5 ngành nghề AI không thể thay thế

Với sự phát triển của Trí tuệ nhân tạo (AI) trong khoảng 2 năm trở lại đây, cùng thực trạng làn sóng sa thải vẫn chưa chấm dứt, một trong những nỗi lo lớn nhất của dân công sở chính là: Liệu mình có bị AI "đá" ra khỏi thị trường lao động?

Các nghiên cứu lớn trong năm 2025 đã phần nào cho chúng ta câu trả lời: Trên thực tế, AI không tác động đồng đều lên mọi ngành nghề.

Theo nghiên cứu của Microsoft Research, các nghề ít bị ảnh hưởng nhất thường những có điểm chung: Cần tương tác trực tiếp với con người, phụ thuộc vào kỹ năng thủ công tinh vi hoặc đòi hỏi khả năng đánh giá đạo đức - những yếu tố mà AI hiện tại chưa thể chạm tới và tương lai, có lẽ cũng là không thể.

1. Ngành nghề chăm sóc sức khỏe - giáo dục: Bác sĩ, y tá, điều dưỡng, chăm sóc trẻ, giáo viên mầm non,...

Trong danh sách những công việc "an toàn" nhất trước AI do Microsoft công bố, nhóm nghề chăm sóc con người luôn nằm ở vị trí đầu. Lý do rất đơn giản: Công việc của bác sĩ, y tá, điều dưỡng hay giáo viên mầm non không đơn giản chỉ là làm theo quy trình có sẵn. Họ phải động viên bệnh nhân, quan sát biểu cảm, trấn an những người đang tổn thương, xử lý những tình huống mà không một mô hình AI nào có thể "cảm nhận" đúng nghĩa.

Các chuyên gia của Microsoft nhấn mạnh rằng AI có thể hỗ trợ phân tích lưu giữ hoặc ghi chú/tóm tắt hồ sơ bệnh án, nhưng vai trò cốt lõi là sự hiện diện, chẩn đoán, trấn an hay nói chung là tương tác thật cần cảm xúc, thì không thể thay thế.

Trong giáo dục sớm, trẻ nhỏ học qua tương tác, ánh mắt, cử chỉ cũng như quan sát cảm xúc của người lớn. Những yếu tố này nằm ngoài phạm vi mô phỏng của AI, ít nhất là trong nhiều thập kỷ tới.

2. Lao động thủ công, kỹ thuật viên hiện trường, thợ sửa chữa

Các công việc đòi hỏi kỹ năng tay nghề hoặc phản ứng xử lý tình huống thực tế là một trong những nhóm "kháng AI" mạnh nhất. Thợ điện, thợ cơ khí, thợ sửa khóa, kỹ thuật viên bảo trì hay những người làm trong lĩnh vực lắp đặt - vận hành thiết bị đều phải làm việc trong môi trường phức tạp, thay đổi liên tục và không thể mô tả hoàn toàn bằng dữ liệu.

AI có thể hướng dẫn hoặc hỗ trợ chẩn đoán lỗi, nhưng không thể tự leo lên mái nhà để sửa đường điện, tháo tấm ốp tường để tìm đường ống, hay xử lý sự cố bất ngờ trong nhà máy. Thậm chí robots hiện đại vẫn khó đạt sự linh hoạt của bàn tay con người trong không gian hẹp.

3. Các nghề dịch vụ trực tiếp: Nhân viên pha chế, chăm sóc khách hàng tại điểm bán

Nhiều người tưởng rằng ngành dịch vụ sẽ là nhóm chịu ảnh hưởng lớn từ robot và AI. Tuy nhiên, theo nghiên cứu của Microsoft, những vị trí tương tác trực tiếp trong môi trường vật lý như phục vụ nhà hàng, barista, bartender hay nhân viên siêu thị lại nằm trong nhóm "ít tiếp xúc nhất với AI".

Lý do là trải nghiệm dịch vụ luôn gắn với cảm xúc. Một lời chào, một nụ cười, một động tác pha chế đẹp mắt,... tất cả tạo nên trải nghiệm mà khách hàng đánh giá bằng cảm nhận, chứ không phải dữ liệu. Ngoài ra, các tình huống dịch vụ thường rất "phi cấu trúc": Khách phàn nàn khiếu nại ngay tại nơi cung cấp dịch vụ, hoặc cần tư vấn các vấn đề cá nhân trước khi quyết định "chốt đơn",... là những việc mà AI chưa thể xử lý linh hoạt.

4. Các nghề trong lĩnh vực nghệ thuật, biểu diễn sáng tạo

Dù AI có thể tạo ra hình ảnh, video hay thậm chí là hát như diva, nhưng những nghề như diễn viên sân khấu, ca sĩ trình diễn, nhạc công, nghệ sĩ múa hay nghệ nhân thủ công vẫn được xem là rất an toàn. Nhiều chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng giá trị thật sự của nghệ thuật biểu diễn nằm ở sự kết nối trực tiếp, nơi người nghệ sĩ truyền năng lượng, cảm xúc và câu chuyện riêng của họ tới khán giả.

Thậm chí trong các ngành sáng tạo như nhiếp ảnh, thiết kế thủ công, làm gốm, điêu khắc,... đặc trưng "dấu ấn cá nhân" là thứ AI không thể sao chép trọn vẹn. AI có thể tạo ra sản phẩm giống, nhưng không thể thay thế trải nghiệm con người tạo ra nghệ thuật bằng chính đôi tay và tâm trí của họ.

5. Công việc điều phối, quản lý con người và xử lý tình huống thực tế

Các vị trí quản lý đội nhóm, giám sát vận hành, quản lý cửa hàng hoặc điều phối hiện trường là nhóm "khó thay thế nhất". Lý do nằm ở việc họ phải đưa ra quyết định dựa trên bối cảnh thực tế, không chỉ dữ liệu.

AI có thể phân tích KPI, lên lịch họp, ghi chú biên bản họp,... nhưng nó không thể truyền cảm hứng, giải quyết mâu thuẫn nội bộ hay điều chỉnh chiến lược ngay lập tức khi thị trường biến động. Con người vẫn là trung tâm của mọi tổ chức vì chính con người mới có khả năng đánh giá đạo đức, cân nhắc rủi ro xã hội và chịu trách nhiệm cho quyết định cuối cùng.

Tựu trung lại, AI đang thay đổi mạnh mẽ thị trường lao động, nhưng không phải theo hướng "xóa sổ" toàn bộ các ngành nghề hay vai trò của con người. Thay vì lo sợ, người lao động có thể xem đây là cơ hội đầu tư vào các kỹ năng mà máy không thể "học lỏm" - đó là sự đồng cảm, kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống và khả năng sáng tạo cá nhân. Đây mới là "siêu năng lực" của thời đại AI.

(Nguồn: Fortune)