Chị Hà (32 tuổi, nhân viên marketing) chia sẻ:
“Tôi vừa mua 3 cái váy trong đợt sale. Cả 3 đều giảm 50%, tổng chưa đến 1 triệu. Nhưng thật ra tôi không cần cái nào cả. Mua vì... sợ lỡ dịp hời".
Đây là một ví dụ kinh điển của hiệu ứng tâm lý ‘tiết kiệm ngụy tạo’ – bạn không tiết kiệm 500.000 đồng, bạn vừa tiêu 1 triệu cho thứ không cần thiết.
Nó đánh đúng vào 3 cảm xúc tài chính thường gặp:
- Sợ bỏ lỡ cơ hội (FOMO) → “Lỡ không mua giờ thì sau này lại tiếc!”
- Ảo giác tiết kiệm → “Mua rẻ hơn nhiều, lời rồi còn gì!”
Tự thưởng cho bản thân → “Làm cả tháng rồi, không lẽ không tự thưởng?”
Kết quả: Bạn chi nhiều hơn cho thứ không định mua ngay từ đầu.
Trường hợp | Giá gốc | Giá sau giảm 50% | Số tiền tiêu | Mức độ cần thiết | Ghi chú |
---|---|---|---|---|---|
Không định mua | 1.000.000đ | 500.000đ | 500.000đ | Không cần | Chi tiêu phát sinh |
Định mua sớm | 1.000.000đ | 500.000đ | 500.000đ | Có cần | Tiết kiệm thật sự |
Mua nhiều món vì “rẻ” | 3 món x 500.000đ | 3 món x 250.000đ | 750.000đ | Không chắc | Tưởng rẻ – lại chi nhiều |
- Đã có kế hoạch mua món đó từ trước
- Có ngân sách rõ ràng
- Không vung tay mua thêm chỉ vì thấy “rẻ”
- So sánh giá trước – trong – sau khuyến mãi (để tránh sale ảo)
- Bạn không định mua món đó
- Bạn mua chỉ vì thấy “giảm giá sâu”
- Bạn mua nhiều hơn kế hoạch ban đầu
→ Bạn không tiết kiệm, bạn đang tiêu tiền để... cảm thấy mình tiết kiệm.
Câu hỏi tự vấn trước khi mua | Ý nghĩa |
---|---|
“Nếu không giảm giá, mình có mua món này không?” | Xác định nhu cầu thật |
“Món này có nằm trong danh sách mình cần không?” | Giúp tránh phát sinh không cần thiết |
“Nếu mua nó, mình sẽ dùng bao lâu, bao nhiêu lần?” | Tính toán chi phí theo giá trị sử dụng |
Một ví dụ cụ thể:
Tình huống: Bạn định mua 1 đôi giày thể thao giá 1.200.000đ → Thấy sale 50% còn 600.000đ → hợp lý, vì bạn cần và đã lên kế hoạch.
Nhưng nếu bạn mua thêm 1 túi xách chỉ vì “giảm 60%” mà chưa từng có ý định mua nó? → Đó là tiêu phát sinh ngụy trang.
“Mua được giá hời” chỉ thật sự đúng khi món đó cần thiết – có kế hoạch – nằm trong giới hạn ngân sách.
“Tiết kiệm” không phải là mua đồ rẻ hơn, mà là không mua thứ không cần – dù nó rẻ đến mấy.