Thí nghiệm tại trường: Dễ sự cố nếu bất cẩn

Mới đây, một nữ sinh lớp 8 tại Hà Tĩnh đã bị rách giác mạc vì nổ hóa chất trong phòng thí nghiệm hóa. Sự việc trên một lần nữa cho thấy những sự cố khi thực hiện thí nghiệm hóa học có thể xảy ra bất cứ lúc nào.

Bốn lý do khiến sự cố dễ xảy ra

Hiện nay tại hầu hết các trường học đều xây dựng các phòng thí nghiệm để học sinh (HS) có được những trải nghiệm thú vị từ lý thuyết đến thực hành. Đặc biệt, đối với bộ môn hóa học, với tính chất đặc thù thì việc tiến hành thí nghiệm lại trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.

Đề cập đến vấn đề này, thầy Trần Trung Trực, giáo viên môn hóa Trường THPT Nguyễn Chí Thanh, quận Tân Bình, TP.HCM, cho biết khi đi liền với thực nghiệm, bộ môn hóa học đã đem lại nhiều sự hấp dẫn cho HS. Việc trực tiếp được thực nghiệm giúp HS nhớ kiến thức rất lâu. Tuy nhiên, những hạn chế về điều kiện thực nghiệm đã làm giảm độ hấp dẫn của bộ môn cũng như khiến sự cố xảy ra nhiều hơn.

Theo thầy Trực, hiện tại những tiết thực hành dành cho bộ môn hóa học còn khá ít. Đơn cử, chương trình hóa lớp 11 nặng kiến thức nhất có chín chương với 47 bài, trong đó có sáu bài thực hành (trung bình 1,5 chương có một tiết thực hành). Trong quá trình giảng dạy trên lớp, giáo viên cũng có thể làm thí nghiệm minh họa cho HS xem nhưng HS chỉ được quan sát, không có điều kiện thực hành thường xuyên.

Hơn nữa, khi có tiết thực hành với số lượng khá đông 40-50 HS đã khiến cho việc thực hành thí nghiệm bị hạn chế về khả năng tham gia (có em làm, em khác quan sát); hạn chế về hóa chất, dụng cụ… (không thể tất cả cùng thực nghiệm vì không đủ), hạn chế về phía giáo viên như HS đông sẽ khó hướng dẫn, chỉnh sửa… Và khi đông HS thì mức độ an toàn cũng sẽ giảm xuống.

Liên quan đến vấn đề trên, cô Nguyễn Thị Thắm, giáo viên Trường THPT Võ Trường Toản, quận 12, TP.HCM, bổ sung: “Thực tế cho thấy phòng thí nghiệm ở trường vẫn chưa đạt chuẩn. Dụng cụ bảo hộ như áo khoác, bao tay, mắt kính không phải trường nào cũng trang bị đầy đủ. Mặt khác, chính sự tò mò, không tuân thủ kỷ luật của HS cũng khiến sự cố dễ xảy ra”.

Học sinh Trường THPT Nguyễn Chí Thanh, quận Tân Bình, TP.HCM trong một tiết thực hành thí nghiệm hóa học. Ảnh: TRỰC TRẦN

Làm sao hạn chế sự cố?

Để hạn chế những sự cố xảy ra, theo cô Thắm, trước khi tiến hành thí nghiệm, giáo viên và HS cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chính sự cẩn thận trong quá trình thực hiện sẽ hạn chế tối đa sự cố.

Đối với HS cần phải hiểu và nắm vững những tính chất cơ bản của các hóa chất trước khi thực hành thí nghiệm. Mặt khác, giáo viên cần đặt ra những nguyên tắc, nội quy đối với HS khi vào phòng thí nghiệm như nghiêm túc thực hiện theo chỉ dẫn của giáo viên, không lấy đồ lung tung, không đùa nghịch… Ngoài ra, giáo viên cần quan sát lớp học, hướng dẫn chi tiết cho HS khi thực hiện.

Tương tự, thầy Trực cũng cho rằng do ít có điều kiện thực hành nên kỹ năng của HS khá yếu, vì vậy giáo viên cần hướng dẫn cụ thể, rõ ràng. Ví dụ như không đổ nước vào acid, không mồi lửa trực tiếp cho đèn cồn này từ đèn cồn khác… HS phải tự nghiên cứu trước nội dung thực hành về lý thuyết và thực nghiệm để tránh sai sót.

Đồng thời, hóa chất không nên chuẩn bị dư nhiều, đặc biệt các hóa chất dễ gây nguy hiểm. Đối với hóa chất độc hại, nguy hiểm, giáo viên bộ môn cần phải nhắc nhở HS cẩn thận khi sử dụng. Quá trình tạo chất độc hại như CO, CI₂, BR₂, NO₂, H₂S… nên hạn chế số nhóm thực hành hay chỉ để giáo viên thực hiện còn HS quan sát, ghi chép.

Thí nghiệm với chất dễ cháy nổ (ancol, xăng, dầu, xeton) phải cách xa nguồn nhiệt, nguồn điện. Với những trường hợp này, HS không ngồi làm thí nghiệm ngang tầm mắt và mặt. Nếu gặp sự cố tai nạn, dính hóa chất độc hại như acid H₂SO₄ đặc, kiềm đặc… phải hết sức bình tĩnh, không hoảng loạn, thực hiện theo hướng dẫn của giáo viên bộ môn.