Sự thật tàn khốc sau làn sóng robot hình người Trung Quốc: Đơn hàng trên giấy, năng suất thua con người, phần cứng hỏng hóc

Trong 18 tháng qua, các công ty robot nhân hình Trung Quốc đã biến màn trình diễn thành một môn nghệ thuật. Robot nhào lộn, pha cà phê, nhảy múa đồng bộ - tất cả được thiết kế để thu hút các nhà đầu tư tổ chức. Nhưng tháng 10 năm 2025 đánh dấu một bước ngoặt: ngành công nghiệp chuyển từ "màn biểu diễn" sang "phép tính kinh tế". Và đây là lúc mọi thứ bắt đầu lộ rõ những rạn nứt nghiêm trọng.

Trong vòng 60 ngày, 8 nhà sản xuất robot Trung Quốc đồng loạt công bố các hợp đồng hàng nghìn chiếc: "Đối tác chiến lược đã ký kết", "Triển khai công nghiệp bắt đầu", "Lịch giao hàng đã xác nhận". Từ vựng đã chuyển từ "khả năng công nghệ" sang "thương mại hóa". Nhưng khi xem xét kỹ về danh tính người mua, một mô hình rõ ràng xuất hiện - và nó không phải là dấu hiệu của sự trưởng thành thị trường.

Những đơn hàng trên giấy

Một trong những đơn hàng lớn nhất của Agibot đến từ Longcheer Technology - một nhà đầu tư vốn của chính họ. Cam kết 500 triệu nhân dân tệ của Zhipingfang đến từ HKC, một cổ đông. Thỏa thuận 2.000 chiếc của Zhongqing là với Duolun Technology, cũng là một nhà đầu tư của công ty này.

Những giao dịch này không đại diện cho nhu cầu thị trường tự nhiên. Việc định giá trở nên mờ ám khi dòng vốn chảy giữa các thực thể liên kết. Những con số doanh thu đáp ứng các tiêu chuẩn kế toán có thể che giấu những câu hỏi cơ bản về khả năng sinh tồn thương mại độc lập.

Nhóm khách hàng lớn thứ hai - các tổ chức giáo dục - cũng không chứng minh được nhiều. Các trường mua robot cho cuộc thi lập trình và trình diễn STEM trong điều kiện lành tính: sử dụng có giám sát, chu kỳ ngắn, môi trường kiểm soát. Một robot thành công trong phòng thí nghiệm không chứng minh gì về mức độ sẵn sàng công nghiệp. Sàn nhà máy có bụi, nhiễu điện từ, hoạt động liên tục và khả năng chịu đựng thời gian ngừng hoạt động bằng không.

Và đó là lúc cuộc khủng hoảng chất lượng xuất hiện. Phần mềm không có ma sát, nhưng phần cứng thì có. Trong phòng thí nghiệm, kỹ thuật viên chuyên gia lắp ráp thủ công với sự chú ý tỉ mỉ. Trong sản xuất khối lượng, công nhân hợp đồng tối ưu hóa cho thông lượng.

Với những cỗ máy được tích hợp hàng nghìn thành phần chính xác có dung sai chặt chẽ. Tỷ lệ sản lượng vẫn không nhất quán. Một bánh răng hoạt động chính xác trong một robot này có thể lại bị hỏng ở một robot tiếp theo.

Bài toán kinh tế tàn khốc

Đây chính là nơi bài toán kinh tế trở nên tàn khốc. Tại các cụm sản xuất Giang Tô và Chiết Giang, chi phí lao động toàn diện là 150.000 nhân dân tệ hàng năm cho mỗi công nhân. Con số này thiết lập một ngưỡng hiệu suất tuyệt đối cho robot nhân hình.

Các nhà điều hành nhà máy yêu cầu thời gian hoàn vốn 24 tháng. Tổng chi phí sở hữu - mua phần cứng, bảo trì, điện, phần mềm - không được vượt quá 300.000 nhân dân tệ trong 2 năm. Bất kỳ giải pháp nào vượt ngưỡng này đều thất bại.

Các nền tảng robot hiện tại gặp khó khăn trong việc đáp ứng tiêu chuẩn này. Hầu hết có giá từ 200.000 nhân dân tệ trở lên ở mức bán sỉ. Chi phí vận hành và thời gian ngừng hoạt động đẩy tổng chi phí vượt xa mức trần nói trên.

Nhưng robot không cạnh tranh với các nguyên mẫu của Boston Dynamics - chúng đang cạnh tranh với những công nhân người đã được triển khai, đã được đào tạo và đã hiệu quả về chi phí.

Các nhà điều hành nhà máy đánh giá robot qua 3 biến số: chi phí, sản lượng và rủi ro. Sản lượng đòi hỏi thời gian hoạt động bền vững, chuyển đổi nhiệm vụ nhanh và hiệu suất ổn định trong môi trường khắc nghiệt.

Rủi ro vận hành lại là sát thủ thầm lặng - một lỗi khớp cũng có thể khiến dây chuyền dừng 30 phút có thể xóa sạch lợi ích kinh tế của nhiều tuần hoạt động hoàn hảo. Câu hỏi thực sự là: Bạn có thể đánh bại anh Zhang từ Tô Châu trên bảng tính lương không? Hầu hết các robot không thể.

Lối thoát đến từ smartphone

Để giải quyết vấn đề chi phí, các nhà sản xuất Trung Quốc đang "smartphone hóa" robot. Sự hợp tác của Agibot với Longcheer Technology - ODM hàng đầu sản xuất hàng triệu điện thoại cho Xiaomi và Huawei - tiết lộ hướng chiến lược. Họ áp dụng logic chuỗi cung ứng điện tử tiêu dùng cho sản xuất robot: thay nhôm hàng không vũ trụ bằng nhựa đúc phun, loại bỏ cảm biến dư thừa, chấp nhận hiệu suất giảm.

Noetix Robotics đã đưa ra một phiên bản robot có tên Bumi với giá chỉ 9.998 nhân dân tệ, thấp hơn 60-70% so với thị trường. Chiến lược này chấp nhận biên lợi nhuận mỏng hoặc âm để chiếm khối lượng, tương tự dòng Redmi của Xiaomi. Nhưng phương pháp này có hiệu quả với robot hay không vẫn chưa được chứng minh.

Smartphone hưởng lợi từ quy mô kinh tế khổng lồ và các thành phần tiêu chuẩn hóa. Robot đối mặt với nhu cầu không chắc chắn, chuỗi cung ứng chưa trưởng thành và các trường hợp sử dụng được xác định kém.

Công suất sản xuất hiện tại phơi bày khoảng cách quy mô: Noetix Robotics vận hành cơ sở 200 đơn vị hàng tháng, Accelerate Evolution đã giao 700 đơn vị tổng cộng kể từ khi thành lập. Những con số này là sai số làm tròn so với sản xuất điện tử tiêu dùng. Các "đơn hàng hàng nghìn chiếc" sẽ cần nhiều quý để thực hiện, với các thỏa thuận khung cấu trúc giao hàng qua nhiều năm.

Bất chấp những thách thức này, các nhà sản xuất Trung Quốc vẫn đang lao vào canh bạc này để đánh đổi lấy việc tích lũy dữ liệu huấn luyện. Họ đang đánh đổi biên lợi nhuận phần cứng để có được dữ liệu từ hàng nghìn robot hoạt động trong môi trường thực tế.

Đây có thể là canh bạc sáng suốt trong dài hạn, nhưng năm 2026 sẽ quyết định công ty nào sống sót qua giai đoạn chuyển đổi này. Thời đại của những robot nhảy múa đã kết thúc. Bài kiểm tra với các bảng tính chi phí bắt đầu từ bây giờ.