Báo đen lộ diện dưới chân núi Himalaya, phát hiện gây sửng sốt giới khoa học

Một khoảnh khắc hiếm hoi vừa được ghi lại ở Vườn quốc gia Manas (Assam, Ấn Độ): camera bẫy phát hiện sự xuất hiện của một cá thể “báo đen”. Hình ảnh lập tức gây chấn động cộng đồng bảo tồn, khi loài vật bí ẩn này vốn chỉ xuất hiện lác đác trong tự nhiên và hầu như chưa từng được xác nhận tại Manas trước đây.

Vườn quốc gia Manas, nằm ở chân dãy Himalaya và được UNESCO công nhận là Di sản Thiên nhiên Thế giới, vốn nổi tiếng với sự đa dạng sinh học. Tuy vậy, việc lần đầu tiên ghi nhận báo đen tại đây được xem là bước ngoặt quan trọng. Tiến sĩ R. Baruah, nhà sinh vật học động vật hoang dã, nhấn mạnh với tờ The Sentinel: “Đây là một phát hiện trọng đại, minh chứng cho những giá trị tiềm ẩn vẫn còn được che giấu trong khu rừng này.”

Bí ẩn sắc lông đen tuyền

Điều đáng chú ý, báo đen không phải là một loài riêng biệt, mà là hiện tượng hắc sắc (melanism) xảy ra ở báo hoa mai (Panthera pardus) hoặc báo đốm (Panthera onca). Trong đó, báo hoa mai phân bố tại châu Phi và châu Á, còn báo đốm sống ở châu Mỹ.

Hiện tượng này bắt nguồn từ một đột biến gen lặn, khiến sắc tố melanin sản xuất quá mức, tạo nên bộ lông đen tuyền. Dù vậy, nếu quan sát kỹ dưới ánh sáng phù hợp, các hoa văn quen thuộc của báo hoa mai vẫn hiện lên mờ ảo. Theo tổ chức Panthera, melanism chỉ xuất hiện ở khoảng 1/10 cá thể báo lớn ngoài tự nhiên – một tỷ lệ vô cùng hiếm hoi.

Tại Ấn Độ, nơi rừng rậm nhiệt đới ẩm tạo điều kiện lý tưởng cho khả năng ngụy trang, melanism được ghi nhận rải rác trong nhiều quần thể. Có nơi, như bang Karnataka, tới 14% số hình ảnh từ camera trap cho thấy cá thể báo có sắc lông đen. Tuy vậy, ở Manas, báo đen vẫn là “bóng ma trong rừng” – lần này mới chính thức lộ diện.

Vai trò trong hệ sinh thái

Dù mang sắc lông gì, báo vẫn giữ vai trò không thể thay thế trong cân bằng sinh thái. Là loài săn mồi đỉnh tháp, chúng kiểm soát số lượng động vật ăn cỏ, ngăn chặn hiện tượng gặm cỏ quá mức, từ đó duy trì sức khỏe hệ sinh thái rừng. Báo không dựa vào tốc độ mà nổi tiếng nhờ sự kiên nhẫn và khả năng mai phục. Màu lông đen mang lại lợi thế lớn trong những khu rừng rậm rạp, nhiều bóng tối, giúp chúng gần như “vô hình” trước con mồi.

Tuy nhiên, loài này đang đối mặt với hàng loạt nguy cơ. Báo đã mất khoảng 75% phạm vi phân bố lịch sử do phá rừng, săn bắt và xung đột với con người. Ở Ấn Độ, báo thường bị giết hại khi xâm nhập làng mạc tìm thức ăn. Quỹ Quốc tế vì Phúc lợi Động vật cảnh báo, ngay cả khả năng thích nghi cao cũng không thể bảo vệ chúng khỏi những mối đe dọa ngày càng gia tăng.

Phát hiện báo đen tại Vườn quốc gia Manas một lần nữa khẳng định giá trị to lớn của công nghệ camera trong nghiên cứu và bảo tồn động vật hoang dã. Những thiết bị này có thể theo dõi quần thể bí ẩn mà không cần sự can thiệp trực tiếp, tránh làm xáo trộn môi trường sống.

Ở Việt Nam, cũng nhờ camera mà giới khoa học phát hiện bằng chứng về sự tồn tại của hươu chuột sau nhiều thập kỷ tưởng chừng tuyệt chủng. Với báo đen ở Manas, camera bẫy không chỉ cung cấp dữ liệu khoa học mà còn thắp lên niềm hy vọng bảo tồn.

Các chuyên gia cho rằng, sự xuất hiện của báo đen là dấu hiệu môi trường rừng ở Manas vẫn còn duy trì chất lượng tốt – rừng đủ rậm rạp, ít tác động. Nó cũng trở thành câu chuyện truyền cảm hứng, thu hút sự quan tâm của công chúng về bảo vệ thiên nhiên.

Tuy vậy, lợi thế ngụy trang của màu lông đen không phải lúc nào cũng hữu ích. Trong rừng thưa hoặc đồng cỏ nhiều ánh sáng, sắc đen có thể khiến chúng dễ bị phát hiện hơn. Nếu môi trường tiếp tục bị tàn phá, ưu thế này có thể biến thành bất lợi. Vì vậy, việc bảo tồn sinh cảnh rừng nguyên vẹn là điều kiện tiên quyết để loài vật bí ẩn này có thể tiếp tục tồn tại.

Với giới khoa học, báo đen ở Manas không chỉ là hình ảnh đẹp, mà còn là lời kêu gọi khẩn thiết: hãy bảo vệ những cánh rừng – ngôi nhà chung cho muôn loài – trước khi quá muộn.