Có tiền thì mua vàng, gửi tiết kiệm cũng là phòng thân, tội gì mua bảo hiểm cho “nặng đầu áp lực”: Chuyên gia nói gì?

Nhắc đến việc mua bảo hiểm nhân thọ (BHNT), chắc hẳn chúng ta đều biết: Đó là thứ nên mua và cần mua từ khi chưa có nhu cầu sử dụng - tức là khi bản thân vẫn còn đang khỏe mạnh. Nếu đợi tới lúc sức khỏe có tín hiệu "cầu cứu", mới lật đật mua bảo hiểm, e là đã hơi muộn.

Mặc dù biết là vậy, song, vẫn có không ít người băn khoăn, dè chừng với quyết định mua BHNT, một phần vì hợp đồng bảo hiểm dài và khó hiểu, một phần vì họ nghĩ rằng nếu là mua dự phòng lúc rủi ro, thì tiền đó để mua vàng, gửi tiết kiệm cũng vẫn là phòng thân. Lúc cần vẫn có tiền để xoay sở, chứ mua BHNT - phí đóng không nhỏ, mà đến khi "có chuyện" cũng còn tốn thời gian gửi yêu cầu bồi thường, chờ chi trả.

Liệu rằng suy nghĩ đó có thực sự hợp lý, tối ưu và an toàn cho chính chủ? Và phải làm sao để lường trước rủi ro không được chi trả khi quyết định mua BHNT? Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với Chuyên gia Tư vấn Tài chính cá nhân - Chị Nguyễn Kim Liên, để tìm lời giải đáp cho những băn khoăn này.

Mua vàng, gửi tiết kiệm thay vì mua BHNT: Suy nghĩ không sai nhưng cũng chẳng khác nào "thầy bói xem voi"

Hiện tại, nghe tới việc "mua BHNT", rất nhiều người vẫn còn phản ứng e dè và cho rằng tiền mua BHNT thì cứ để đó mua vàng, hoặc gửi tiết kiệm, lúc có việc cần thì rút tiết kiệm/bán vàng để lo, chứ mua BHNT, đến lúc yêu cầu bồi thường cũng chưa chắc được chi trả, còn thêm mệt. Song song với đó, họ nghĩ rằng có Bảo hiểm Y tế (BHYT), Bảo hiểm Sức khỏe (BHSK) là đủ rồi. Từ góc độ chuyên gia, chị nhận định thế nào về suy nghĩ này? Liệu đó có phải là tư duy phù hợp, hay là do chưa đủ hiểu biết?

Trên thực tế, những nhận định như vậy không sai, nhưng nếu nhìn rộng hơn và nghĩ sâu hơn, thì cách suy nghĩ đó cũng tương tự như việc "thầy bói xem voi", mới chỉ nhìn được 1 khía cạnh nhỏ của vấn đề và đã vội đưa ra lời khẳng định.

Có thể nói, BHNT là 1 sản phẩm tài chính khá phức tạp, đòi hỏi người mua phải có kiến thức tài chính (nên tham gia dòng sản phẩm nào, giá trị bao nhiêu thì hợp lý), lẫn cả kiến thức về y khoa (bệnh gì, bệnh ra sao, được chi trả bao nhiêu), thì mới có thể hiểu đúng, hiểu đủ, để sử dụng nó 1 cách phù hợp với nhu cầu.

Do đó, đối với những người chưa hiểu hoặc không tin vào BHNT, tôi cho rằng đúng là không nên tham gia, vì sẽ rất dễ xảy ra những trường hợp hợp đồng bảo hiểm "vô dụng", không được chi trả như kỳ vọng.

Tôi sẽ lấy một ví dụ thực tế như thế này: Có rất nhiều trường hợp khách hàng không kê khai đầy đủ tiền sử bệnh lý của bản thân hoặc gia đình, không phải vì họ cố giấu diếm, mà bởi vì bản thân họ nghĩ rằng đó là những "bệnh vặt", không cần chữa trị và coi như sức khỏe bình thường.

Nhưng thực tế, đến khi yêu cầu giải quyết quyền lợi, công ty BHNT sẽ rà soát lại toàn bộ lịch sử khám - chữa bệnh trên hệ thống y tế, có thể thấy những triệu chứng bệnh lý mà khách hàng đã có từ trước nhưng không khai báo. Từ đó, công ty có quyền không chi trả vì lý do khách hàng đã không kê khai trung thực.

Ở tình huống này, đứng về phía khách hàng mà nói, phần lớn đều không đủ kiến thức y khoa để phân biệt được đâu là "bệnh", đâu là "phản ứng" của cơ thể trong những điều kiện cụ thể, để biết được là có cần kê khai hay không, và kê khai như thế nào để đảm bảo quyền lợi cho chính mình.

Mặt khác, đứng về phía doanh nghiệp bảo hiểm, việc một người đã từng có biểu hiện/triệu chứng bệnh lý sẽ cần đánh giá mức độ rủi ro khác với những người hoàn toàn khỏe mạnh, không có vấn đề gì, nhằm mục đích đảm bảo tính công bằng cho tất cả các khách hàng.

Do đó nếu đã có dự định hoặc suy nghĩ mua BHNT, bản thân mỗi người cần đầu tư về thời gian, nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi tham gia.

Xét cho cùng, nếu chỉ có BHYT và BHSK thì mới chỉ đáp ứng được những phần rủi ro tối thiểu nhất, vì BHYT được coi là chương trình phúc lợi của toàn dân, còn BHSK thì có nhiều giới hạn chi trả theo chi phí khám chữa bệnh thực tế tại các cơ sở y tế cụ thể. Chỉ có các chương trình BHNT mới có thể bù đắp được phần thu nhập và phần tài sản của người tham gia, nếu chẳng may xảy ra rủi ro và có thể sử dụng khoản chi trả này với nhiều mục đích khác nhau (mua các loại thuốc điều trị, thuốc bổ không có trong danh mục chi trả của BHYT/BHSK, trang trải chi phí sinh hoạt trong thời gian chữa bệnh không tạo ra thu nhập,...).

Bên cạnh nhóm dè chừng với BHNT, cũng có không ít người coi việc mua BHNT như một khoản đầu tư sinh lời. Theo chị, kỳ vọng sinh lời khi mua BHNT liệu có nên không, và tại sao?

BHNT là một sản phẩm tài chính đặc biệt. Về bản chất, cũng như các loại bảo hiểm khác, nó là khoản chi phí rủi ro mà người tham gia bỏ ra hàng năm, nếu chẳng may sự kiện bảo hiểm xảy ra sẽ được công ty bảo hiểm đêền bù tương ứng, hệ số bảo hiểm có thể từ 10-150 lần số phí đóng.

Điều khác là với BHNT, các sự kiện bảo hiểm thường hiếm khi xảy ra hơn, hoặc phải đến tuổi già mới gặp như bệnh hiểm nghèo, tai nạn hay thương tật toàn bộ vĩnh viễn, nên đòi hỏi người mua phải tham gia lâu dài mới thấy tính hiệu quả.

Do đó, để tận dụng kỷ luật tham gia bảo hiểm lâu dài và đều đặn hàng năm, có những sản phẩm bảo hiểm đưa ra thêm cho người mua lựa chọn tiết kiệm và đầu tư sinh lời, để cùng với thời gian tham gia bảo hiểm, người tham gia có thêm phần lợi nhuận.

Ví dụ điển hình là các sản phẩm Bảo hiểm liên kết đầu tư như bảo hiểm liên kết chung, hoặc bảo hiểm liên kết đơn vị, người mua nhìn thấy rõ phần tiền nào là chi phí rủi ro được bảo hiểm, phần tiền nào được đem đi đầu tư và sinh lời hàng năm như thế nào.

Đặc biệt là người tham gia bảo hiểm còn hoàn toàn có thể sử dụng phần đầu tư được để duy trì chi phí rủi ro hàng năm 1 cách linh hoạt, đảm bảo hiệu lực lâu dài của gói bảo hiểm. Với phần được đem đi đầu tư, công ty bảo hiểm cũng hợp tác với các đơn vị quản lý quỹ chuyên nghiệp trên thị trường để quản lý tiền cho khách hàng.

Vậy nên tựu trung lại, tôi muốn nhấn mạnh rằng: BHNT là một công cụ tài chính rất linh hoạt cho các cá nhân trong nhiều tình huống, nhưng điều kiện quan trọng đi kèm là người mua phải hiểu rõ và phải biết cách sử dụng nó.

Một việc quan trọng không kém là khách hàng phải tìm được nhân viên tư vấn bảo hiểm có kiến thức tài chính vững, để chia sẻ và tư vấn cặn kẽ những điều này cho khách hàng. Bởi với những sản phẩm bảo hiểm liên kết đầu tư, lợi nhuận sẽ biến động theo tình hình thị trường tài chính ở từng giai đoạn, và mà không phải ai cũng đủ kiến thức để theo dõi và cập nhật được.

Do đó, mục đích hàng đầu của việc tham gia 1 gói BHNT vẫn nên là trang trải đủ các chi phí cần thiết khi có rủi ro xảy ra, còn phần đầu tư sinh lời chỉ nên coi là 1 "tính năng" phụ.

2 điều cần nghiên cứu càng kỹ càng tốt trước khi mua BHNT

Một trong những rào cản lớn khiến nhiều người e dè với việc mua BHNT là hợp đồng bảo hiểm quá dài, quá nhiều điều khoản khó hiểu. Theo chị, đâu là những mục mà khách hàng nhất định phải đọc thật kỹ và đặt câu hỏi với nhân viên tư vấn để tránh tình trạng mù mờ, người mua không hiểu người bán và sản phẩm?

Đúng là nhiều người tham gia bảo hiểm chỉ quan tâm đến việc đóng phí vào bao nhiêu và được nhận lại bao nhiêu. Đối với 1 gói BHNT thì có 2 vấn đề mà khách hàng cần phải nghiên cứu kỹ lưỡng.

Thứ nhất là vấn đề các loại chi phí bảo hiểm, bao gồm: Phí ban đầu, Phí rủi ro, Phí quản lý hợp đồng, Phí chấm dứt hợp đồng (nếu có), phí quản lý quỹ. Vì đây là các khoản phí chắc chắn sẽ bị khấu trừ đi hàng năm để duy trì hiệu lực gói bảo hiểm. Các mức chi phí này giữa các công ty bảo hiểm thực ra không quá chênh lệch, vì đều nằm trong giới hạn quản lý của Bộ Tài chính và được Bộ Tài chính thông qua trước khi ra mắt sản phẩm.

Thứ hai là phạm vi bảo hiểm. Mỗi sản phẩm bảo hiểm đều quy định các sự kiện bảo hiểm được chi trả, nhưng bên cạnh đó cũng là những trường hợp loại trừ sẽ không được chi trả. Do đó người mua phải đọc kĩ những trường hợp loại trừ này, để tránh những kỳ vọng không đúng về sản phẩm.

Ngoài ra, mỗi cá nhân sẽ có những tiền sử sức khỏe riêng khác nhau, nên khi tham gia cần phải trao đổi kĩ với tư vấn viên của mình về toàn bộ lịch sử hồ sơ khám - chữa bệnh, để được tiến hành thẩm định đúng với tình trạng của bản thân, phòng trường hợp đến khi yêu cầu bồi thường mới biết là không được trả.

Hiện nay, các công ty BHNT lớn đều đã thay đổi chính sách BHNT. Theo chị, những thay đổi này tác động thế nào tới quyền lợi của người mua BHNT?

Sau suốt hơn 30 năm thị trường bảo hiểm Việt Nam ra đời và phát triển, cá nhân tôi thấy rằng Nghị định 46/2023/NĐ-CP và Thông tư 67/2023/TT-BTC là một sự thay đổi mang tính bước ngoặt, đánh dấu sự chuyển mình của toàn ngành bảo hiểm.

Nếu như trước đây mỗi công ty bảo hiểm được tùy ý "thiết kế sản phẩm" hay đặt cho nó những cái tên mỹ miều, khiến khách hàng khó phân biệt, khó hiểu đúng được bản chất sản phẩm, thì nay, toàn ngành đã có những quy chuẩn chung, minh bạch hơn và đảm bảo quyền lợi của khách hàng tốt hơn, vì các công ty phải kiểm soát chặt chẽ ngay từ khâu tư vấn để khách hàng hiểu trước khi tham gia sản phẩm.

Do đó có thể ban đầu, khách hàng sẽ mất nhiều thời gian hơn để tìm hiểu và đưa ra quyết định có nên tham gia BHNT hay không, nhưng khi đã hiểu và tham gia được 1 gói bảo hiểm đúng với nhu cầu bản thân, thì BHNT chắc chắc sẽ trở thành lá chắn phòng ngừa rủi ro, là 1 phần không thể thiếu trong chiến lược tài chính dài hạn của mỗi cá nhân cũng như mỗi gia đình.

Chân thành cảm ơn Chuyên gia Nguyễn Kim Liên!