Kỳ tài đất Việt: Người phụ nữ duy nhất được UNESCO vinh danh

Bà chính là "Bà chúa thơ Nôm" Hồ Xuân Hương.

Hồ Xuân Hương sinh vào khoảng cuối thế kỷ 18, đầu thế kỷ 19 ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An và lớn lên ở miền Bắc. Chính điều này giúp bà tiếp thu và hòa quyện những tinh hoa văn hóa của hai vùng đất lớn.

Theo sách Giai nhân dị mặc, Hồ Xuân Hương là con của ông Hồ Phi Diễn và vợ lẽ họ Hà. Nhà bà “trông xuống hồ Tây”, sau lại ra ở “thôn Tiên Thị, tổng Tiên Túc, huyện Thọ Xương (giờ là phố Nhà Thờ). Khi trưởng thành, bà làm ngôi nhà nhỏ ở hồ Tây, lấy tên Cổ Nguyệt Đường để tiếp các bậc tao nhân, cùng họ xướng họa, bình thơ.

Hồ Xuân Hương vốn là người thông minh, sắc sảo, ứng biến nhanh lại rất mực tài hoa, song cuộc đời bà gặp nhiều éo le. Bao nhiêu nỗi niềm bà gửi hết vào thơ. Như nhà thơ Xuân Diệu từng nói, thơ Hồ Xuân Hương là đời của Xuân Hương, là người của Xuân Hương trong đó, là hồn, là xác, là mắt nhìn, tay sờ, chân đi, là nụ cười, nước mắt của Xuân Hương, là cá tính số phận của Xuân Hương.

Bà để lại khoảng 150 bài thơ, bao gồm tập thơ Lưu Hương Ký có 24 bài thơ chữ Hán, 28 bài thơ chữ Nôm cùng khoảng 100 bài thơ khác theo phong cách dân gian, phóng túng. Trong đó có bài thơ Bánh Trôi Nước vô cùng nổi tiếng, được đưa vào sách giáo khoa giảng dạy.

Qua nhiều nghiên cứu, các chuyên gia đánh giá Hồ Xuân Hương là hiện tượng thơ độc đáo, hiện đại, mới mẻ, của văn học Việt Nam. Thơ của bà không chỉ là sự trải nghiệm từ cuộc đời bản thân bà và nhiều thân phận người phụ nữ thời phong kiến, mà còn là sự kết tinh cao nhất của bản sắc Việt, tâm hồn và tính cách của người Việt.

Thơ Hồ Xuân Hương không chỉ trở thành niềm tự hào và yêu mến của người Việt mà còn được đông đảo bạn đọc, học giả quốc tế đánh giá và tôn vinh. Tính đến năm 2021, thơ bà đã được dịch ra 13 ngôn ngữ khác nhau trên thế giới.

Ngày 23/11/2021, Đại hội đồng UNESCO thống nhất cùng vinh danh và tham gia kỷ niệm 250 năm năm sinh của nữ sĩ Hồ Xuân Hương. UNESCO đánh giá Hồ Xuân Hương có tư tưởng nhân văn mang tính nhân loại sâu sắc với hạt nhân là đấu tranh đòi quyền sống cho con người. Bà cũng là nữ sĩ duy nhất trong số 7 danh nhân văn hóa Việt Nam được UNESCO vinh danh.

Với những đóng góp cho nghệ thuật, Hồ Xuân Hương xứng đáng là một danh nhân văn hóa toàn cầu, một thi hào có tầm vóc lớn. Tại nước ta, tên tuổi của bà được dùng đặt cho nhiều trường học, đường phố, giải thưởng văn học để bày tỏ lòng thành kính ngưỡng mộ.