhức nhối: Liệu con người có sẵn sàng gây đau đớn cho người khác chỉ vì tuân theo mệnh lệnh?

Thí nghiệm được thực hiện trong bối cảnh xã hội Mỹ những năm 1960, khi thế giới vừa trải qua Thế chiến II và những tội ác diệt chủng kinh hoàng của Đức Quốc xã. Milgram muốn tìm hiểu liệu những người bình thường có thể trở thành công cụ của những hành động tàn bạo hay không.

Người tham gia thí nghiệm được tuyển chọn thông qua quảng cáo trên báo, được giới thiệu là tham gia một nghiên cứu về "ảnh hưởng của hình phạt đối với việc học". Họ được phân vai "người dạy", có nhiệm vụ đặt câu hỏi cho "người học" (thực chất là một diễn viên). Mỗi khi "người học" trả lời sai, "người dạy" được yêu cầu tăng dần cường độ điện giật, từ 15 volt đến mức tối đa 450 volt.

Kết quả gây sốc

Điều đáng kinh ngạc là hầu hết người tham gia thí nghiệm đều tiếp tục tăng cường độ điện giật, ngay cả khi nghe thấy tiếng kêu đau đớn, van xin và thậm chí im lặng của "người học". 65% người tham gia đã tuân thủ mệnh lệnh đến mức tối đa 450 volt, dù họ tỏ ra căng thẳng, lo lắng và bất an.

Milgram giải thích rằng sự tuân thủ này xuất phát từ việc người tham gia đã chuyển giao trách nhiệm cho người hướng dẫn thí nghiệm, người có quyền lực và uy tín trong môi trường nghiên cứu. Họ tin rằng mình không phải chịu trách nhiệm cho hậu quả của hành động, mà chỉ là người thực hiện mệnh lệnh.

Phản ứng và tranh cãi

Thí nghiệm Milgram đã gây ra một làn sóng phản ứng dữ dội trong giới khoa học và công chúng. Nhiều người chỉ trích thí nghiệm vi phạm nghiêm trọng đạo đức nghiên cứu, gây tổn thương tâm lý cho người tham gia. Họ cho rằng việc đặt con người vào tình huống gây căng thẳng tột độ như vậy là không thể chấp nhận được.

Tuy nhiên, Milgram và những người ủng hộ thí nghiệm cho rằng kết quả này mang lại những hiểu biết sâu sắc về bản chất con người và hành vi tuân thủ. Họ lập luận rằng thí nghiệm đã mô phỏng một cách chân thực những tình huống thực tế, khi con người phải đối mặt với áp lực từ quyền lực và mệnh lệnh.

Thí nghiệm Milgram đã trở thành một trong những thí nghiệm tâm lý học nổi tiếng và gây tranh cãi nhất trong lịch sử. Nó đã đặt ra những câu hỏi quan trọng về đạo đức, quyền lực và trách nhiệm cá nhân. Kết quả của thí nghiệm đã được áp dụng trong nhiều lĩnh vực, từ tâm lý học xã hội đến luật pháp và chính trị.

Thí nghiệm này cũng góp phần thúc đẩy việc xây dựng các quy định đạo đức nghiêm ngặt hơn trong nghiên cứu khoa học. Ngày nay, các nhà nghiên cứu phải tuân thủ các nguyên tắc đạo đức chặt chẽ, đảm bảo sự an toàn và quyền lợi của người tham gia thí nghiệm.

Sau hàng chục năm, ví dụ này vẫn là một lời cảnh tỉnh về sức mạnh của sự tuân thủ và khả năng con người gây ra những hành động tàn bạo khi bị áp lực từ quyền lực. Nó nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc đặt câu hỏi về thẩm quyền, bảo vệ quyền con người và giữ vững các giá trị đạo đức trong mọi hoàn cảnh.

Nguồn: Tổng hợp