Ô nhiễm không khí vượt ngưỡng 200, "1 buổi sáng ở ngoài đường tương đương hút 2 bao thuốc"

Đợt ô nhiễm kéo dài tại Hà Nội vẫn chưa có dấu hiệu cải thiện, thậm chí mức độ bụi mịn trong những ngày đầu tháng 12 còn dày đặc hơn. Sáng 1/12, nhiều khu vực của Thủ đô chìm trong lớp mù xám do nồng độ PM2.5 tăng cao. Dữ liệu từ nền tảng theo dõi chất lượng không khí toàn cầu IQAir cho thấy phần lớn trạm đo đều ở mức “rất xấu”, với chỉ số AQI⁺ dao động từ 200 đến 300 – ngưỡng được cảnh báo có hại cho sức khỏe toàn bộ dân cư.

Đến khoảng 9h30, bảng xếp hạng chất lượng không khí của IQAir ghi nhận Hà Nội tiếp tục nằm trong top 5 thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Mặc dù chỉ số AQI⁺ trung bình đã giảm nhẹ xuống 205 (so với mức 225 ngày 30/11), chất lượng không khí nhìn chung vẫn ở mức nguy hại.

Trên bản đồ quan trắc của hệ thống, hàng loạt điểm như Thạch Thất, Tây Hồ, phường Phú Thượng hay quận Hai Bà Trưng được tô màu tím – mức cảnh báo cho thấy không khí rất có hại và mọi người đều có nguy cơ chịu ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe.

AQI là chỉ số cho biết mức độ ô nhiễm không khí theo thang từ 0 đến trên 300. Khi vượt mốc 200, chất lượng không khí được xếp vào nhóm nguy hại và có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe của tất cả mọi người.

Ô nhiễm không khí nguy hiểm với con người thế nào?

Trước đây, trong một chia sẻ trên tờ Nhân Dân, ThS.BS Đoàn Dư Mạnh – thành viên Hội Mạch máu Việt Nam – từng cảnh báo rằng khi chất lượng không khí ở Hà Nội rơi vào mức nguy hiểm, đôi mắt sẽ là bộ phận chịu tác động đầu tiên.

Theo ông, nhiều người có thể cảm thấy cay rát, khó chịu do bụi mịn xâm nhập. Tình trạng này dễ dẫn đến viêm kết mạc, tổn thương giác mạc và suy giảm thị lực nếu tiếp xúc kéo dài.

Không chỉ mắt, đường hô hấp cũng đặc biệt nhạy cảm với ô nhiễm không khí. Bác sĩ Mạnh cho biết việc hít phải bụi bẩn và khí độc thường xuyên có thể gây viêm đường hô hấp trên, viêm xoang tái phát liên tục, viêm họng, viêm phế quản và thậm chí là các bệnh lý ở phổi.

Song song với đó, hệ tim mạch cũng không tránh khỏi ảnh hưởng. Theo bác sĩ, không khí ô nhiễm làm tăng nguy cơ khởi phát hoặc làm nặng thêm các biến chứng như tăng huyết áp, suy tim, tắc mạch, đột quỵ hay nhồi máu cơ tim.

Ông nhấn mạnh: “Hội Tim mạch Quốc tế xếp ô nhiễm không khí ngang hàng với hút thuốc lá về mức độ nguy hiểm. Với mức ô nhiễm nghiêm trọng như ở Hà Nội, chỉ cần hít thở ngoài đường trong một buổi sáng đã được ví như hút khoảng hai bao thuốc lá”.

PGS.TS Nguyễn Thị Hoài An, nguyên Trưởng khoa Tai Mũi Họng Nhi – Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương, từng nhận định rằng nhiều người vẫn nghĩ ô nhiễm không khí chỉ tác động chủ yếu đến phổi. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây cho thấy mức độ ảnh hưởng rộng hơn nhiều: không khí bẩn có thể gây tổn thương cho hầu hết các cơ quan trong cơ thể.

Các số liệu khảo sát mới của Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng phản ánh thực trạng đáng lo ngại: cư dân sống trong khu vực làng nghề ghi nhận tỷ lệ mắc bệnh đường hô hấp, đau mắt, rối loạn tiêu hóa và các bệnh da liễu cao hơn đáng kể so với những khu vực thuần nông. Với các làng nghề tái chế nhựa, kim loại, chì hay thuộc da – nơi phát sinh nhiều loại khí thải độc hại – người dân thậm chí có nguy cơ đối mặt với các bệnh mạn tính nguy hiểm như ung thư hay nhiễm độc kim loại nặng.

Theo bà An, phụ nữ là nhóm dễ chịu tác động mạnh hơn, có thể gặp rối loạn phụ khoa, đau lưng hoặc các vấn đề thần kinh. Trẻ em tại những khu vực ô nhiễm, đặc biệt là làng tái chế chất thải, ghi nhận tỷ lệ viêm đường hô hấp lên tới 80–90%.

Ô nhiễm không khí ngay trong nhà

Báo cáo Hiện trạng môi trường Việt Nam do Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố cũng nhấn mạnh rằng ô nhiễm không khí trong nhà là vấn đề không kém phần nghiêm trọng, đặc biệt tại vùng nông thôn. Việc đốt nhiên liệu rắn như củi, rơm rạ hay than đá để nấu nướng, sưởi ấm tạo ra lượng lớn bụi mịn PM2.5 – tác nhân hàng đầu gây các bệnh đường hô hấp.

Ở trẻ dưới 5 tuổi, việc thường xuyên hít phải khói sinh khối khiến nguy cơ viêm phổi và nhiễm khuẩn đường hô hấp tăng cao. Một khảo sát thực hiện trên 87 trẻ tại huyện Cần Giuộc (Long An) cho thấy các triệu chứng phổ biến gồm ho (77%), khò khè (51%) và khạc đờm (41,9%). Ngay tại khu vực đun nấu, trẻ cũng xuất hiện các biểu hiện kích ứng như đau mắt, chảy mũi và ho, với tỷ lệ đều trên 35%.

Không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe con người, ô nhiễm không khí còn tác động trực tiếp tới cây trồng và hiệu quả sản xuất nông nghiệp. Khí thải từ các lò gạch đặt cạnh khu canh tác được đánh giá là nguyên nhân làm giảm cả năng suất lẫn chất lượng nông sản.

Sự suy giảm chất lượng môi trường cũng kéo theo nhiều hệ lụy xã hội. Khi những hộ gia đình sống gần nguồn thải phải chịu ảnh hưởng nặng nề từ khói bụi, tiếng ồn hay nguồn nước bị ô nhiễm, xung đột giữa cộng đồng và các cơ sở sản xuất ngày càng gia tăng. Những tranh chấp liên quan đến bồi thường thiệt hại môi trường, yêu cầu xử lý chất thải hay phục hồi nguồn nước diễn ra ngày một phổ biến, trở thành vấn đề nhức nhối kéo dài tại nhiều khu vực nông thôn.

(Tổng hợp)