Loại virus đang bùng phát "vượt kiểm soát" ở nhiều quốc gia, Việt Nam ghi nhận tăng hơn 1.000 ca mỗi tuần

Theo WHO, các đợt bùng phát dịch bệnh tay chân miệng xảy ra theo chu kỳ vài năm một lần tại nhiều nơi trên thế giới và trong vòng hơn mười năm trở lại đây, nhiều vụ bùng phát dịch đã được báo cáo từ các nước trong khu vực Tây Thái Bình Dương.

Tại Việt Nam, bệnh tay chân miệng lưu hành quanh năm ở hầu hết các tỉnh thành với hai đỉnh dịch, từ tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12. Hàng năm có khoàng 50.000 đến 100.000 trường hợp bệnh tay chân miệng được báo cáo và một số ca tử vong. Khu vực phía Nam chịu ảnh hưởng lớn nhất với số trường hợp bệnh chiếm tới hơn 60% số mắc trên toàn quốc.

Điển hình năm 2023, Việt Nam ghi nhận sự bùng phát dịch tay chân miệng với hơn 181.000 trường hợp bệnh được báo cáo trong đó có 31 trường hợp tử vong trên toàn quốc. Sự nổi lên của dòng enterovirus A71 được xác định là một trong những yếu tố gây ra các ca bệnh nặng và tử vong trong đợt bùng phát này.

Ca bệnh tay chân miệng tăng chóng mặt tại Mỹ

Theo HuffPost, nhiều tiểu bang tại Mỹ bao gồm Maryland, Virginia, Tennessee và Wisconsin đã báo cáo các đợt bùng phát bệnh tay chân miệng đang lây lan nhanh.

"Năm nay, các ca bệnh dường như đã vượt khỏi tầm kiểm soát", tiến sĩ Allison Agwu, Giáo sư về bệnh truyền nhiễm ở người lớn và trẻ em tại Trường Y khoa Đại học Johns Hopkins ở Baltimore, cho biết. "Ví dụ, tại tiểu bang Maryland của Agwu, số ca bệnh gấp 4-5 lần so với cùng kỳ năm ngoái".

Tiến sĩ Matthew Thomas, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm nhi khoa tại Bệnh viện Nhi đồng Golisano, Đại học Tây Virginia, cho biết các đợt bùng phát thường diễn ra theo chu kỳ. Với số ca nhiễm cao hơn bình thường, điều quan trọng là phải biết các dấu hiệu của virus và phải làm gì khi bị bệnh.

Tiến sĩ Jennifer Duchon, Phó giáo sư khoa Bệnh truyền nhiễm nhi khoa và y học trẻ sơ sinh tại Bệnh viện Mount Sinai ở New York, giải thích tay chân miệng là loại virus thuộc họ enterovirus.

"Enterovirus có thể biểu hiện với nhiều triệu chứng khác nhau. Trong trường hợp tay chân miệng, người bệnh có thể có các triệu chứng giống cảm lạnh thông thường", tiến sĩ Thomas cho biết. "Nhưng sau đó, một đặc điểm chung là chúng sẽ bị phát ban, thường ở tay và chân, cũng như loét hoặc phồng rộp trong miệng".

Theo tiến sĩ Duchon, các mụn nước trong miệng thường nằm ở phía sau cổ họng và thường rất đau đớn. Trên tay và chân, phát ban có thể xuất hiện dưới dạng những nốt đỏ nhỏ. "Những nốt này xuất hiện vài ngày sau khi hết sốt", tiến sĩ Agwu cũng lưu ý.

Đôi khi tay người bệnh sẽ bắt đầu bong tróc khi phát ban bắt đầu biến mất, chân họ cũng bắt đầu bong tróc sau khi phát ban biến mất. Trong những trường hợp nghiêm trọng, móng tay có thể bị bong ra.

Hơn 21.000 trường hợp mắc tay chân miệng tại Thái Lan

Thời điểm đỉnh dịch tay chân miệng tại Thái Lan diễn ra sớm hơn, tùy vào điều kiện thời tiết. Ghi nhận từ ngày 1/1 đến ngày 25/6/2025, Thái Lan có 21.315 trường hợp mắc bệnh tay chân miệng, cụ thể như sau:

- Trẻ em từ 0–4 tuổi: 15.753 trường hợp

- Độ tuổi từ 5–9 tuổi: 4.658 trường hợp

- Độ tuổi 10–14: 544 trường hợp

Phó phát ngôn viên Chính phủ Anukool Pruksanusak thông báo, Cục Kiểm soát Dịch bệnh (DDC) thuộc Bộ Y tế đã phát hiện sự gia tăng đáng kể các trường hợp mắc bệnh tay chân miệng khi thời tiết mát mẻ và ẩm ướt kéo dài. 

Ông nhấn mạnh rằng cha mẹ phải đảm bảo vệ sinh và theo dõi sức khỏe đúng cách cho con cái mình, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi, là đối tượng dễ bị tổn thương nhất.

Anukool cho biết: “Khi mùa mưa bắt đầu, độ ẩm tăng cao tạo ra điều kiện lý tưởng cho sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là ở trẻ nhỏ”.

“Trẻ em nên có chế độ ăn uống cân bằng, nhiều trái cây và rau quả, ngủ 8–10 tiếng mỗi đêm, giữ gìn vệ sinh tốt và tiêm vắc-xin đầy đủ. Nếu con bạn có bất kỳ triệu chứng đáng lo ngại nào, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức. Hành động sớm là chìa khóa để giữ an toàn cho trẻ em, đặc biệt là trong mùa mưa", ông Anukool Pruksanusak.

Tay chân miệng chưa có dấu hiệu giảm ở Việt Nam

Theo thống kê của Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP.HCM (HCDC) trong tuần 44, tính từ ngày 27/10/2025 đến ngày 02/11/2025, trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh ghi nhận 1.136 trường hợp mắc bệnh tay chân miệng, tăng 17,4% so với trung bình 4 tuần trước. Tổng số ca tay chân miệng tích lũy từ đầu năm 2025 đến tuần 44 là 27.622 ca. Các phường xã có số ca mắc cao bao gồm Côn Đảo, Nhà Bè, Bình Tân.

Trong báo cáo công tác y tế tháng 10, Bộ Y tế Việt Nam nhận định tình hình dịch bệnh trong cả nước đang diễn biến phức tạp. Thời tiết chuyển mùa cùng với tác động của biến đổi khí hậu tạo điều kiện thuận lợi cho các mầm bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là các bệnh về đường hô hấp và tiêu hóa, phát triển và lây lan nhanh.

Bộ Y tế cảnh báo nếu các địa phương không triển khai sớm và quyết liệt các biện pháp phòng chống, nguy cơ bùng phát dịch vào cuối năm 2025 là rất lớn.

Trước thực tế này, Bộ Y tế yêu cầu các địa phương tăng cường kiểm soát dịch bệnh, giám sát chặt chẽ tại cửa khẩu, cơ sở y tế và trong cộng đồng; đồng thời khoanh vùng, xử lý triệt để ngay khi phát hiện ca bệnh đầu tiên. Bộ cũng khuyến cáo người dân chủ động phòng bệnh, nhất là đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch.

Triệu chứng bệnh tay chân miệng điển hình

Theo BV Bệnh nhiệt đới trung ương TP.HCM, bệnh tay chân miệng có thời gian ủ bệnh (là giữa thời gian bị nhiễm và khởi phát triệu chứng) thường từ 3-7 ngày.

Khi mắc bệnh, triệu chứng ban đầu ở trẻ có thể là sốt và thường kèm theo đau họng. Trẻ cảm giác khó chịu và xuất hiện tình trạng biếng ăn. Khoảng 1 hoặc 2 ngày sau khi khởi phát sốt, vết loét gây đau và mụn nước sẽ xuất hiện trong miệng hoặc họng, hoặc cả hai.

Mụn nước có khả năng xuất hiện ở tay, chân, miệng, lưỡi, bên trong má và đôi khi ở mông (ở mông thường do tiêu chảy gây ra). Mụn nước ít khi gây ngứa ở trẻ em, nhưng có thể gây ngứa dữ dội ở người lớn. Vết loét và mụn nước thường tự khỏi trong một tuần hoặc lâu hơn.

Bệnh tay chân miệng thường nhẹ và chỉ gây sốt trong vài ngày, các dấu hiệu và triệu chứng cũng tương đối nhẹ. Song, nếu vết loét miệng hoặc tình trạng đau họng làm cho trẻ không uống nước được hoặc khi các dấu hiệu và triệu chứng ở trẻ chuyển biến xấu hơn sau vài ngày.

Các biện pháp điều trị bệnh tay chân miệng

Hầu hết những trẻ bị tay chân miệng độ nhẹ đều được cho theo dõi và chăm sóc tích cực tại nhà theo các nguyên tắc sau:

– Cách ly đúng cách giữa trẻ bệnh và trẻ lành để hạn chế sự lây nhiễm: Trẻ mắc bệnh cần nghỉ học ít nhất 10 ngày kể từ ngày khởi bệnh, để ngăn chặn sự lây nhiễm cho trẻ khác trong môi trường học đường. Trong nhà có nhiều trẻ cùng chung sống, nên cách ly tuyệt đối, khuyến khích trẻ bệnh không nên chơi chung với trẻ lành trong thời gian mắc bệnh, cần giám sát chặt chẽ các hoạt động thường nhật của trẻ bệnh.

– Cần mang khẩu trang y tế cho trẻ bị bệnh và cho cả người chăm sóc trẻ bệnh. Sau khi tiếp xúc phải rửa tay sạch bằng xà phòng và nước sạch ngay.

– Thực hiện vệ sinh cá nhân tốt cho trẻ bệnh giúp trẻ mau lành bệnh

– Thường xuyên tắm rửa sạch sẽ cho trẻ hàng ngày bằng xà phòng với nước sạch. Khuyến khích trẻ rửa tay sạch sẽ, đúng cách bằng xà phòng dưới vòi nước chảy để ngăn ngừa sự tái nhiễm qua đường tay – miệng. Quần áo, tã lót của trẻ bệnh nên được tẩy trùng sạch sẽ bằng nước sôi trước khi giặt sạch bằng xà phòng.

– Vật dụng ăn uống của trẻ như bình sữa, ly uống nước, bát ăn cơm, muỗng ăn nên được luộc bằng nước sôi và sử dụng riêng biệt. Tạo môi trường sống trong lành và an toàn giúp trẻ khỏe mạnh hơn.

– Sử dụng thuốc tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ.

Hiện tại bệnh tay chân miệng chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chủ yếu là điều trị triệu chứng bao gồm:

– Giảm đau miệng và hạ sốt bằng cách lau mình bằng nước ấm, dùng thuốc hạ sốt Paracetamol (liều 10 – 15mg/kg/lần, mỗi lần cách nhau từ 4 – 6h), có thể phối hợp thêm Ibuprofen nếu không hạ sốt khi có chỉ định của các bác sĩ. Tuyệt đối không sử dụng Aspirin để hạ sốt, giảm đau cho trẻ.

Có thể sử dụng Antiacid dạng gel chấm vào sang thương ở miệng giúp trẻ giảm đau, ăn uống dễ dàng hơn. Giảm ngứa bằng các thuốc kháng Histamin thông thường như Chlorpheniramine, Theralen… theo chỉ định của bác sĩ.

– Bổ sung nhiều nước cho trẻ, nhất là các loại nước ép trái cây chứa nhiều vitamin.

– Chế độ ăn hàng ngày cần đảm bảo đầy đủ chất dinh dưỡng. Đối với trẻ bú mẹ cần tăng cường cho bé bú thành nhiều lần trong ngày. Cần kiêng cho trẻ ăn các loại thức ăn có thể khiến trẻ đau rát, tổn thương miệng như thức ăn nóng, đặc.

– Cần đưa trẻ đến ngay bệnh viện nếu thấy trẻ có một trong những biểu hiện sau:

• Trẻ sốt cao liên tục 39 độ C không hạ sau khi đã hạ sốt tích cực.
• Trẻ giật mình chới với, hốt hoảng, thất thần.
• Trẻ có biểu hiện run tay chân (khi đưa đồ chơi cho trẻ cầm), yếu chân tay, trẻ đi đứng loạng choạng.
• Trẻ đảo mắt bất thường, nôn ói nhiều, quấy khóc (dỗ không nín), co giật, thở mệt…

Hiện tại, vẫn chưa có vaccine phòng ngừa bệnh tay chân miệng. Do vậy, biện pháp chính vẫn là vệ sinh cá nhân, rửa tay bằng xà phòng (nhất là sau khi thay quần áo, tã lót, sau khi tiếp xúc với phân, nước bọt), rửa sạch đồ chơi, sàn nhà bằng Cloramin B hoặc nước Javel, cách ly trẻ bệnh trong vòng 7 – 10 ngày kể từ ngày khởi bệnh.