Nếu bạn thuộc cộng đồng những người có thói quen "gì thì gì, vắt miếng chanh đã" mỗi khi ăn các món nước như phở, bún, hủ tiếu… thì chắc hẳn bạn cũng biết được phần nào vai trò của quả chanh trong ẩm thực Việt Nam. Bắt đầu từ căn bếp nhỏ của mỗi gia đình Việt Nam, chanh, cùng với nước mắm và một số gia vị khác, hẳn phải nằm trong danh mục những món gần như không bao giờ thiếu. Mặt khác, ra chợ mua rau, đôi khi chanh cũng thường được tặng kèm như hành, ớt.
Tuy không thường được nhắc đến như một trong những gia vị đặc trưng như nước mắm, chanh vẫn lặng lẽ xuất hiện thường xuyên trong vô vàn những món ăn như sau:
Rau muống luộc và chanh có thể nói là cặp bài trùng, và cam đoan rằng có rất nhiều gia đình có thói quen này. Rau muống sau khi luộc xong thường được các bà mẹ, ông bố vắt thêm một tí chanh. Đây là do rau muống có tính kiềm cao, cần axit từ chanh để trung hoà, khi ăn sẽ dễ tiêu hoá hơn. Mặt khác, người ta cũng thường vắt chanh vào nước luộc rau muống, sau đó húp ngon lành mà có khi chẳng cần nêm nếm gì cả. Tô nước có vị chua chua, thanh thanh ấy vậy mà "đưa cơm" cực kì đấy nhé, nhất là vào mùa nóng.
Khó thể tìm ra một quán bán các món nước và sợi mà không chuẩn bị một chén chanh cắt sẵn. Trong 10 quán thì có lẽ đã hết 9 quán rưỡi có để sẵn vài miếng chanh bên cạnh lọ ớt, lọ tương, lọ nước mắm để thực khách có thể tự vắt theo ý thích. Dù không chắc lắm mục đích của việc vắt chanh này, nhưng theo nhiều người thì đây gần như là một loại "thủ tục" trước khi ăn các món nước và sợi. Vị chua của chanh có thể giúp tăng khẩu vị để ăn ngon hơn, chống ngấy và có lẽ là dễ tiêu hơn.
Tuy chỉ có hai chữ "nước chấm" thôi, nhưng như vậy đồng nghĩa với việc quả chanh xuất hiện trong vô số những món ăn khác, từ gỏi cuốn, bánh cuốn, bánh ướt, bánh hỏi, bún xào, cơm tấm… Chanh là thành phần không thể thiếu trong các loại nước mắm chua ngọt. Thiếu chén nước chấm này, các món ăn kể trên sẽ mất đi một nửa linh hồn, và thiếu chanh, thì sẽ không thể có được chén nước chấm mà ai cũng yêu thích.
Nước cốt chanh là một trong những nguyên liệu luôn phải có trong các món gỏi Việt Nam, thiếu mất chanh, các món gỏi sẽ mất đi hương vị chua chua, thanh thanh đặc trưng vốn có. Cho dù là loại gỏi trộn nào thì cũng cần phải có ít nước cốt chanh. Mặt khác, đối với các loại gỏi tái, chanh có khả năng giúp giảm bớt mùi tanh, kích thích vị giác giúp món ăn ngon miệng hơn rất nhiều.