Vì sao "Star Wars" lại trở thành hiện tượng toàn cầu?

Hơn 30 năm từ khi phần phim đầu tiên Episode IV: A New Hope (1977) được trình chiếu, loạt phim Star Wars đã trở thành một thương hiệu đắt giá, một tượng đài lớn của nền điện ảnh và cũng là một hiện tượng văn hóa có ảnh hưởng mạnh mẽ đến toàn cầu.

“Ông hoàng” thống lĩnh phòng vé toàn thế giới

Về mặt thương mại, các phần của Star Wars luôn có mặt trong danh sách những phim có doanh thu cao nhất mọi thời đại. Riêng phần đầu đã mang đến cho hãng 20th Century Fox lợi nhuận ước tính hơn 2 tỷ USD, trở thành ví dụ kinh điển cho cụm từ “phim bom tấn” (blockbuster) của những năm 70.

Sự ra mắt của "Star Wars" khiến định nghĩa “phim bom tấn” được hình thành

Episode VI: Return of the Jedi dù được xem là phần có doanh thu kém nhất, cũng đạt lợi nhuận hơn 475 triệu USD. Hơn nữa, lợi nhuận từ việc bán bản quyền cho những sản phẩm ăn theo loạt phim này được nhận định là còn vượt xa doanh thu phòng vé.

Thắng lợi vượt bậc biến Star Wars thành chủ đề nghiên cứu của nhiều nhà kinh tế và xã hội học, loạt phim được xem là một mô hình marketing đạt chất lượng hoàn hảo. Thương hiệu Star Wars được phổ biến trong các lĩnh vực thời trang, đồ chơi, ngay cả trong dịch vụ và đồ dùng. Phim hoạt hình, tiểu thuyết văn học hay trò chơi điện tử dựa trên Star Wars đều được công chúng yêu thích và đón nhận.

Một screenshot trong game "Star Wars: The Force Unleashed"

Đối với nền điện ảnh, tác phẩm của đạo diễn George Lucas thuộc thế hệ tiên phong trong thể loại phim giả tưởng, thúc đẩy việc nâng cao và sử dụng công nghệ, đồ họa trong phim ảnh, đồng thời khởi xướng cho khái niệm “phim bom tấn mùa hè”, cùng lối chia câu chuyện làm ba phần (trilogy) của những loạt phim ăn khách về sau. Cho đến nay, Chiến tranh giữa các vì sao vẫn được tôn vinh (homage) hay dí dỏm hóa (parody) rải rác trong các tập phim của series truyền hình nổi tiếng như How I Met Your Mother, Phineas and Ferb, Danny Phantom… cũng như các phim điện ảnh và phim tài liệu khác.

Series sitcom "How I Met Your Mother" không ít lần đề cập đến "Star Wars"

Với cộng đồng, Star Wars là biểu tượng quan trọng trong văn hóa pop đương đại, gắn liền với nhiều thế hệ. Những trích dẫn từ Star Wars như "evil empire" (đế chế tà ác) and "May the Force be with you" (Cầu Thần lực luôn ở bên người) trở nên thông dụng trong đời sống.

Đỉnh điểm của cơn sốt Star Wars được thể hiện qua cuộc điều tra dân số năm 2001, khi hơn 600 nghìn người ở các nước nói tiếng Anh khẳng định tôn giáo của mình là Jedi. Sự kiện này được xem như một cuộc biểu tình chống phân biệt tín ngưỡng của cộng đồng fan Star Wars.

Lược sử/ Những điều cần biết

Star Wars lấy bối cảnh một thiên hà giả định, nơi tồn tại nhiều giống loài sinh vật vũ trụ trên những tinh cầu khác nhau. Trong thiên hà này, việc di chuyển giữa các hành tinh được phổ biến bằng hệ thống tàu vũ trụ, các hành tinh được tổ chức thành từng khối như những quốc gia và khối liên minh.

Yếu tố nổi bật của Star Wars là “Thần lực” (force), năng lượng siêu nhiên được tạo ra bao quanh mọi sinh vật sống, có mặt ở khắp nơi và chỉ có thể được khai thác bởi những ai có thể tiếp cận nó. Nhưng thần lực cũng có những mặt tối (dark side) mà những kẻ theo đuổi nó sẽ trở nên độc ác và thù hận. 6 phần của loạt phim tập trung xoay quanh cuộc chiến của Jedi, phe dùng thần lực vì điều tốt và Sith, phe dùng mặt tối với mưu đồ chiếm đoạt thiên hà.

Thần lực là sức mạnh vĩ đại của phe Ánh sáng và Bóng tối

Bộ 3 đầu tiên của loạt phim gồm Episode IV: A New Hope (1977), Episode V: The Empire Strikes Back (1980) và Episode VI: Return of the Jedi (1983) nói về cuộc chiến lật đổ Đế chế Thiên hà được thống lĩnh bởi Palpatine và Darth Vader nhằm mang lại hòa bình cho thiên hà. Đến cuối phần V, người xem kinh hoàng bởi một plot twist (tình tiết bất ngờ) đến nay vẫn được xem là kinh điển trong văn đàn điện ảnh: Darth Vader chính là cha ruột của Luke Skywalker, hiệp sĩ Jedi phe chính nghĩa và cũng là nhân vật chính. Câu nói: “I am your father” (Ta là cha của con) trở thành một trong những lời thoại được trích dẫn nhiều nhất xuyên suốt hai thế kỷ 20 và 21.

Phân cảnh “I am your father” kinh điển

Hơn 2 thập kỷ sau đó, George Lucas quyết định ra phần tiền truyện với tên gọi Episode I: The Phantom Menace (1992), Episode 2: Attacks of the clones (2002) và Episode III: Revenge of the Sith (2005), nhằm kể lại cuộc đời của Anakin Sywalker trước khi trở thành Darth Vader. Anh ta vốn là một hiệp sĩ Jedi quả cảm được tiên đoán rằng sẽ đem lại cân bằng cho Thần lực, tuy nhiên sau đó vì muốn cứu lấy mạng sống cho vợ mình – Padme nên đã sa ngã và quy phục Chúa tể Sith Darth Sidious/ Hoàng đế Palpatine. Sau khi thua trận trước thầy mình là Obi-Wan Kenobi, Anakin bị mất tứ chi, hô hấp khó khăn, buộc lòng phải trở thành người máy sinh học.

Nội dung tiên phong

Vào những thập kỷ giữa thế kỷ 20, thể loại khoa học viễn tưởng đã phát triển sôi nổi trong văn học, tạo tiền đề và ý tưởng cho Geogre Lucas viết nên kịch bản kinh điển của Star War và đưa thể loại này vào phim ảnh. Chính Lucas cũng nhận định bản anh hùng ca của Luke Skywalker ở những phần đầu được xây dựng dựa trên mô-típ thần thoại anh hùng mà nhà văn Joseph Campell (1904-1987) đã phân tích: những người bình thường bỗng đến với một cuộc phiêu lưu lớn, họ gặp gỡ những người đồng đội, được huấn luyện bởi một người thầy giỏi, chiến đấu với kẻ thù mạnh nhất để tìm ra bản ngã cho cuộc đời mình.

Star Wars Saga với nội dung chặt chẽ, mạch lạc nhưng cũng đủ đơn giản cho những khán giả nhỏ tuổi nắm bắt, theo dõi. Tuy dựa vào mô-típ sẵn có, nhưng cách xử lý cốt truyện của Lucas đã mang câu chuyện đến một tầm cao mới, mang tính biên niên sử và thần thoại. Một thiên hà rộng lớn được xây dựng mới lạ đến từng chi tiết: những giống loài, hình dáng, năng lượng, không gian, vũ khí,…Star Wars là tác phẩm đầu tiên mang thể loại khoa học viễn tưởng trở thành một thể loại phim chính thống, thành công về giá trị thương mại lẫn nghệ thuật.

Star Wars là tác phẩm kết nối được nhiều thế hệ vì không chỉ thu hút được giới trẻ mà còn cả những người lớn với những chi tiết rất sâu sắc. Phim chạm đến nhiều đề tài chính trị và con người, lên án chế độ nô lệ thông qua hình ảnh các rô-bốt (droids) chỉ được xem là dụng cụ dù có tình cảm và trí thông minh, phản ánh nạn phân biệt chủng tộc và tầng lớp thông qua những tranh chấp trong truyện phim.

Phim đề cao nữ quyền với hình ảnh những người phụ nữ cầm quyền, tự chủ và dũng cảm như Công chúa Leia, Nữ hoàng Padme và các nữ chiến binh, là những hình mẫu phụ nữ mạnh mẽ đầu tiên của màn ảnh rộng. Hình ảnh Đế chế Thiên hà cũng thể hiện những nét tương đồng với cách xây dựng đế chế và nạn diệt chủng của Phát xít Đức, đồng thời cũng phản đối những độc tài còn hiện hữu trong xã hội bấy giờ.

Hoàn hảo đến từng chi tiết

Ngay từ cú lia máy đầu tiên, Star Wars đã táo bạo trong việc tạo nên khung cảnh vũ trụ hoành tráng và góc quay rộng hơn hẳn những phim giả tưởng trước đó. Sự thành công của loạt phim nằm ở sự chăm chút, tinh tế đến từng cảnh quay. Mỗi góc ảnh đều có nhiều chi tiết mang nhiều ý nghĩa, có tầm ảnh hưởng nhất định đến cốt truyện. Qua mỗi phần phim, George Lucas đều sử dụng các công nghệ điện ảnh tân tiến nhất để mang đến cho người xem cảm xúc thị giác trọn vẹn.

Một số cảnh phim thẳng thắn lấy ý tưởng từ bộ phim Nhật Bản kinh điển về samurai The Hidden Fortress (1958), được đánh giá là huyền thoại của thể loại phiêu lưu – hành động, thể hiện sự ngưỡng mộ của Lucas, cũng như góp phần giành được sự quan tâm của khán giả Châu Á. Chính những chi tiết này đã thu hút khán giả xem lại nhiều lần, tạo ra những tranh luận giúp lan tỏa sức hút của Star Wars.

Phim chịu ảnh hưởng nhiều từ văn hóa Á Đông

Loạt phim Star Wars còn gây ấn tượng với thiết kế trang phục và hình ảnh nhân vật rất đậm chất viễn tưởng. Những trang phục được nữ diễn viên Natalie Portman mặc trong vai Nữ hoàng Padme được thiết kế cầu kỳ, lộng lẫy và lấy ý tưởng từ nhiều nền văn hóa: áo vải chiton của Hy lạp, đầm xòe kiểu Châu Âu cổ, váy sari của Ấn Độ hay lối trang điểm của Nhật Bản. Bộ áo giáp đen của Darth Vader cũng được lấy ý tưởng từ những robot và áo bào lạnh lùng của Samurai Nhật.

Lời thoại phim ngắn gọn, có chiều sâu và dễ được trích dẫn trong nhiều tình huống cũng khiến Star Wars đi sâu vào đời sống thường nhật hơn. Sự hóm hỉnh trong lời thoại cũng thường xuyên được thể hiện kín đáo giúp khán giả thích thú.

Một yếu tố khác xây dựng nên sự xuất sắc của Star Wars chính là nhạc phim. Những đoạn nhạc nền gay cấn, quyến rũ do John Williams cùng dàn nhạc Giao Hưởng London tình diễn trong suốt những năm 1977 đến nay được rất khán giả yêu thích và đánh giá cao. Những buổi hòa nhạc dành riêng cho nhạc phim Star Wars qua bao năm vẫn cháy vé trên toàn thế giới.

Star Wars: The Force Awakens hiện đang được trình chiếu trên các rạp toàn quốc.