"AI không phải kẻ huỷ diệt" - chuyên gia khuyên phụ huynh 3 cách giúp AI trở thành trợ thủ đắc lực của trẻ

Trẻ em có sử dụng AI khi làm bài tập về nhà không?

Việc sử dụng AI để làm bài tập về nhà đã bị chỉ trích. Một học sinh lớp 5 tại Hà Nội cho biết, tuần trước, khi được giao bài tập làm văn miêu tả con sông quê hương, cô bé đã viết "nước sông quê em rất trong", ngay lập tức, ứng dụng AI đã hiện lên những hộp thoại gợi ý như: "có thể so sánh nước sông giống như một mặt gương không?" hay "Bạn có muốn miêu tả những chú cá nhỏ dưới đáy sông không?".

Điều thú vị là chỉ cần nhấn vào "nút ma thuật" trên ứng dụng, một câu văn bình thường bỗng trở nên hoa mĩ, chải chuốt và sống động hơn rất nhiều, ví dụ như: "Ánh mặt trời đang nhảy múa trên sông, đánh thức cả những viên sỏi đang ngủ im lìm dưới đáy". Tuy nhiên, câu văn rất mượt mà này ngay lập tức bị giáo viên "phát giác" và nhắc nhở.

Ngay cả khi làm bài tập tiếng Anh, nhiều học sinh cũng lười biếng và sử dụng AI để đối phó. Kết quả là, các câu do AI viết ra hoàn hảo đến mức giáo viên tiếng Anh chỉ cần nhìn lướt qua đã thấy và những học sinh này lập tức bị phê bình. Sau đó, chính giáo viên đã khuyến cáo các em phải tự viết bài để có thể thực sự cải thiện kỹ năng viết của mình. AI chỉ là một công cụ có vai trò giúp hoàn thiện và phát hiện lỗi sai trong bài.

AI từ "thù" thành "bạn" như thế nào?

Ngọc Ánh - một học sinh cấp trung học cơ sở cho biết: Khi học hàm bậc hai, tính chất và sự thay đổi đồ thị của các parabol đó khiến em choáng váng. Có lần, em đã suy nghĩ rất lâu về một bài toán  hàm bậc hai nhưng không thể giải được. Trong cơn tuyệt vọng, em sử dụng phần mềm AI để giúp mình.

Thật ngạc nhiên, phần mềm không chỉ cung cấp các bước giải quyết vấn đề chi tiết mà còn hiển thị trực quan quá trình thay đổi của hàm thông qua hình ảnh. Từ cách liệt kê các mối quan hệ hàm số dựa trên các điều kiện của câu hỏi đến cách phân tích giá trị cực đại của hàm số để giải quyết các bài toán thực tế. Nhờ có sự giúp đỡ đó, Ánh đã nhanh chóng giải quyết được vấn đề khó khăn này.

Anh Tú, một học sinh khác cho biết: Môn Địa lý luôn làm em đau đầu với đủ loại thuật ngữ chuyên môn và thuật ngữ kỹ thuật khó hiểu. Em luôn gặp khó khăn khi nói về ba loại địa hình: núi, đồi và cao nguyên. Mặc dù tất cả chúng đều có định nghĩa rất rõ ràng, nhưng việc ghi nhớ chúng quá nhàm chán. Cậu bé này đã sử dụng AI để trả lời những câu hỏi của mình và nó không chỉ giải thích cụ thể đặc điểm của từng địa hình mà còn cung cấp dữ liệu toàn diện và chi tiết, đồng thời đưa ra các ví dụ thực tế để giúp trẻ em hiểu rõ hơn.

Sự trợ giúp của công cụ AI giống như một người bạn học luôn bên cạnh, giúp đỡ khi các em khi gặp khó khăn, và khiến các em cảm thấy mình "không còn cô đơn và bất lực trên con đường học tập".

Hãy để AI trở thành người bạn, người thầy đắc lực

Những đứa trẻ hiện nay được sinh ra trong một "bầu khí quyển" bao bọc bởi AI. Điều khiến nhiều bậc phụ huynh ngạc nhiên là ngay cả một đứa trẻ một tuổi, bất kể khóc như thế nào hoặc vì lý do gì, sẽ bình tĩnh lại khi được đưa cho một chiếc điện thoại thông minh.

Vì trẻ em rất thích công nghệ hiện đại, thay vì cố gắng cô lập chúng hoàn toàn khỏi AI, tốt hơn là hãy để trẻ kết bạn với AI. Tuy nhiên, chúng ta phải phân biệt rõ ràng giữa bạn có lợi và bạn có hại. Vậy, làm thế nào chúng ta có thể biến AI thành người bạn thực sự có lợi cho sự phát triển của học sinh, thay vì là người bạn có hại?

AI là một "người bạn có nhiều kiến thức", tức là có đủ điều kiện để trở thành người bạn có ích. Tuy nhiên, bản thân AI không có đặc điểm tính cách. Việc nó có thể trở thành một người bạn tốt hay không phụ thuộc vào cách những người sử dụng nó định vị nó, đối xử với nó và sử dụng nó. Nếu chúng ta có thể chân thành, trung thực, đáng tin cậy và khiêm tốn học hỏi từ kiến thức rộng lớn của nó, AI có thể trở thành người bạn có ích; nếu chúng ta tham lam  và gian dối, sử dụng AI với tâm lý này, thì AI tất yếu sẽ trở thành người bạn có hại.

Hiện nay, nhiều quốc gia trên thế giới đang nỗ lực xây dựng luật và quy định có liên quan để quản lý việc sử dụng AI. Mặc dù các quy định rõ ràng và thống nhất vẫn chưa được hình thành, nhưng đã có sự đồng thuận về một số vấn đề nổi cộm đã xuất hiện: ví dụ, học sinh sử dụng AI chỉ để sao chép bài tập về nhà, điều này rõ ràng không phù hợp với mục tiêu giảng dạy là nâng cao năng lực của học sinh, cũng không có lợi cho sự phát triển và trưởng thành của học sinh. Thông tin và văn bản do AI tạo ra đến từ dữ liệu lớn tổng quát. Sự hiểu biết của học sinh về dữ liệu và kết quả thu được từ AI chắc chắn sẽ hời hợt nếu không có các thí nghiệm cụ thể, hoạt động thực tế và kinh nghiệm cá nhân.

Đối với trẻ em, có hai yếu tố chính quyết định AI xung quanh trẻ là bạn tốt hay bạn xấu: một là trẻ có thể trở thành chủ nhân của công cụ AI hay không; có thể trao quyền cho trẻ và mang đến cho "trẻ tuổi thơ số" có tính tự chủ hay không, đảm bảo tính chủ quan và chủ động của trẻ. Thứ hai là trình độ hiểu biết về kỹ thuật số của trẻ. Khả năng và hiểu biết không đủ sẽ dẫn đến sự phụ thuộc. Trao quyền cho những người trẻ tuổi thông qua giáo dục hiểu biết về kỹ thuật số có thể thúc đẩy việc học tự chủ của họ.

Thiếu tính tự chủ là một lý do quan trọng khiến trẻ vị thành niên nghiện điện thoại di động. Trong giai đoạn quan trọng của quá trình phát triển tự chủ của trẻ, một lượng lớn thời gian, không gian và thậm chí cả nội dung học tập và cuộc sống đều bị kiểm soát, yêu cầu và sắp xếp, điều này tất yếu sẽ dẫn đến hình thành tính cách thụ động. Việc học tập và cuộc sống của họ đơn điệu, họ có ít kiến thức và kinh nghiệm, và dễ bị nghiện AI.

Một số trẻ em thích trò chuyện với AI hơn là kết bạn ngoài đời thực. Trước những rủi ro như vậy, trẻ em cần được trao nhiều quyền tự chủ hơn trong cuộc sống thực, cho phép chúng sử dụng AI để khám phá và tìm hiểu tốt hơn những điều thú vị của cuộc sống thực, để AI có thể trở thành người thầy và người bạn tốt của những người trẻ tuổi.

Để biến AI thành người bạn có ích cho học sinh, chắc chắn nhà trường, gia đình và xã hội phải tạo ra những điều kiện nhất định. Với sự phát triển của công nghệ AI, điều quan trọng nhất đối với các trường học là làm rõ cách thức và loại người nào có thể được đào tạo thông qua sức mạnh của trí tuệ nhân tạo. Trong khi tích cực thúc đẩy việc sử dụng trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ giáo dục và giảng dạy, chúng ta cần mở rộng các ý tưởng giảng dạy AI đa dạng và phong phú, đồng thời hệ thống đánh giá giáo dục cũng cần được cập nhật để thích ứng với sự thay đổi này.

Các trường học nên xây dựng các quy định tương ứng cho việc học sinh sử dụng các công cụ AI, xác định rõ phạm vi được phép và bị cấm, đồng thời đảm bảo việc sử dụng AI mang lại nhiều lợi ích hơn là tác hại. Gia đình nên cung cấp sự đồng hành đầy đủ và chất lượng cao với con cái, tăng thời gian hoạt động độc lập của trẻ, mở rộng không gian hoạt động độc lập của trẻ, tạo cơ hội cho trẻ gần gũi với thiên nhiên và tham gia vào xã hội, đồng thời thúc giục trẻ tuân thủ các quy định liên quan của nhà trường khi sử dụng AI.