Món đặc sản Việt nghe tên thôi đã "rớt nước mắt"

Nhắc đến đặc sản An Giang, người ta thường nhớ ngay đến bún cá Long Xuyên, bánh bò thốt nốt, gà đốt Ô Thum hay lẩu mắm - những món ăn đã làm nên "thương hiệu" ẩm thực miền Tây. Thế nhưng, giữa danh sách những món quen mặt ấy, vẫn có một cái tên rất dân dã, rất đời thường nhưng đủ sức khiến thực khách tò mò ngay từ lần đầu nghe qua: gỏi sầu đâu. Mới nghe tên đã thấy muốn "rớt nước mắt", nhưng càng ăn lại càng mê, bởi cái vị đắng "độc quyền" của món này thực ra còn biết cách chiều lòng người theo một cách rất riêng.

Gỏi sầu đâu được làm từ lá non và bông của cây sầu đâu - một loại cây mọc hoang dã ở Tri Tôn, Châu Đốc, Tịnh Biên hay vùng Hà Tiên (An Giang). Điều thú vị là miền Trung cũng có cây sầu đâu (hay sầu đông) nhưng hoa tím, lá độc, không ăn được; còn sầu đâu miền Tây thì hoa trắng, lá xanh, vị đắng nhưng hậu ngọt, và từ lâu đã trở thành nguyên liệu quen thuộc trong nhiều bữa cơm người dân nơi đây.

Năm 2022, gỏi sầu đâu của An Giang còn được công nhận đạt giá trị Kỷ lục châu Á, một minh chứng cho việc món ăn này không chỉ độc đáo trong hương vị mà còn mang giá trị văn hóa rất rõ nét. Người dân địa phương cho biết thời điểm từ tháng 10 đến tháng 2 âm lịch là mùa cây thay lá, ra hoa. Đây cũng là lúc món gỏi trở nên phổ biến nhất, bởi lá và hoa non đều ngon, ít đắng hơn.

Món gỏi này thật ra không có công thức cố định. Nhà nào thích gì, có gì thì làm nấy: người thích ăn kèm thịt ba chỉ luộc mỏng, người lại chọn khô cá sặc, cá lóc xé nhỏ, hoặc cầu kỳ hơn thì trộn cùng cá lóc, cá trê nướng tươi. Rau ăn kèm cũng đủ loại: dưa leo, xoài sống, cà chua hay rau thơm… Chính cái sự "tuỳ nghi" ấy khiến món ăn luôn có những phiên bản rất khác nhau, tùy từng bếp mà mang một cá tính riêng.

Lá và hoa sầu đâu sau khi rửa sạch sẽ được trụng qua nước sôi để giảm bớt vị đắng, rồi để ráo. Các nguyên liệu đi kèm được thái nhỏ, tôm luộc bóc vỏ, thịt ba chỉ thái mỏng, khô cá nướng xé sợi. Tất cả chờ đến khi "linh hồn" của món ăn xuất hiện: nước mắm me - thứ quyết định món gỏi có tròn vị hay không.

Me chín được nấu sơ cho mềm, lọc lấy cốt rồi hòa với mắm nhĩ (hoặc mắm cá linh), thêm đường, tỏi ớt băm. Hỗn hợp nước mắm me nâu sánh, chua mặn ngọt cay đầy đủ, chỉ cần rưới vào đã khiến cả đĩa gỏi bừng lên hương vị. Trộn đều mọi thứ, chờ 15-20 phút cho ngấm, rồi rắc thêm ngò rí, rau thơm, đậu phộng giã và vài lát ớt đỏ: món gỏi sầu đâu "chuẩn vị miền Tây" đã sẵn sàng.

Nhiều người lần đầu ăn thường… hơi hoảng vì vị đắng của lá. Nhưng cái đắng ấy không hề gắt. Ăn thêm vài miếng, vị béo của thịt, vị ngọt của tôm, vị chua của xoài, kết hợp cùng vị mặn ngọt rất đặc trưng của mắm me dần dần "dắt tay" cái đắng đi vào nền chung, tạo nên một cảm giác lạ lùng nhưng dễ nghiện. Đắng mà không hề khó chịu, đắng nhưng rất duyên.

Với người An Giang, gỏi sầu đâu là món chiêu đãi khách quý - không phải vì sang, mà vì đậm hương vị quê hương, ăn một lần là nhớ ngay cái chất mộc mạc, phóng khoáng của đất An Giang.

Ngày nay, du khách đến An Giang có thể tìm món này ở nhiều quán ăn, nhà hàng địa phương với giá từ 50.000 - 100.000 đồng/đĩa. Dân dã, bình dị, nghe tên tưởng buồn nhưng lại khiến biết bao người thương. Gỏi sầu đâu đúng là món ăn "đắng mà đáng", một đặc sản xứng đáng để thử khi ghé miền Tây sông nước.