Một thế hệ tiêu tiền theo trend, cất ví trên mạng xã hội

“Lướt TikTok 15 phút, chốt đơn 5 món, tốn gần triệu bạc”, bạn thấy chuyện này nghe cứ quen quen không?

Không cần bước chân ra đường, cũng chẳng cần tìm hiểu thông tin hay xin review từ những bạn bè người thân, chỉ cần truy cập mạng xã hội (MXH), lướt vài phút là có đủ gợi ý từ đồ skincare, quần áo, đồ ăn đến cả vạn dịch vụ khác.

Không khó để nhận ra MXH dường như đã trở thành một “trung tâm thương mại ảo”, nơi nhu cầu được tạo ra chỉ trong vài giây, và quyết định mua hàng có thể được đưa ra ngay khi chưa kịp cân nhắc.

Nếu còn nghi ngờ lời khẳng định này, bạn có thể copy paste dòng hashtag này và dán vào thanh tìm kiếm của TikTok: #tiktokmademebuyit (TikTok làm tôi phải mua món đồ này). 

MXH biến thành “trung tâm thương mại ảo”

Thời buổi này, việc shopping không bắt buộc chúng ta cứ phải bước chân ra đường, nằm trên giường, ngồi trên sofa hay cả… trong nhà vệ sinh, ở đâu cũng có thể thêm đồ vào giỏ hàng được.

Hành trình mua món này, thứ kia có thể xuất phát từ… một video vu vơ trên mạng xã hội. Một clip review son chưa đến 30 giây, một bài đăng unbox đồ ngon bổ rẻ, hay thậm chí là một caption đơn giản nhưng lại có khả năng mời gọi phi thường: “Danh sách must-have của tháng này”,... Tất cả những điều đó có thể khiến người ta rút ví mà không cần suy nghĩ.

Chuyện mua đồ theo trend, theo review của “ai đó” ở trên mạng chẳng phải là chuyện hiếm hay chuyện lạ nữa. MXH từng là nơi chỉ để giải trí, giữ liên lạc hoặc giao lưu kết bạn nhưng không biết từ bao giờ, nó đã biến thành một “trung tâm thương mại ảo”.

Sự chuyển mình của MXH kéo theo một kỷ nguyên mới của hành vi tiêu dùng. Việc tiêu tiền dần chuyển từ chủ động sang bị bị động hay nói thẳng ra là bị dẫn dắt.

Sáng mở app, thấy người này khoe máy làm sữa hạt là cứu tinh cho hội bận rộn, người kia khoe da mặt căng bóng hệt như mấy diễn viên Hàn Quốc nhờ chai serum X, rồi một loạt video review đồ tiện ích dưới 100,... Xem được những nội dung như thế, chẳng hiểu sao lại cứ cảm thấy bản thân mình thiếu đủ thứ, và thế là chốt đơn thôi!

MXH đánh trúng bản chất cảm xúc trong hành vi tiêu dùng của chúng ta. Những nội dung ngắn, dễ hiểu, mang tính trải nghiệm đời thật, cộng thêm hiệu ứng hình ảnh, âm thanh bắt tai làm kích hoạt cảm hứng mua sắm nhanh hơn rất nhiều so với quảng cáo truyền thống.

Chưa kể việc có ai đó đang gặp tình trạng như mình và đã khắc phục được nhờ sản phẩm này, món đồ kia,... càng thôi thúc người xem quyết tâm chi tiền, ngay cả chi chưa dành ra 5 phút tìm hiểu thông tin hay công dụng món hàng.

Một người như vậy, 10 người như vậy, dần dần là có hàng trăm và hàng ngàn người như vậy.

MXH không chỉ kích thích mua sắm, tạo trend mua sắm mà còn tạo ra một cộng đồng tiêu dùng nhanh. Một món đồ được khen liên tục bởi nhiều người sẽ dễ tạo cảm giác FOMO. Những người chưa có sẽ không thể thờ ơ, mà phải tìm cách mua bằng được, thử bằng được để thể hiện bản thân: Mình cũng dùng đồ này, mình cũng ghé quán hot đó,...

Cứ thế, MXH dần trở thành một trung tâm thương mại, không biển hiệu, không gian hàng, không nhân viên nhưng lại đầy cảm hứng. Một nơi mà tốc độ nảy sinh nhu cầu luôn nhanh hơn tốc độ phản kháng của lý trí.

Cái giá của tiêu tiền theo trend

Thoạt nghe, nhiều người sẽ nghĩ tiêu tiền theo trend chỉ đơn giản là mua những thứ đang hot. Nếu nó tốt như lời đồn, coi như mình đã đặt tiền đúng nơi, đặt niềm tin đúng chỗ. Còn không, cũng chỉ tặc lưỡi một cái, ai mà chẳng có đôi lần mua phải hàng dởm, hàng không tốt. Nhưng bình thường hóa chuyện này có lẽ là điều không nên!

Chốt đơn trong chớp mắt nhưng không phải vì nhu cầu thực tế, mà vì độ viral hay những lời review có cánh của KOLs/KOCs, quyết định này hên xui như việc trúng số vậy.

Mỗi ngày chốt vài đơn, số tiền dồn lại sau 1 tháng, 2 tháng hay nói rộng ra là cả năm có thể lên tới hàng chục triệu. Tâm lý mua đồ vì FOMO dẫn tới thói quen tiêu tiền thiếu cân nhắc, khiến tài chính cá nhân dễ hụt hơi mà bản thân thì chẳng có thêm giá trị bền vững nào. Trong khi đó, cảm giác thất vọng sau mỗi lần mua thử cho biết cũng khiến niềm tin vào trải nghiệm tiêu dùng dần sứt mẻ.

Nhưng tốn tiền chỉ là bề nổi của tảng băng chìm. Điều đáng ngại hơn là việc tiêu tiền theo trend còn có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của chúng ta. Những món đồ làm đẹp, thực phẩm chức năng, hay sản phẩm chăm sóc sức khỏe được quảng bá rầm rộ trên MXH đôi khi lại là hàng giả, hàng trôi nổi không rõ nguồn gốc, không được kiểm định rõ ràng. Thị giác, cảm xúc và hiệu ứng đám đông trở thành công cụ thuyết phục mạnh mẽ hơn cả nhãn mác thành phần hay kiểm chứng khoa học.

Gần đây, chúng ta đã chứng kiến không ít những cú “ngã ngựa” của các KOLs/KOCs vì quảng cáo, buôn bán hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc, không được kiểm chứng chất lượng. Những cái tên đáng trách đó, có lẽ cũng chẳng cần liệt kê ra ở đây. Chỉ có điều sản phẩm kém chất lượng mà họ bán đã có hàng trăm ngàn lượt mua trước khi tất cả ngã ngũ.

Quá dễ dãi với ví tiền của mình, thành ra vô thức tiếp tay cho những người bán hàng không có tâm, tự tay bào mòn sức khỏe bản thân. Tất nhiên, không phải mọi content review đều xấu và cũng không phải mọi KOLs/KOCs đều đánh lừa cảm xúc của người xem, nhưng khi hành vi tiêu dùng bị điều khiển quá nhiều bởi trend, người ta dễ rơi vào trạng thái mất kiểm soát, tiêu tiền không còn vì nhu cầu mà vì cảm giác “không tiêu là bị quê.

Trong bối cảnh đó, tỉnh táo và lý trí trong mỗi quyết định tiêu tiền dù là nhỏ nhất, có lẽ là kỹ năng sống còn, không chỉ với sức khỏe tài chính mà còn là sức khỏe thể chất của chính mình. Việc lựa chọn nguồn thông tin đáng tin, phân biệt giữa nội dung PR và trải nghiệm thật, kiểm tra kỹ sản phẩm trước khi mua,... chưa bao giờ là chuyện thừa thãi, mà là điều bắt buộc để bảo vệ chính mình trong “chợ online không ranh giới” hiện nay.