Bê bối tham nhũng nghiêm trọng tại sân bay do Bắc Kinh tài trợ: Khai khống chi phí gần 2.000 tỷ đồng, ngầm chỉ định nhà thầu Trung Quốc triển khai, loạt quan chức sa lưới

Ngày 7/12, Ủy ban phòng chống tham nhũng của Nepal đã đệ hồ sơ lên Tòa án Đặc biệt, truy tố 55 cá nhân và một doanh nghiệp liên quan tới sai phạm trong dự án sân bay quốc tế Pokhara trị giá 215,96 triệu USD – công trình được tài trợ và xây dựng bởi Trung Quốc. Đây là vụ án tham nhũng lớn nhất từng đưa ra Tòa án Đặc biệt của Nepal từ trước tới nay.

Theo cáo trạng, mỗi bị đơn – tổng cộng 56 bị cáo, gồm 5 cựu bộ trưởng, 10 cựu thứ trưởng, nhiều quan chức ngành hàng không và một doanh nghiệp – bị yêu cầu bồi hoàn 8,36 tỷ rupee Nepal (1,53 nghìn tỷ VNĐ). Mức phạt tù chính thức sẽ do tòa quyết định.

Ủy ban chống tham nhũng cáo buộc các bên “cố ý sửa đổi dự toán, thổi phồng chi phí dự án và thanh toán vượt quy định”, khiến ngân sách nhà nước thiệt hại 74,34 triệu USD (1,96 nghìn tỷ VNĐ), tính theo tỷ giá tại Ngân hàng Trung ương Nepal vào tháng 8/2018.

Sân bay quốc tế Pokhara – cửa ngõ vào quần thể trekking Annapurna nổi tiếng – chính thức đi vào hoạt động từ tháng 1/2023, nhưng đến nay chưa đón bất kỳ chuyến bay thương mại quốc tế nào.

Dự án sân bay Pokhara được đề xuất từ năm 1975 nhưng liên tục bị đình trệ vì tranh cãi về chính trị và chi phí. Năm 2011, Bộ trưởng Tài chính Nepal khi đó là Barsha Man Pun bị phát hiện bí mật ký biên bản ghi nhớ với CAMC Engineering – một doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc, cam kết hỗ trợ công ty nhận thầu dự án theo mô hình EPC (thiết kế – cung ứng – xây dựng).

Thỏa thuận này sau đó bị lộ tại quốc hội, khiến dự án tạm dừng. Tuy nhiên, sau nhiều cuộc biểu tình của người dân Pokhara đòi đẩy nhanh xây dựng, Cục Hàng không Dân dụng Nepal tiếp tục mời thầu dự án vào năm 2012. Dù đấu thầu quốc tế, điều kiện EPC gần như tạo điều kiện hoàn toàn cho các nhà thầu Trung Quốc. Kết quả, CAMC trúng thầu với mức giá 305 triệu USD, cao hơn nhiều so với dự toán 169,69 triệu USD do chính phủ phê duyệt. Bên cấp vốn là Ngân hàng Xuất nhập khẩu Trung Quốc EXIM Bank.

Sau các cáo buộc và phản ứng dư luận, giới chức Nepal thuê nhóm chuyên gia độc lập tái thẩm định, giảm chi phí dự án xuống 215,96 triệu USD và ký hợp đồng năm 2014. Tuy nhiên, ủy ban chống tham nhũng kết luận quá trình thẩm định bị thao túng, báo cáo được làm “sai lệch có chủ ý” nhằm hợp thức hóa chi phí có lợi cho CAMC và quan chức Nepal.

Cáo trạng nêu rõ nhiều quan chức cao cấp tại Bộ Du lịch, Bộ Tài chính, Cục Hàng không và các chuyên gia đã “lợi dụng uy tín và chức vụ để đưa ra khuyến nghị sai, tạo điều kiện nâng khống giá hợp đồng trái pháp luật”.

Trong giai đoạn 2018–2024, Nepal đã thanh toán cho CAMC tổng cộng 224,77 triệu USD, trong đó 74,34 triệu USD được xác định là khoản khai khống dựa trên định giá sai lệch.

Danh sách bị cáo buộc vi phạm bao gồm nhiều cựu bộ trưởng như Post Bahadur Bogati, Bhim Prasad Acharya, Ram Kumar Shrestha, Deepak Chandra Amatya và cựu Bộ trưởng Tài chính Mahat, cùng các quan chức cấp cao khác. CAMC Engineering và lãnh đạo công ty – trong đó có Chủ tịch Wang Bo và Tổng giám đốc khu vực Liu Shengcheng – cũng bị truy tố với cáo buộc “thông đồng trong đấu thầu, thổi phồng chi phí và hưởng lợi bất hợp pháp”.

Ủy ban chống tham nhũng Nepal khẳng định các quyết định và hợp đồng của dự án được thực hiện với mục đích vụ lợi, vi phạm nghiêm trọng luật đấu thầu, gây thiệt hại lớn cho nhà nước và tạo lợi ích bất chính cho nhà thầu.

Tham khảo: Kathmandu Post