Vì sao hiếm sinh viên tốt nghiệp loại giỏi học thẳng lên tiến sĩ?

Theo Thông tư 08/2021/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo, sinh viên tốt nghiệp loại xuất sắc có điểm trung bình tích lũy từ 3,60 đến 4,00; loại giỏi từ 3,20 đến dưới 3,60. Ở nhiều trường đại học (ĐH), mỗi năm vẫn có những sinh viên đạt được kết quả này - họ còn có thành tích nghiên cứu khoa học, công bố quốc tế đáng kể.

Đủ điều kiện vẫn hiếm chọn học tiến sĩ trong nước

Theo quy định hiện hành, sinh viên tốt nghiệp ĐH loại giỏi trở lên có thể học thẳng lên tiến sĩ nếu đáp ứng một số điều kiện về nghiên cứu và năng lực chuyên môn. Tuy nhiên, số người theo con đường này lại hiếm.

PGS-TS Phạm Quốc Việt, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Tài chính - Marketing (UFM), cho biết vừa qua, trường tổ chức buổi gặp mặt 16 sinh viên tốt nghiệp loại xuất sắc nhằm tìm hiểu định hướng nghề nghiệp và giới thiệu chính sách phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Chính sách của trường là ưu tiên tuyển dụng, bố trí công việc phù hợp và hỗ trợ kinh phí cho các em theo học sau ĐH, hướng tới mục tiêu xây dựng đội ngũ giảng viên trẻ chất lượng cao.

Trong số 16 sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, hầu hết đủ điều kiện học tiến sĩ, song chưa có ai nộp hồ sơ vì có thể các em có nhiều hướng khác nhau sau khi tốt nghiệp ĐH. Chỉ những người thực sự xác định theo hướng nghiên cứu hoặc giảng dạy mới cân nhắc con đường học lên thạc sĩ, tiến sĩ.

Theo đại diện Trường ĐH Tài chính - Marketing, từ khi áp dụng quy định sinh viên tốt nghiệp ĐH đủ điều kiện có thể học lên tiến sĩ, đến nay chỉ có một sinh viên theo con đường này khi học tại trường. Người này từng đi làm tại doanh nghiệp một năm trước khi đăng ký nghiên cứu sinh và hiện sắp bảo vệ luận án.

Tình hình tương tự cũng diễn ra ở Trường ĐH Công nghiệp TP HCM. TS Nguyễn Trung Nhân, Trưởng Phòng Đào tạo, cho biết các khóa tốt nghiệp của trường đều có sinh viên đạt loại giỏi, xuất sắc và đủ điều kiện dự tuyển nghiên cứu sinh nhưng đến nay chưa có trường hợp nào học thẳng lên tiến sĩ trong nước. Một số em chọn học thạc sĩ, số khác nhận học bổng tiến sĩ ở nước ngoài.

Tại Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP HCM, TS Quách Thanh Hải, Phó Hiệu trưởng, cho hay dù trường có nhiều sinh viên tốt nghiệp loại giỏi, xuất sắc, nhưng chưa có ai chọn học thẳng tiến sĩ mà vẫn theo lộ trình truyền thống: học thạc sĩ trước khi lên tiến sĩ.

Ngắn hơn về thời gian, dài hơn về thử thách

Theo các chuyên gia, việc học thẳng lên tiến sĩ mở ra con đường ngắn nhất về mặt thời gian nhưng là thách thức về năng lực nghiên cứu và định hướng nghề nghiệp.

TS Nguyễn Trung Nhân cho rằng nếu sinh viên ở bậc ĐH đã tham gia nghiên cứu khoa học một cách nghiêm túc, có năng lực thật sự thì học thẳng lên tiến sĩ là lựa chọn hợp lý. Bởi ở trình độ này, yêu cầu chính không còn là học kiến thức mà là khả năng phát hiện vấn đề, thiết kế và triển khai nghiên cứu độc lập.

PGS-TS Phạm Quốc Việt bổ sung rằng thời gian đào tạo tiến sĩ từ ĐH thường kéo dài 3-4 năm. Trong đó, nghiên cứu sinh phải hoàn thành cả chương trình kiến thức tương đương bậc thạc sĩ và tiến sĩ, đồng thời có các công bố khoa học theo quy định. Như vậy, tổng thời gian chỉ dài hơn lộ trình học qua thạc sĩ khoảng một năm.

Tuy nhiên, theo TS Quách Thanh Hải, môi trường nghiên cứu ở bậc tiến sĩ rất khắc nghiệt, đòi hỏi tư duy độc lập, tính kiên trì và khả năng chịu áp lực cao. "Phần lớn sinh viên tốt nghiệp loại giỏi, xuất sắc vẫn nên học thạc sĩ để rèn luyện kỹ năng nghiên cứu và làm quen với môi trường học thuật chuyên sâu. Chỉ những người thực sự xuất sắc, đam mê nghiên cứu mới nên học thẳng lên tiến sĩ" - TS Hải nhấn mạnh.

Học thẳng lên tiến sĩ là con đường ngắn hơn về thời gian, nhưng dài hơn về thử thách. Đây không phải là lựa chọn phổ biến, song là hướng đi phù hợp cho những sinh viên có tư duy nghiên cứu tốt, đam mê khoa học và mục tiêu nghề nghiệp rõ ràng trong lĩnh vực học thuật.

Với đa số sinh viên, việc trải qua bậc thạc sĩ như một bước đệm cần thiết sẽ giúp trang bị nền tảng vững chắc hơn trước khi bước vào hành trình nghiên cứu tiến sĩ - con đường vốn đòi hỏi sự bền bỉ, độc lập và sáng tạo không ngừng.