Chuyên gia giải đáp: Vì sao thuốc Plaquenil có thể hiệu quả trong việc chữa trị Covid-19?

Trước tình hình dịch COVID-19 diễn biến phức tạp và kéo dài như hiện nay, điều được tất cả mọi người quan tâm nhất lúc này là vắc xin để phòng tránh lây nhiễm và loại thuốc để chữa trị cho bệnh. Mới đây, thuốc Plaquenil được tìm thấy là có thể hiệu quả trong việc chữa trị Covid-19 thu hút sự chú ý của toàn thế giới.

Vậy vì sao thuốc Plaquenil có thể hiệu quả trong việc chữa trị Covid-19? Để trả lời cho câu hỏi này, trang Lá chắn Virus Corona đã chia sẻ bài viết của PGS BS Trần Huỳnh, Đại học Y khoa Phía Bắc California (Mỹ).

Plaquenil có thể ức chế Sars-Cov-2 bằng cách nào?

Plaquenil (tên khác là HCQ, Hydroxychloroquine). Để hiểu vì sao thuốc Plaquenil có thể hiệu quả trong việc chữa trị Covid-19, chúng ta cần hiểu thêm về virus, tế bào và cách virus tấn công tế bào qua hình vẽ bên dưới của PGS Huỳnh.

Theo đó, virus không phải là vật thể sống, nó cần vật chủ để nhân bản và tiếp tục phát triển. Vì vậy, điểm quan trọng và mấu chốt nhất của bất kỳ virus nào là phải vào được bên trong một tế bào cơ thể người, động vật hay vi khuẩn.

Virus Sars-Cov-2 thuộc họ virus corona, có hình cầu với các que proteins S bên ngoài, như một quả cầu gai, trên bề mặt còn có các protein khác là E protein and Hemagglutinin. Các que protein S là thành tố quan trọng, sẽ báo vào bề mặt của tế bào, tìm ra chỗ để kết nối và thâm nhập.

Với bệnh Covid-19, có một thụ thể protein trên bề mặt tế bào phổi (và cũng có tên các tế bào tim và đường tiêu hoá) tên là ACE2, được xem là cổng chính của virus Sars-Cov-2 vào cơ thể. Đây là cũng chính là thụ thể mà con virus Sars-Cov-1 gây ra bệnh SARS năm 2003 đã từng xâm nhập vào. Khi S-protein của Sars-Cov-2 bám vào protein ACE2, tương tác xảy ra, vỏ của virus hoà lẫn vào vỏ của tế bào và tế bào mở cổng cho virus vào.

Khi vào bên trong tế bào, gen RNA từ trong lõi của virus Sars-Cov-2 cần được nhân đôi, thường là do một loại protein gọi là RNA-dependent RNA Polymerase (RdRP), đảm nhiệm. Nghiên cứu cho thấy khi nồng độ của Zinc cao hơn mức bình thường trong tế bào thì RdRP sẽ không hoạt động được, dẫn đến quá trình nhân đôi của gen di truyền Sars-Cov-2 bên trong tế bào bị ức chế. Vấn đề là làm sao có thể tăng nồng độ của Zinc bên trong tế bào?

Câu trả lời là Plaquenil, có thể mang Zinc từ bên ngoài vào bên trong tế bào thông qua một cổng protein, tăng nồng độ của Zinc. Các nghiên cứu cơ bản đã chỉ ra Plaquenil là một zinc ionophore. Trong nghiên cứu theo dõi nồng độ RNA (RdRP) giảm dần khi nồng độ Zinc tăng dần. HCQ cũng giúp tăng độ pH bên trong tế bào, ức chế nhiều loại protein khác, làm chậm và hoãn đi quá trình nhân đôi của virus. Đây có thể là lý do vì sao Plaquenil làm giảm mật độ virus Sars-Cov-2 trong các nghiên cứu của GS từ Pháp mà tôi đã viết trong các bài trước.

Thuốc Plaquenil (HCQ, Hydroxychloroquine) là gì?

Thứ nhất, đây là một loại thuốc đã có từ lâu, dùng rộng rãi trong điều trị viêm khớp dạng thấp (Rheumatoid Arthritis), Lupus ban đỏ (SLE), viêm khớp vảy nến (psoriatic arthritis), tại Hoa Kỳ và sốt rét (Malaria) tại Việt nam và nhiều nước khác. HCQ được FDA chấp thuận cho các bệnh trên từ năm 1955.

Thứ hai, đây là loại thuốc có nhiều tính năng hiệu chỉnh hệ miễn dịch, thuộc họ DMARD (Disease Modifying Antirheumatic Drugs). Gần đây, HCQ có thêm nhiều quan tâm do những phát hiện mới của HCQ trong việc ảnh hưởng trực tiếp bên trong tế bào, làm ức chế quá trình sản xuất protein do tăng nồng độ pH.

Bằng cách này, HCQ giảm tín chuỗi tín hiệu hiệu viêm do giảm các bước trung gian, dẫn kết hiệu quả trong các bệnh tự miễn. HCQ còn có những hứa hẹn trong chữa trị ung thư, mặc dù cần theo các nghiên cứu khác để chỉ ra điều này.

Cần hiểu đúng về "FDA Approval" cho Plaquenil trong chữa trị Covid-19

Quá trình chấp thuận "Approval" của một loại thuốc cần nhiều bước, bao gồm thử nghiệm lâm sàng qua các giai đoạn, và tiếp tục theo dõi sau khi bán ra thị trường. Về mặt lý thuyết, FDA chỉ chấp thuận Plaquenil cho chữa trị các bệnh trên (thấp khớp, lupus ban đỏ, và sốt rét), chưa chấp thuận cho Plaquenil chữa Covid-19. Tuy nhiên, trong trường hợp khẩn cấp như hiện tại, dựa vào các nghiên cứu đã có, FDA có thể đồng ý sử dụng Plaquenil dạng "Expanded Access" trong trường hợp bệnh nặng.

Thực tế, nhiều nước đã sử dụng HCQ cho chữa trị Covid-19 và có những bước thành công nhất định. Trung Quốc trong bản công bố mới nhất về hướng dẫn chữa trị Covid-19 đã dùng HCQ cho các bệnh nhân của mình.

Không nên tự ý mua Plaquenil để chữa trị Covid-19

Hiện nay, liều HCQ chữa trị Covide-19 tại Hoa Kỳ, cụ thể tại bệnh viện đại học University of Michigan tại là 600mg PO (3 viên 200mg) ngày 2 lần cho 2 ngày đầu tiên, sau đó ngày 3 viên (sáng trưa chiều) cho 3 ngày còn lại (600 mg PO BID x2 doses(load), then 200 mg PO TID).

Các thuốc khác chữa trị gồm kháng Remdesivir truyền dung dịch 200 mg IV ngày đầu tiên và 100mg mỗi ngày. Actemra (Tocilizumab), cũng là một loại thuốc chữa viêm khớp và các bệnh tự miễn, cũng nằm trong phác đồ chữa trị Covid-19 của bệnh viện University of Michigan.

PGS Huỳnh nhấn mạnh: "Thuốc Plaquenil cần toa bác sĩ và chỉ sử dụng cho Covid-19 trong trường hợp đặc biệt. Mọi người không nên tự ý đi mua Plaquenil để uống vì thuốc có thể có những tác dụng phụ nguy hiểm. Đây là loại thuốc đặc trị, cần có BS chuyên khoa theo dõi và chỉ định khi dùng".

Tác dụng phụ của Plaquenil

- Kéo dài khoảng QT trên điện tâm đồ EKG và có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim.

- Ói mửa buồn nôn, đau bụng

- Nổi mẩn đỏ trên da

- Xuất huyết dưới da

- Ảnh hưởng đến mắt và thị lực

- Nếu bạn có bệnh thận, tiểu đường, và mắt phải thật cẩn thận khi uống và cần phải theo dõi kỹ với BS khi dùng.

Nguồn: Lá chắn Virus Corona