Các tình huống pháp lý đối với gần 17 tỷ đồng ủng hộ bé Bắp

Mới đây, Tiktoker Phạm Thoại – người nổi tiếng đã đăng bài viết "Thư ngỏ”, kêu gọi quyên góp vì bé Bắp nguy kịch. Theo người này, Bắp cần gấp 6-7 tỉ đồng chữa trị tại Trung Quốc. Tiktoker cam kết, các nhà hảo tâm hoàn toàn có thể kiểm tra được sao kê online do anh đứng tên qua ứng dụng.

Trưa 24/2, cộng đồng mạng chứng kiến tài khoản gây quỹ hỗ trợ bé Bắp là hơn 16,7 tỉ đồng. Cùng ngày, trong tài khoản chỉ còn hơn 54,7 triệu đồng.

Đáng chú ý, nhiều bày tỏ sự thiếu tin tưởng do số tiền Phạm Toại rút ra nhưng không nêu lý do mục đích thực sự. Trong khi đó, mẹ bé Bắp còn thách thức rằng đây là tiền quyên góp tự nguyện, không ai bị ép buộc, nên không cần giải trình.

Trong phiên livestream (phát trực tiếp) vào tối ngày 25/2 trên nền tảng mạng xã hội của mình, Tiktoker Phạm Thoại cho biết bản thân đã nhanh chóng hoàn thiện các thủ tục, giấy tờ sao kê cần thiết. Đồng thời, anh cũng đã kết nối trực tiếp với mẹ bé Bắp - hiện vẫn đang trong quá trình cùng con điều trị tại bệnh viện ở Singapore.

Theo đó, mẹ bé đã phủ nhận một số thông tin trên mạng xã hội về tình hình sức khoẻ của con cũng như cho biết việc lấy tiền từ thiện của con để lo cho bản thân và gia đình là không chính xác. Người này cũng khẳng định nhiều lần nhất định sẽ tiến hành sao kê sau khi có thể trở về Việt Nam - ít nhất trong vòng 4 tháng tới và xin lỗi về những phát ngôn không đúng mực của bản thân.

Cá nhân có được kêu gọi từ thiện?

Trao đổi với PV, Luật sư Diệp Năng Bình – Trưởng VP Luật sư Tinh Thông Luật (Đoàn Luật sư TP HCM) phân tích các góc độ pháp lý sau:

Căn cứ tại khoản 1 Điều 2 Nghị định 93 quy định về các tổ chức, cá nhân vận động, tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện thì cá nhân có đủ năng lực hành vi dân sự được tham gia vận động, tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo.

Đối với việc cá nhân tham gia vận động, tiếp nhận nguồn đóng góp tự nguyện được quy định tại Điều 17. Theo đó, cá nhân có trách nhiệm thông báo trên các phương tiện thông tin truyền thông về mục đích, phạm vi, phương thức, hình thức vận động, tài khoản tiếp nhận (đối với tiền), địa điểm tiếp nhận (đối với hiện vật), thời gian cam kết phân phối và gửi bằng văn bản đến Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú theo mẫu Thông báo ban hành kèm theo Nghị định này.

Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm lưu trữ để theo dõi và cung cấp thông tin khi có yêu cầu của tổ chức, cá nhân đóng góp hoặc nhận hỗ trợ và cơ quan có thẩm quyền phục vụ công tác hướng dẫn, theo dõi, thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm.

Cá nhân mở tài khoản riêng tại ngân hàng thương mại theo từng cuộc vận động để tiếp nhận, quản lý toàn bộ tiền đóng góp tự nguyện, bố trí địa điểm phù hợp để tiếp nhận, quản lý, bảo quản hiện vật đóng góp tự nguyện trong thời gian tiếp nhận; có biên nhận các khoản đóng góp tự nguyện bằng tiền mặt, hiện vật tiếp nhận được khi tổ chức, cá nhân đóng góp yêu cầu.

Mặt khác, cá nhân không được tiếp nhận thêm các khoản đóng góp tự nguyện sau khi kết thúc thời gian tiếp nhận đã cam kết và có trách nhiệm thông báo đến nơi mở tài khoản về việc dừng tiếp nhận các khoản đóng góp tự nguyện.

Trách nhiệm của người kêu gọi từ thiện

Như vậy, đối với Tiktoker Phạm Thoại – người kêu gọi từ thiện: dù kêu gọi từ thiện với mục đích gì, cá nhân đứng ra kêu gọi vẫn phải công khai, minh bạch số tiền nhận được.

Căn cứ tại Điều 23 Nghị định 93, "Cá nhân phải tổng hợp đầy đủ thông tin về kết quả tiếp nhận, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo và công khai trên các phương tiện truyền thông".

Phạm Thoại phải tổng hợp đầy đủ thông tin về kết quả tiếp nhận, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo và thực hiện công khai trên các phương tiện truyền thông. Như vậy, đối những cá nhân vận động, tiếp nhận nguồn tiền quyên góp từ thiện phải có trách nhiệm sử dụng nguồn tiền đó để hỗ trợ trực tiếp cho bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo và có trách nhiệm “sao kê” đầy đủ, kịp thời, chính xác nguồn tiền đóng góp từ các nhà hảo tâm.

Trách nhiệm mẹ Bắp

Lê Thị Thu Hòa, SN 1997, quê Ninh Thuận - người được nhận đóng góp từ thiện có trách nhiệm minh bạch số tiền được nhận từ các nhà hảo tâm và sử dụng số tiền đó vào đúng mục đích ban đầu khi kêu gọi từ thiện. Đặc biệt khi người được nhận đóng góp từ thiện là người chưa thành niên và người đại diện theo pháp luật của người đó đứng ra thay mặt sử dụng số tiền đóng góp thì càng phải minh bạch về mục đích sử dụng. Nếu không sẽ có thể xảy ra việc người đại diện theo pháp luật của người được nhận từ thiện lợi dụng số tiền đó cho mục đích chi tiêu cá nhân không phải mục đích ban đầu khi kêu gọi từ thiện.

Quyền của người đóng góp từ thiện         

Người đóng góp từ thiện có quyền được biết về số tiền đóng góp của mình có được ghi nhận và dùng vào đúng mục đích hay không.

Nếu phát hiện số tiền đóng góp của mình bị sử dụng sai mục đích hoặc người kêu gọi có dấu hiệu gian dối, lợi dụng lòng tin để chiếm đoạt thì có quyền gửi đơn tố giác tội phạm lên cơ quan công an để yêu cầu xác minh, điều tra và xử lý.

Phải làm gì đối với nguồn đóng góp tự nguyện còn dư?

Đối với khoản tiền còn dư sau khi đã trao tặng, căn cứ tại Điều 18 Nghị định 93/2021/NĐ-CP thì cá nhân vận động có trách nhiệm thống nhất với tổ chức, cá nhân đóng góp để có phương án phân phối, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện còn dư hoặc chuyển cho Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp để thực hiện các chính sách an sinh xã hội bảo đảm phù hợp với mục tiêu đã cam kết với tổ chức, cá nhân đóng góp.

Trục lợi tiền từ thiện có thể bị truy cứu hình sự

Theo luật sư Diệp Năng Bình, tại Điều 15 Nghị định 144/2021, hành vi dùng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản thì bị xử lý phạt tiền từ tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng. Ngoài ra người vi phạm còn bị áp dụng hình thức xử phạt bổ sung là tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm và chịu biện pháp khắc phục hậu quả là buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm.

Nhưng, nếu người nào kêu gọi quyên góp nhưng không dùng cho hoạt động từ thiện mà trục lợi từ tiền quyên góp có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” quy định tại Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017. Với khung hình phạt từ phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm đến cao nhất là phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân.

Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.