Có một khía cạnh ẩm thực Việt được ôm ấp bởi những đoá hoa sen thanh khiết

Hoa sen trong văn hoá Việt Nam là một loài hoa đồng quê mộc mạc, dân dã, tuy sống trong bùn mà vẫn vươn lên thẳng tắp, tươi sáng. Đây là loài hoa gần gũi với người Việt, đại diện cho nét đẹp trong tâm hồn người Việt Nam, "gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn", dẫu rằng hoàn cảnh thế nào thì dân tộc vẫn luôn hướng tới các giá trị ngay thẳng, đẹp đẽ. Dù chưa bao giờ được chính thức công nhân là "quốc hoa", nhưng hoa sen vẫn luôn âm thầm trong vô thức đi vào nhiều khía cạnh đời sống người Việt, trong đó có phương diện ẩm thực.

Trong thực tế, Việt Nam không phải là dân tộc duy nhất dùng sen dể nấu ăn, song hầu hết ẩm thực các nước chỉ dùng hạt sen và một số ít bộ phận khác. Còn việc dùng cả lá, cả hoa sen và mùi hương thì phổ biến hơn với chúng ta, thể hiện rõ qua những món ăn truyền thống Việt Nam sau đây:

Cơm sen cung đình

Một vai trò của hoa sen trong ẩm thực Việt Nam được thể hiện qua cơm sen cung đình Huế.

Ẩm thực cung đình Huế được biết đến với sự tinh tế, thanh tao, và cơm sen là món ăn thể hiện hoàn hảo hai điều này. Cơm sen được làm từ những hạt gạo dẻo thơm nhất, nấu chung với hạt sen thơm bùi. Không chỉ dừng lại ở đấy, để cơm có mùi thơm sâu, người Huế còn cho cơm vào lá, vào hoa mà gói lại. Bởi vì vốn là thức tiến vua nên mọi khâu chuẩn bị từ hương vị đến trình bày đều phải thật đẹp mắt, tao nhã. Hình ảnh cơm sen được bao bọc bởi những cánh hoa phớt hồng và bẹ lá xanh xanh tinh xảo đã mang đến một ấn tượng rất đỗi mộc mạc nhưng cũng không kém phần sang quý.

Trà sen

Trà sen là một nét đẹp trong khía cạnh trà Việt. Tuy nhiên cần phân biệt trà sen và trà tim sen. trà tim sen thì dễ hiểu, được làm từ tim sen đăng đắng, giúp dễ ngủ. Còn trà sen thường thấy là trà ướp hương sen, nổi tiếng nhất là trà ướp hương từ những bông sen Hồ Tây. Hồ Tây nằm ở đất địa linh, nhiều nghệ nhân làm trà cho rằng hoa sen ở hồ này hấp thu được nhiều linh khí đất trời nên có hương thơm hơn hẳn hoa sen của những nước khác.

Có nhiều cách ướp trà sen như ướp trà với gạo sen lấy từ nhuỵ hoa, ướp trong lá sen trong một thời gian dài dể lá trà thấm nhuần hương thơm ngát. Cũng có nhiều người thích dậy từ sáng sớm, mang trà ra hồ sen rồi chọn những đoá sen tươi nhất, đẹp nhất, nhẹ nhàng nâng niu tách ra những cánh hoa rồi cho trà vào trong nhuỵ. Đợi đủ một ngày một đêm thì trà đã ướp xong, chỉ việc cắt về những đoá sen rồi lấy trà ra. Trà sen mang về để uống, còn hoa sen mang về cắm trong lọ đẹp để chưng. Trà sen có gốc trà xanh bình thường, nhưng sau khi được ướp lại thêm hương thơm ngọt thanh, tinh khiết của hoa sen.

Chè nhãn lồng hạt sen

Chè nhãn lồng hạt sen thơm mát là món chè giải nhiệt được ăn vào mùa hè của người Huế. Nhỏ bé thay một bát chè nhưng lại lắm công phu. Thuở chưa có hạt sen bán sẵn, những người phụ nữ gia đình đã phải lấy hạt sen từ sen tươi, tách tim sen để không bị đắng. Nhãn thì phải dùng dao nhọn tách vỏ sao cho khéo, chỉ vừa đủ để cho hạt sen vào trong mà không rách. Chè nấu lên với đường phèn, vào những tiết trời nóng nực thì ăn vừa ngọt vừa thơm, lại còn có công dụng hạ nhiệt.

Cốm

Cốm và lá sen là có thể nói là một đôi "trời sinh", ở đâu có cốm, ở đó hẳn phải có lá sen. Đây là một thức quà truyền thống của người Hà Nội vào trời thu. Lá sen xanh biếc gói cốm xanh hay được ví von như gói lại cả sắc thu Hà Nội. Không chỉ có cốm, mà các món như bánh cốm, chả cốm gần như phải luôn đi với lá sen. Cốm thơm đã đành, lá sen cũng thơm nốt, hai mùi hương hoà lẫn với nhau nghe mộc mạc và dễ thương, gắn liền với tuổi thơ của biết bao người con Thủ Đô.

Xôi gói lá sen

Trong ẩm thực Việt, lá sen không phổ biến bằng lá chuối hay lá dừa, tuy nhiên ở nhiều vùng miền, người ta lại ưa dùng lá sen để gói các món làm từ gạo nếp như xôi. Không có nguyên liệu làm từ sen, tuy nhiên ở công đoạn cuối, các miếng xôi nóng hổi thơm ngon được "ôm ấp" bởi chiếc lá sen có mùi dìu dịu, thanh thanh.