Khai quật đàn tế cổ hơn 600 năm của triều đại ngắn nhất Việt Nam
Bộ VH-TT-DL vừa cho phép khai quật tổng thể đàn tế cổ hơn 600 năm ở Thành nhà Hồ được xây dựng dưới triều Hồ, triều đại ngắn nhất lịch sử Việt Nam
Ngày 11-11, trao đổi với Báo Người Lao Động, ông Trịnh Hữu Anh, Phó giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ (xã Tây Đô, tỉnh Thanh Hóa), cho biết Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL) đã có quyết định cho phép trung tâm phối hợp khai quật khảo cổ học tại Đàn tế Nam Giao - một công trình đàn tế cổ hơn 600 năm trong quần thể di sản thế giới Thành nhà Hồ.
Đàn tế Nam Giao - đàn tế cổ hơn 600 năm ở Thành nhà Hồ
Theo ông Trịnh Hữu Anh, trung tâm sẽ phối hợp với Viện Khảo cổ học thực hiện khai quật trên diện tích 9.909 m2, gồm 94 hố tại hai khu vực nền 4 và nền 5 - những vị trí được đánh giá là trọng yếu trong tổng thể kiến trúc Đàn tế Nam Giao. Thời gian khai quật từ cuối năm 2025 đến tháng 7-2026.
Bộ VH-TT-DL yêu cầu trong quá trình khai quật, các đơn vị được phép phải bảo vệ nguyên trạng địa tầng, di vật, cổ vật và hiện trường; đồng thời lập kế hoạch, tiến độ phù hợp với mục tiêu, giải pháp đã được phê duyệt. Các di vật, cổ vật phát hiện sẽ được bảo vệ tại chỗ, chỉnh lý khoa học và báo cáo Bộ VH-Tt-DL để xem xét phương án bảo tồn. Trường hợp cần lưu giữ lâu dài sẽ được tạm nhập vào bảo tàng công lập tại địa phương.
"Việc mở rộng khai quật tổng thể khu vực Đàn tế Nam Giao được kỳ vọng sẽ cung cấp thêm các luận cứ khoa học, góp phần phục dựng tổng thể nghi lễ tế trời của triều Hồ, một nghi lễ quan trọng"- ông Hữu Anh cho hay.
Giếng Vua, một trong những hạng mục quan trọng được phát hiện tại Đàn tế Nam Giao
Đàn tế nằm ở xã Cao Mật xưa, nay thuộc xã Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa, cách Thành nhà Hồ (xã Tây Đô) khoảng 2,5 km về phía đông nam, cách phường Hạc Thành (trung tâm tỉnh Thanh Hóa) khoảng 45 km về phía tây bắc theo Quốc lộ 45.
Đàn tế Nam Giao được khai quật lần đầu tiên vào năm 2004, đến nay, các nhà khoa học đã 4 lần tiến hành thám sát, khai quật với tổng diện tích 18.000 m2, bước đầu xác định rõ đặc trưng kiến trúc Đàn tế Nam Giao: Lưng tựa núi Đốn Sơn, mặt hướng ra cánh đồng Nam Giao, cấu trúc gồm 5 cấp nền hình chữ nhật hướng Nam - thể hiện quan niệm "trời tròn, đất vuông" của người xưa.
Năm 1990, cụm di tích lịch sử văn hóa gồm đền thờ Trần Khát Chân, chùa Giáng (Tường Vân Tự), chùa Giò (Nhân Lộ) và Đàn tế Nam Giao được công nhận là di tích cấp tỉnh. Tháng 10-2007, đàn Nam Giao được công nhận là di tích khảo cổ cấp quốc gia.
Di sản thế giới Thành nhà Hồ tại xã Tây Đô, tỉnh Thanh Hóa
Theo Trung tâm Bảo tồn Di sản thế giới Thành nhà Hồ, đợt khai quật lần này không chỉ mang ý nghĩa khoa học và văn hóa, mà còn là hoạt động cụ thể hóa cam kết chiến lược giữa UBND tỉnh Thanh Hóa và UNESCO trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị Di sản thế giới Thành nhà Hồ.
Theo tài liệu của Trung tâm Bảo tồn di sản thế giới Thành nhà Hồ, năm Canh Thìn (1400), sau khi lên ngôi, Hồ Quý Ly lập ra triều đại nhà Hồ với với kinh đô là Tây Đô (còn gọi Tây Giai) để phân biệt với Đông Đô (Thăng Long, Hà Nội). Sau 2 năm lên ngôi, Hồ Quý Ly đã nhường ngôi cho con trai thứ là Hồ Hán Thương (năm 1402). Ngay khi lên ngôi, vị vua này đã lệnh cho quần thần cho xây dựng đàn tế Nam Giao.
Hàng năm, nhà Hồ lễ tế trời đất, cầu cho quốc thái dân an hoặc những dịp đại xá thiên hạ tại đàn Nam Giao. Chữ "Giao" có nghĩa là lễ tế trời ở phía nam kinh thành, nghi lễ này thường gọi là lễ tế Nam Giao, nơi thực hiện gọi là đàn Nam Giao.
Tuy nhiên, chỉ sau 7 năm tồn tại (1400-1407) triều Hồ sụp đổ khi Hồ Quý Ly và Hồ Hán Thương bị giặc Minh bắt vào năm 1407. Dù tồn tại ngắn nhất lịch sử phong kiến Việt Nam, nhưng triều Hồ đã để lại một khu thành đá đồ sộ, độc đáo nhất Đông Nam Á. Năm 2011, tòa thành đá độc đáo này được Tổ chức Văn hóa - Khoa học và Giáo dục Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là di sản văn hóa thế giới.
