Dùng AI dựng tin giả có thể bị xử phạt 200 triệu đồng

Nhức nhối vấn nạn tin giả

Hiện nay, những video được xây dựng nhờ công cụ AI xuất hiện với mức độ dày đặc trên các nền tảng mạng xã hội. Đáng nói là nhiều đối tượng lợi dụng trí tuệ nhân tạo dựng tin giả với nội dung giật gân, câu khách, thậm chí vẽ ra kịch bản về thảm họa, vụ án rúng động.

Ma trận tin giả, video AI khiến người dùng hoang mang, thậm chí bội thực khi mở mạng xã hội là nhan nhản video được dựng lên nhờ AI, nào là thảm họa sập nhà cao tầng, tai nạn ở khu du lịch khiến hàng trăm du khách thiệt mạng hay những vụ án gây sốc như con giết mẹ, vợ hại chồng…

Hàng loạt địa phương Thanh Hóa, Nghệ An, Đồng Nai, An Giang... “vạ lây” khi bất ngờ bị kéo vào những vụ án do AI dựng lên. Có ý kiến cho rằng tin giả đang tạo ra một xã hội thu nhỏ với đầy rẫy tiêu cực, ảnh hưởng xấu độc tới nhận thức cộng đồng.

“Tình trạng tin giả ngày càng báo động, cần sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan chức năng, tránh hệ lụy đáng tiếc cho cộng đồng”, “Tôi có cảm giác bị bủa vây bởi tin giả, AI. Từ nội dung hài hước đến thông tin giật gân nhằm câu view. Đôi khi chúng ta không thể phân biệt đâu là tin giả, đâu là tin thật”, “Tin giả đang trở thành vấn nạn nhức nhối, xâm chiếm không gian mạng”… là một số bình luận của người dùng mạng xã hội.

Đưa tin giả có thể bị xử lý hình sự

Trao đổi với Tiền Phong , một cán bộ công an trong công tác phòng chống tội phạm công nghệ cao cho biết tình trạng tin giả (fake news) đang diễn biến ngày càng phức tạp.

Theo đó, tin giả, tin sai sự thật được phát tán nhanh chóng qua mạng xã hội, đặc biệt trên Facebook, Zalo, TikTok… Một số tin giả được dựng dưới dạng bài báo giả mạo, video cắt ghép, hoặc mượn danh cơ quan công an để tăng độ tin cậy.

Chỉ trong vài phút, tin giả có thể tiếp cận hàng nghìn người, tập trung vào các vụ án nóng, sự kiện nhạy cảm hoặc xuyên tạc thông tin chính thống, gây hoang mang dư luận.

Khi phát hiện tin giả, cơ quan chức năng sẽ phối hợp với các nền tảng mạng xã hội để xóa nội dung vi phạm.

“Người tung tin giả có thể bị xử phạt hành chính tới 75 triệu đồng. Trường hợp gây hậu quả nghiêm trọng, có thể bị xử lý hình sự. Ngoài ra, cơ quan chức năng điều tra truy vết nguồn phát tán, truy tìm các đối tượng tung tin giả”, cán bộ công an cho hay.

Trường hợp các đối tượng dùng AI để dựng tin giả về một vụ án rúng động nhằm câu view thì có thể xử lý theo 3 hướng gồm pháp lý - kỹ thuật - truyền thông.

Trước hết, cơ quan chức năng truy nguồn tài khoản, máy chủ đăng tải, phạt hành chính đến 100 triệu đồng đối với cá nhân, 200 triệu với tổ chức, đồng thời buộc gỡ bỏ thông tin. Nếu đủ yếu tố cấu thành Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông (Điều 288 BLHS) hoặc Vu khống (Điều 156 BLHS), có thể khởi tố hình sự.

Ngoài ra, yêu cầu các đối tượng gỡ bỏ nội dung trên nền tảng Facebook, YouTube, TikTok… và chặn truy cập nếu cần.

Dùng AI ‘bắt’ AI

Theo cán bộ công an trong công tác phòng chống tội phạm công nghệ cao, chúng ta có thể dùng chính công cụ AI để nhận diện video/ảnh giả (deepfake detection), đối chiếu dấu hiệu chỉnh sửa.

Có thể nhận diện tin giả do AI qua nội dung và cách viết. Các đối tượng dựng tin giả thường sử dụng tiêu đề gây hoang mang, theo mô típ chung “chưa từng có”, “gây chấn động” và không dẫn nguồn chính thống.

“AI có thể viết rất mạch lạc nhưng lại bỏ qua số liệu cụ thể, tên nhân vật, thời gian chính xác. Các video sử dụng trí tuệ nhân tạo AI thường lồng ghép yếu tố gây phẫn nộ hoặc thương cảm mạnh để kích thích chia sẻ, nhưng ít bằng chứng khách quan”, cán bộ công an cho hay.

Ngoài ra, có thể nhận diện tin giả do AI qua dấu hiệu bất thường về hình ảnh như tay, mắt, chữ bị méo, lệch, bóng đổ, ánh sáng không thống nhất, logo, bảng tên, biển số xe bị mờ hoặc sai font chữ.

Dấu hiệu bất thường ở các video dễ nhận thấy như miệng nhân vật không khớp tiếng nói (deepfake), chuyển động khuôn mặt “mượt quá mức” hoặc giật nhẹ, âm thanh “vô hồn” hoặc giọng đều, thiếu ngắt nghỉ tự nhiên...