Chương trình học liên kết: Ai đã "mở đường" cho liên kết?

Kẽ hở chính sách?

Mô hình dạy học 2 buổi/ngày không mới, từ 15 năm trước, Bộ GD&ĐT đã ban hành Công văn số 7291 (năm 2010) về việc hướng dẫn dạy học 2 buổi/ngày đối với các trường trung học để phục vụ triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2006.

Công văn này cho phép các trường trung học có thể huy động sự hỗ trợ của ngân sách, sự đóng góp tự nguyện của cha mẹ học sinh để tăng cường cơ sở vật chất hoặc trả tiền dạy thêm giờ, dạy thỉnh giảng.

Nhưng đến nay, văn bản đã không còn phù hợp do chương trình 2006 vừa kết thúc trong năm học 2023-2024, nên được thay thế bằng Công văn số 4567, thực hiện nối tiếp từ năm học mới này và chính thức áp dụng từ năm học 2025-2026.

Ở bậc tiểu học, việc dạy học 2 buổi/ngày, mỗi ngày bố trí không quá 7 tiết học, mỗi tiết học 35 phút; thực hiện kế hoạch dạy học tối thiểu 9 buổi/tuần (tương đương với 32 tiết/tuần).

Về nội dung, Bộ GD&ĐT yêu cầu buổi 1, tổ chức dạy học nội dung chương trình giáo dục phổ thông các môn học và hoạt động giáo dục bắt buộc. Buổi 2, tổ chức các hoạt động củng cố để học sinh hoàn thành nội dung học tập, các hoạt động giáo dục về văn hóa, nghệ thuật, giáo dục STEM/STEAM, giáo dục văn hóa đọc, văn hóa học đường, giáo dục đạo đức, giáo dục kĩ năng sống, giáo dục tài chính, giáo dục kiến thức về trật tự an toàn giao thông; giáo dục năng lực số, trí tuệ nhân tạo (AI), ngoại ngữ, thể thao, các hoạt động tìm hiểu tự nhiên, xã hội, văn hóa, lịch sử, truyền thống của địa phương và các nội dung giáo dục khác theo quy định, đáp ứng nhu cầu, sở thích, năng khiếu của học sinh,...

Quy định cũng áp dụng tương tự đối với bậc THCS, THPT. Ngoài ra, buổi 2 có thêm quy định tổ chức ôn tập, phụ đạo học sinh chưa đạt theo yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông; bồi dưỡng học sinh giỏi; ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông…

Về kinh phí, Bộ GD&ĐT yêu cầu bố trí ngân sách địa phương, thực hiện lồng ghép có hiệu quả các chương trình, đề án, dự án để tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, kinh phí chi cho việc thực hiện dạy học 2 buổi/ngày; đẩy mạnh xã hội hóa, khuyến khích, tạo điều kiện cho tổ chức, cá nhân đóng góp, đầu tư nguồn lực cho giáo dục theo quy định của pháp luật.

Như vậy, theo hướng dẫn của Bộ GD&ĐT, các môn như STEM, trí tuệ nhân tạo, giáo dục kĩ năng sống, giáo dục tài chính… các trường hoàn toàn có quyền đưa vào giảng dạy từ tiểu học đến THPT. Đây cũng là giải pháp để nhà trường lấp chỗ trống tiết khi đã giảng dạy đủ các tiết học văn hóa bắt buộc.

Nhưng cũng chính quy định này đã tạo kẽ hở để một số nhà trường lợi dụng, ken đặc các môn học liên kết. Trong khi đó, gần như địa phương không có ngân sách hỗ trợ mà chủ yếu xã hội hóa giáo dục theo hướng phụ huynh tự nguyện đăng kí cho con học.

Nhiều câu hỏi cần trả lời

Không được dạy thêm trong trường, học sinh học không quá 7 tiết/ngày. Vậy thời gian còn lại, khi phụ huynh chưa đến giờ tan sở, con cái họ sẽ ở đâu nếu không đăng kí học các môn ngoài văn hóa? Đây là câu hỏi của phụ huynh cũng như chính các trường khi Bộ GD&ĐT triển khai dạy 2 buổi/ngày và Thông tư 29 không được dạy thêm trong trường.

Hiệu trưởng một trường THCS trên địa bàn Hà Nội chia sẻ, khi bàn về vấn đề dạy liên kết trong trường phổ thông, phụ huynh, dư luận dường như chưa có đủ dữ liệu để đưa ra được đánh giá chính xác. “Nếu không có nhìn nhận khách quan, đầy đủ, học sinh, giáo viên sẽ là đối tượng chịu thiệt thòi đầu tiên”, vị này nói.

Vị hiệu trưởng đưa ra 3 vấn đề cần suy nghĩ khi nói về câu chuyện liên kết trong nhà trường. Thứ nhất, miễn học phí là một chủ trương an sinh xã hội nhân văn. Nhưng giáo dục có nhiều mảng hoạt động. Có hoạt động được bao cấp, nhưng có những mảng cần được xã hội hóa, nhất là trong điều kiện hiện nay, nguồn lực của nhà nước chưa thể đáp ứng. Vì vậy, miễn được đến đâu, giảm được chỗ nào là quý đến đó. Ví dụ miễn học phí nhưng bảo hiểm y tế học sinh vẫn phải đóng…

Khi miễn học phí, đồng nghĩa với việc ngân sách địa phương phải cấp bù cho trường công lập. Vì các hoạt động của trường công lập đã được tính toán cho năm tài khóa 2025 từ đầu năm. Thời điểm hiện tại, một học kì không thu học phí nhưng nhà trường không được cấp bù kinh phí, dẫn đến tình trạng giáo viên không có lương.

Thứ hai, nếu chúng ta làm vội vàng dễ dẫn đến bất cập. Biên chế giáo viên ở mỗi trường được tính định biên theo hệ số nhân theo đầu lớp (quy định mỗi giáo viên phải dạy 19 tiết/tuần/môn học). Vị hiệu trưởng này cho hay, theo Chương trình giáo dục 2018, số giáo viên của trường phải là 104 người nhưng hiện nay chỉ có 94 giáo viên. Chỉ tính dạy chính khóa, giáo viên đã phải gồng gánh, dạy vượt tiết.

Nếu tiếp tục dạy 2 buổi/ngày, nhà trường không có kinh phí để trả cho giáo viên khi họ dạy vượt quá nhiều số tiết quy định. Như vậy, khi đưa ra chính sách, các cấp quản lí cần phải tính đến giải một bài toán đồng bộ. Nếu không thu học phí, nhà nước phải trả kinh phí cho giáo viên những tiết dạy vượt theo định biên vì học 2 buổi/ngày.

Thứ ba, dạy liên kết ngoại ngữ là tất yếu để phục vụ các đề án của Chính phủ như chuyển đổi số, tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học. Các tiết học liên kết đang được xếp vào buổi 2. Nếu cắt các tiết học này, phụ huynh sẽ phải đón con từ 2h chiều (nếu trường dạy buổi sáng là buổi 1).

“Thông tư 29 đang sửa đổi quy định không dạy thêm trong nhà trường, không thu tiền khi dạy buổi 2 nhưng nhà nước không cấp ngân sách sẽ chỉ làm tăng gánh nặng cho nhà trường, giáo viên. Nhà trường sẽ phải xoay xở, biến báo để có tiền trả lương cho giáo viên”, vị hiệu trưởng nói.