Bật quạt 15 phút quay ra cửa sổ: Thích hợp vào ngày không nắng gắt, tưởng vô ích nhưng thực tế ngược lại

Vào mùa hè, những thiết bị làm mát như quạt và điều hòa thường sẽ được hoạt động hết công suất, nhằm phục vụ nhu cầu cho người dùng. Trong đó, bên cạnh điều hòa làm mát nhanh, làm mát sâu, quạt được đánh giá là thiết bị truyền thống hơn, dễ sử dụng, tiêu thụ ít điện năng hơn. Và trên thực tế, có cách điều chỉnh quạt đơn giản có thể đem lại hiệu quả làm mát tốt hơn hẳn nhưng không phải ai cũng biết.

Hành động sau đây chính là một ví dụ: Hãy bật quạt 15 phút và hướng quạt quay ra cửa sổ. Nghe có vẻ ngược đời, thay vì hướng quạt vào người, người dùng lại thực hiện quay quạt ra cửa sổ trong 10–15 phút đầu rồi mới chuyển về chế độ làm mát bình thường.

Trên thực tế, cách này hoạt động rất hiệu quả vào buổi sáng sớm, chiều tối hay ban đêm, khi không khí ngoài trời mát hơn trong nhà: Quạt sẽ thổi khí nóng ẩm ra ngoài, tạo chênh áp nhẹ để không khí mát từ cửa sổ/ô thoáng khác tự tràn vào.

Kết quả là phòng hạ nóng ngột ngạt nhanh hơn, mồ hôi khô nhanh hơn, và bạn có thể duy trì mức gió nhẹ mà vẫn dễ chịu. Nguyên lý này được chính trang Energy Saver (Bộ Năng lượng Hoa Kỳ) khuyến nghị cho quạt cửa sổ: Đặt quạt hướng ra ngoài ở phía nóng hơn của ngôi nhà để xả khí nóng, và bố trí lối vào gió ở phía mát để tạo cross-ventilation (thông gió chéo).

Vì sao quay quạt ra cửa sổ 15 phút lại hiệu quả?

Các chuyên gia giải thích, thứ nhất người dùng đang chủ động tổ chức luồng khí thay vì chỉ “thổi gió tại chỗ”. Khi quạt thổi ra ngoài, trong phòng hình thành áp suất âm rất nhẹ; không khí mát hơn sẽ tự đi vào từ cửa sổ/cửa phòng còn lại, hình thành “đường gió” xuyên phòng.

Đây chính là cốt lõi của thông gió tự nhiên và hiệu ứng ống khói mà Energy Saver mô tả: Tận dụng chênh nhiệt – chênh cao độ để đẩy khí nóng ra, lấy khí mát vào (đặc biệt hữu hiệu khi đêm mát, ngày khô). 

Thứ hai, người dùng đang “xả ẩm nhanh” không gian phòng, nhà. Sau khi nấu ăn, tắm rửa hay phơi đồ, độ ẩm phòng tăng làm mồ hôi khó bốc hơi, nên dù nhiệt kế không cao, cảm giác vẫn thấy bí. Quạt xả 10–15 phút sẽ đẩy ẩm – hơi nóng ra ngoài. Sau đó, chuyển quạt về tuần hoàn trong phòng để duy trì cảm giác dễ chịu.

Đây cũng là lý do tại sao các hướng dẫn thông gió của một số cơ quan Mỹ nhấn mạnh bố trí quạt cửa sổ để hỗ trợ gió trời hoặc tạo gió khi trời lặng, bằng cách đặt quạt hút ra ở phía nóng, còn phía mát là “cổng lấy gió”.

Thứ ba, khi không khí đã “được làm sạch nhiệt và ẩm”, vận tốc gió vừa phải cũng đủ để người mát lâu mà không cần bật quạt với tốc độ gió cao nhất. Các công cụ tiện nghi nhiệt của Trung tâm CBE (ĐH California, Berkeley), dựa trên chuẩn ASHRAE 55, cho thấy tăng vận tốc gió mở rộng vùng thoải mái. Người dùng vẫn thấy dễ chịu ở nhiệt độ không khí cao hơn nếu có gió lùa quanh cơ thể.

Nói cách khác, sau màn xả 15 phút, chỉ cần gió vừa phải là đủ “mát như điều hòa” trong ngày nắng nhẹ, không quá oi bức như thời điểm hiện tại hay vào mùa thu.

Lưu ý khác khi bật quạt

Bên cạnh mẹo bật quạt quay ra cửa sổ, nhiều chuyên gia cũng đưa ra các lưu ý khác giúp làm mát nhanh hơn mà còn góp phần tiết kiệm điện năng. 

Thứ nhất, không nên bật quạt ở tốc độ cao trong phòng kín. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết quạt điện hoạt động dựa trên nguyên lý lưu thông không khí, chứ không tạo ra khí lạnh như điều hòa. Nếu phòng quá kín, gió thổi mạnh chỉ làm khô da, mất nước cơ thể mà không mang lại cảm giác dễ chịu. Thay vào đó, mở hé cửa sổ để đối lưu gió sẽ giúp hiệu quả làm mát tăng lên.

Thứ hai, kết hợp quạt với điều hòa là một cách thông minh để giảm tải điện năng. Bật điều hòa ở mức 26–28 độ C và dùng thêm quạt gió để luân chuyển không khí, giúp phòng mát đều, giảm thời gian làm lạnh, từ đó tiết kiệm khoảng 10–15% điện năng so với việc chỉ bật điều hòa ở mức thấp. 

Ngoài ra, nên đặt quạt cách cơ thể từ 1,5–2 mét và bật chế độ xoay (oscillation). Điều này vừa giúp gió tản đều, vừa hạn chế luồng gió thổi trực tiếp gây đau đầu, khô mắt, đặc biệt với trẻ nhỏ và người cao tuổi.