Giữ hồn buôn làng, đánh thức du lịch bản địa Tây Nguyên
Từ những buôn làng giữa lòng phố, những người con của đại ngàn đang góp phần làm sống dậy văn hoá bản địa theo cách riêng, vừa mộc mạc, vừa bền vững.
Giữ hồn buôn làng, đánh thức du lịch bản địa Tây Nguyên.
Từ những buôn làng giữa lòng phố như Ako Dhong (Đắk Lắk) đến không gian cồng chiêng trầm hùng của người Gia Rai, Ba Na ở Gia Lai, hành trình giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa Tây Nguyên đang thổi luồng sinh khí mới vào phát triển du lịch cộng đồng. Những người con của đại ngàn đang góp phần làm sống dậy văn hoá bản địa theo cách riêng, vừa mộc mạc, vừa bền vững.
Buôn Ako Dhong: Nét cổ xưa giữa lòng phố núi
Buôn Ako Dhong (còn có tên gọi là buôn Cô Thôn) thuộc phường Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk), là buôn làng của đồng bào Ê Đê lập từ năm 1956. Khi thành lập, buôn nằm ở thượng nguồn của 6 con suối nổi tiếng như: Ea Giang, Ea Dung, Ea Ding, Ea Pủi, Thun M'nung và đặc biệt là Ea Nuôl… Theo tiếng Ê Đê, từ "Ako" có ý nghĩa là đầu nguồn, "Dhong" nghĩa là suối.
Ako Dhong hiện còn 33 căn nhà dài, nhiều hộ vẫn giữ được bộ chiêng quý; giữ nghề dệt thổ cẩm, nghề đan lát, biết ủ rượu cần và chế biến các món ăn truyền thống của đồng bào Ê Đê... Để bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số (DTTS) gắn với phát triển du lịch theo Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, người dân nơi đây chọn phát triển du lịch như một cách gìn giữ văn hóa - bảo tồn để lan tỏa.
Người dân nơi đây chọn phát triển du lịch như một cách gìn giữ văn hóa - bảo tồn để lan tỏa.
Theo bà Nguyễn Thuỵ Phương Hiếu - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk, toàn tỉnh có 16 buôn được quy hoạch, đầu tư, phát triển du lịch cộng đồng, bằng nhiều nguồn khác nhau như Nghị quyết số 08/2021/NQ-HĐND ngày 13/8/2021 về hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng tại các thôn, buôn đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn, giai đoạn 2021-2025; Dự án 6 Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, giai đoạn 2021 - 2030 (Chương trình 1719)...
Là một buôn làng giữa phố, Ako Dhong mang hơi thở cổ xưa độc đáo ngay giữa Ban Mê. Đến nơi đây, du khách sẽ cảm nhận được sự yên bình, mộc mạc, đúng chất những buôn làng Tây Nguyên truyền thống. Mỗi tháng, buôn Ako Dhông đón khoảng 500-1.000 khách du lịch tham quan, tìm hiểu về văn hóa truyền thống của đồng bào Ê Đê.
Những không gian mang hơi thở cổ xưa độc đáo ngay giữa Ban Mê.
Từ khi được công nhận là buôn du lịch cộng đồng đến nay, gần như cả buôn tham gia làm du lịch. Trong đó, phần lớn nhà dài đều trở thành nhà hàng phục vụ nhu cầu ẩm thực gắn với tìm hiểu văn hóa truyền thống của đồng bào Ê Đê, như diễn tấu cồng chiêng, múa xoang...
Nhiều điểm đến kết nối ẩm thực gắn với tìm hiểu văn hóa truyền thống của đồng bào Ê Đê.
Cô gái Ê Đê giữ hương vị cà phê buôn làng
Lớn lên giữa không gian văn hoá đậm đà của buôn Ako Dhong, cô gái Ê Đê H'Zu Ni Niê lựa chọn gắn bó với nghề rang xay cà phê thủ công truyền thống như một cách gìn giữ ký ức, tiếp nối văn hoá dân tộc.
Với H'Zu Ni Niê, cà phê không đơn thuần là một loại thức uống - đó là hơi thở của buôn làng, là mùi khói bếp, tiếng mẹ nhóm lửa buổi sớm và sự ấm áp gắn bó của những buổi sum vầy. Cô học cách rang cà phê bằng bếp củi, đảo tay từng mẻ nhỏ, giữ đúng hương vị mộc mạc và nồng nàn như thuở mẹ cô vẫn pha những ly cà phê đầu ngày cho cả nhà. Với cô, mỗi hạt cà phê đã thấm đẫm tinh hoa của đất trời, chỉ cần giữ nguyên sự tử tế trong cách làm, tự khắc sẽ lan tỏa giá trị.
Tây Nguyên có đủ nền tảng để thế hệ trẻ phát triển từ văn hoá, nông sản cho đến du lịch.
H'Zu Ni Niê tin rằng mảnh đất Tây Nguyên có đủ nền tảng để thế hệ trẻ phát triển - từ văn hoá, nông sản cho đến du lịch. Cô chọn bắt đầu từ những điều nhỏ nhất: một ly cà phê, một buôn làng, một câu chuyện được kể bằng hương vị.
Chiêng - Linh hồn của buôn làng Tây Nguyên
Tại Gia Lai và khắp Tây Nguyên, cồng chiêng không chỉ là nhạc cụ, mà còn là biểu tượng thiêng liêng gắn liền với đời sống cộng đồng. Trong các lễ hội lớn nhỏ của đồng bào Gia Rai, Ba Na… tiếng chiêng luôn vang lên như nhịp đập của buôn làng - từ khi con người chào đời đến lúc trở về với tổ tiên.
Già Rơ Châm Hyai (xã Ia Grai) chia sẻ: "Mỗi mặt chiêng đều có thần linh trú ngụ, chiêng càng cổ, thần lực càng lớn". Vì vậy, chiêng được xem như báu vật trong nhà - không mua bán, không đổi chác, dù là lúc túng thiếu. Nhiều hộ ở Ia Grai sở hữu hàng chục chiếc chiêng, trong đó có những chiếc trị giá 300-400 triệu đồng. Nhà nào càng nhiều chiêng, càng thể hiện sự giàu có, sung túc.
Tại xã K'bang, đồng bào Ba Na vẫn lưu giữ hơn 690 bộ cồng chiêng. Ông Đinh Jrang - một nghệ nhân gắn bó cả đời với chiêng - từng đổi 10 gùi lúa lấy bộ cồng chiêng đầu tiên từ năm 1975. Hiện ông đang sở hữu 7 bộ chiêng quý và không ngừng vận động dân làng cùng gìn giữ báu vật này.
Không gian cồng chiêng giờ đây không chỉ gói gọn trong lễ hội truyền thống, mà lan tỏa vào đời sống hiện đại. Tại Chư Pưh, nghệ nhân Nay Tek (56 tuổi) là người thổi hồn vào chiêng suốt nhiều thập kỷ. Ông truyền dạy cho thế hệ trẻ - cả nam lẫn nữ - góp phần tạo nên những đội cồng chiêng nữ độc đáo, mang sắc thái mềm mại, duyên dáng giữa nhịp chiêng rộn rã của đại ngàn.
Cồng chiêng là biểu tượng thiêng liêng gắn liền với đời sống cộng đồng.
Tinh thần gìn giữ đó còn được tiếp nối bởi người trẻ như anh Hoàng Duy Cương - chủ quán Plây Cồng Chiêng ở TP Pleiku. Mỗi tối, quán của anh trở thành sân khấu văn hóa đậm bản sắc, nơi nghệ nhân Ja Rai, Ba Na biểu diễn chiêng, múa xoang, tái hiện lễ hội dân gian giữa không gian ẩm thực bản địa. Du khách khắp nơi tìm đến không chỉ để thưởng thức gà nướng, cơm lam, mà còn để lắng nghe thanh âm đại ngàn - thứ âm thanh sâu lắng, huyền diệu, như kết nối đất trời với tâm hồn người.
Ở những buôn làng như Ako Dhong, âm thanh cồng chiêng bất tận giữa đại ngàn hay hương cà phê thủ công mang đậm hơi thở Ê Đê… đang góp phần tạo nên một Tây Nguyên đầy bản sắc - nơi lưu giữ giá trị văn hóa qua mỗi bước chân du khách.
