"Tính năng tối ưu hóa": Nhà vật lý tuyên bố trọng lực là bằng chứng chúng ta sống trong vũ trụ mô phỏng?

Một nhà vật lý tại Đại học Portsmouth (Anh) đang gây tranh cãi với một giả thuyết táo bạo: trọng lực không đơn thuần là lực kéo giữa các vật thể - mà là dấu hiệu cho thấy vũ trụ của chúng ta có thể đang được mô phỏng bởi một hệ thống tính toán siêu việt.

Trong nghiên cứu mới công bố, Tiến sĩ Melvin Vopson cho rằng trọng lực có thể bắt nguồn từ nhu cầu nén dữ liệu – một cơ chế tối ưu hoá giống như trong các hệ thống máy tính hiện đại. Theo ông, nếu vũ trụ là một dạng máy tính khổng lồ, thì mọi thứ - từ hằng số vật lý đến các định luật tự nhiên - có thể là sản phẩm của một hệ thống lập trình nhằm giảm thiểu năng lượng và công suất tính toán cần thiết để vận hành.

“Cũng như máy tính cần tiết kiệm bộ nhớ và xử lý hiệu quả, vũ trụ có thể đang làm điều tương tự,” ông nói. “Trọng lực - thay vì là lực kéo vật lý - có thể chỉ là cách vũ trụ tự tổ chức lại để giảm phức tạp thông tin cần lưu trữ và xử lý.”

Giả thuyết của Vopson dựa trên một khái niệm trong lý thuyết thông tin gọi là “entropy của thông tin” - đo lường mức độ hỗn loạn trong dữ liệu chứa đựng thông tin. Trong khi entropy vật lý có xu hướng tăng theo thời gian, ông cho rằng entropy thông tin lại giảm, phản ánh xu hướng hệ thống trở nên gọn gàng, dễ mô tả và ít tốn công tính toán hơn. Điều này, theo ông, có thể là nguyên lý vận hành cốt lõi của một vũ trụ mô phỏng.

Vopson thậm chí còn cố gắng suy luận lại định luật vạn vật hấp dẫn Newton từ góc độ nén thông tin. Ông lập luận rằng nếu nhiều vật thể tụ lại thành một hệ thống nhỏ gọn hơn (như dưới tác động của trọng lực), thì hệ thống đó cần ít thông tin hơn để mô tả – tức hiệu quả hơn về mặt tính toán.

Dù ý tưởng của Vopson có phần giống khoa học viễn tưởng, nó cũng phản ánh một trào lưu triết học đang phát triển: giả thuyết vũ trụ mô phỏng. Trong kỷ nguyên AI và dữ liệu khổng lồ, ý tưởng rằng vũ trụ có thể là một chương trình được mô phỏng - nơi mọi thứ đều tuân theo quy tắc tối ưu hoá dữ liệu - ngày càng thu hút sự chú ý, dù vẫn chưa có bằng chứng thực nghiệm rõ ràng.

Vopson không phải là người đầu tiên đặt câu hỏi này, nhưng ông là một trong số ít nhà vật lý cố gắng tiếp cận nó bằng công cụ toán học và khái niệm khoa học cụ thể.

Tuy nhiên, giới khoa học vẫn còn hoài nghi. Nhiều chuyên gia cho rằng việc giải thích trọng lực như một hiện tượng nén dữ liệu là thiếu cơ sở thực nghiệm, và mang tính triết học hơn là vật lý học. Hơn nữa, nếu vũ trụ là một mô phỏng, việc chứng minh điều đó từ bên trong mô phỏng có thể là điều bất khả thi.

Dẫu vậy, theo chính lời Vopson, đây có thể là “một cách mới để suy nghĩ về trọng lực” - không phải là một lực, mà là hệ quả của một nỗ lực tổ chức dữ liệu tinh vi đến từ bản chất sâu xa của vũ trụ.