TRÌNH là gì? Đây là câu trả lời cho bạn: Huyền thoại giữ kỷ lục nửa thế kỷ chưa người Việt nào phá được!

Dạo này mạng xã hội cứ râm ran mấy câu đại loại như: "Trình là gì?" rồi "Nghe bài Trình chưa?". Được biết, loạt câu nói hot trend này bắt nguồn từ ca khúc Trình của HIEUTHUHAI. Ai cũng đua nhau nhận mình "có trình", thậm chí còn lấy đó làm thước đo đẳng cấp. Nhưng giữa cơn sốt ấy, có một câu hỏi khiến nhiều người phải khựng lại: "Rốt cuộc, trình là gì và trình ai chấm?".

Câu hỏi đó hơi khó giải đáp, tuy nhiên, tính riêng trong giới học thuật, nếu muốn biết thế nào mới là TRÌNH, mời bạn du hành ngược thời gian một chút về với kỳ Olympic Toán học quốc tế, nơi Việt Nam bắt đầu tham gia từ năm 1974. Tính đến năm 2024, đội tuyển nước nhà cử 288 thí sinh "mang chuông đi đánh xứ người" thì có đến 271 thí sinh mang huy chương về, tỷ lệ đạt giải lên tới 94% (gồm 69 huy chương vàng, 117 bạc, 85 đồng). Trong số đó, chỉ có đúng 10 người đạt điểm tuyệt đối và chỉ duy nhất một người giành giải đặc biệt.

Xin giới thiệu, người giành giải đặc biệt mà suốt gần nửa thế kỷ qua Việt Nam vẫn chưa ai chạm tới, đó chính là: Thầy Lê Bá Khánh Trình.

Huyền thoại Toán của Việt Nam

Sinh năm 1962 tại Thừa Thiên Huế, Tiến sĩ Lê Bá Khánh Trình từng là học sinh lớp chuyên toán Trường Quốc học Huế - cái nôi của nhiều tài năng đất Việt. Nhưng điều khiến thầy được cả thế giới biết đến chính là kỳ tích tại kỳ thi Olympic Toán quốc tế (IMO) năm 1979 tại Vương quốc Anh. Khi ấy, chàng trai 17 tuổi đến từ Huế không chỉ xuất sắc giành điểm tuyệt đối 40/40, mà còn giành thêm một giải thưởng đặc biệt dành cho lời giải độc đáo. Đó là điều chưa từng có trong lịch sử học sinh Việt Nam tham dự IMO tính đến nay.

Cụ thể, bài toán mang về cho Tiến sĩ Lê Bá Khánh Trình giải đặc biệt chính là câu số 3 trong đề thi năm đó. Theo lời kể của thầy, trước ngày thi, thầy bị cảm, sức khỏe không tốt nên bước vào phòng thi với trạng thái khá mệt mỏi. Trong lúc làm bài, thầy đọc nhầm đề, dẫn đến việc hiểu sai yêu cầu và chỉ kịp nhận ra khi thời gian đã gần hết. Trong tình thế gấp rút, thầy buộc phải tìm một cách giải thật ngắn gọn và hiệu quả nhất.

Cách giải của thầy đơn giản đến mức ban đầu khiến ban giám khảo nghi ngờ có thể đã có sai sót nào đó. Tuy nhiên, sau khi kiểm tra kỹ lưỡng, họ không tìm thấy lỗi nào và nhận ra sự tinh tế, sáng tạo trong cách tiếp cận. Chính điều đó đã thuyết phục được toàn bộ hội đồng. Giáo sư Tony Gardiner - một trong các giám khảo chính là người đã đề xuất trao giải đặc biệt cho lời giải độc đáo này.

Sau chiến thắng chấn động đó, thầy được chọn theo học tại Khoa Toán của Đại học Tổng hợp quốc gia Matxcơva (Nga). Tại đây, thầy được Giáo sư, Viện sĩ Andrei Aleksandrovich Gonchar - thành viên Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô trực tiếp hướng dẫn làm luận văn tốt nghiệp và sau đó là luận án tiến sĩ. Hoàn thành hành trình học thuật đỉnh cao, thầy quyết định trở về Việt Nam, gắn bó trọn đời với sự nghiệp trồng người.

Gắn bó với sự nghiệp trồng người

Nhắc đến Tiến sĩ Lê Bá Khánh Trình là phải kể đến hành trình "trồng người" của thầy. Theo đó, từ năm 1991, ông đã gắn bó với công việc giảng dạy tại Khoa Toán - Tin học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên TP HCM.

Không chỉ giảng dạy cho sinh viên, ông cũng tham gia đào tạo học sinh trường Phổ thông Năng khiếu (Đại học Quốc gia TP.HCM). Từ đó đến nay, TS Lê Bá Khánh Trình đã gắn bó hơn 30 năm tại Trường Phổ thông Năng khiếu. Cụ thể, từ năm 1993, thầy giữ chức Tổ trưởng tổ Toán. Theo quy định về độ tuổi, thầy Trình đáng lẽ đã nghỉ hưu từ năm 2022. Thế nhưng, bằng uy tín, tâm huyết và đóng góp của mình, Tiến sĩ được nhà trường tiếp tục mời làm tổ trưởng tổ Toán. Mãi đến tháng 2/2025, thầy mới chính thức rút lui khỏi công tác quản lý theo nguyện vọng cá nhân.

32 năm là một hành trình đủ dài để định hình nên một "thương hiệu tổ toán" của Trường Phổ thông Năng khiếu dưới sự dìu dắt của TS Lê Bá Khánh Trình. Theo đó, tổ Toán của trường đã góp phần mang về hàng trăm giải học sinh giỏi quốc gia, trong đó có hơn một nửa số năm đạt giải Nhất. Đặc biệt, tổ Toán còn có đến 20 huy chương quốc tế và khu vực, bao gồm 5 huy chương vàng - một thành tích mà ít ngôi trường nào trên cả nước có thể sánh bằng.

Ngay trong năm học vừa qua - năm học cuối cùng của thầy trên cương vị tổ trưởng, đội tuyển Toán của trường Phổ thông Năng khiếu cũng đạt kết quả đầy tự hào tại kỳ thi học sinh giỏi quốc gia: 10/10 giải, gồm 2 giải Nhất, 3 giải Nhì, 3 giải Ba và 2 giải Khuyến khích. Đặc biệt, có đến 4 học sinh được gọi vào vòng thi chọn đội tuyển quốc gia dự thi IMO 2025.

Không chỉ dừng lại có vậy, nhiều năm liền, thầy tham gia tuyển chọn và huấn luyện đội tuyển Việt Nam dự thi IMO, đảm nhận vai trò trưởng hoặc phó đoàn. Từ năm 2015, thầy còn tham gia huấn luyện cho đội tuyển IMO của Saudi Arabia, giúp họ đạt thành tích tốt trong các kỳ thi quốc tế.

Nếu bạn từng thắc mắc "trình" thật sự là gì thì câu trả lời nằm ở đây: Thầy Lê Bá Khánh Trình - một con người từng chạm đến đỉnh cao quốc tế, nhưng vẫn chọn trở về để gieo mầm cho những thế hệ kế tiếp. Một người dành cả thanh xuân và tuổi già bên phấn trắng, bảng đen. Một người khiến bao thế hệ học sinh yêu toán phải ngưỡng mộ.

Tổng hợp