Những hãng xe Trung Quốc đóng cửa đại lý trước khó khăn tài chính, khách hàng bơ vơ

Bức tranh 2025: khi kênh đại lý trở thành “điểm gãy” của cuộc đua giá

Từ đầu năm 2025, làn sóng thắt chặt tài chính và chạy đua chiết khấu trong ngành ô tô Trung Quốc đã không còn là câu chuyện trong sổ tay chiến lược mà chuyển thành những biến cố rất cụ thể ở kênh bán lẻ: đại lý đóng cửa, trung tâm dịch vụ tạm ngưng hoạt động, khách hàng bối rối về bảo hành. Bức tranh này hiện rõ trước hết tại Thái Lan, thị trường EV lớn nhất Đông Nam Á, nơi một thương hiệu Trung Quốc từng vào sớm là Neta hụt nhịp trước điều kiện ưu đãi ràng buộc sản xuất nội địa và dòng tiền hạn chế. 

Reuters mô tả doanh số yếu khiến Neta không hoàn thành tỷ lệ sản xuất theo chương trình trợ cấp, thanh toán từ phía chính phủ bị treo, các đại lý đâm đơn kiện đòi bồi hoàn, trong khi công ty mẹ Zhejiang Hozon New Energy đã bước vào thủ tục phá sản ở Trung Quốc. Cùng lúc, báo cáo cũng ghi nhận thị phần Neta sụt mạnh tại Thái Lan, phản ánh sức ép cạnh tranh lẫn sức chịu tài chính suy giảm của các nhà sản xuất quy mô nhỏ. Những chi tiết ấy cho thấy mắt xích đại lý, vốn gánh chi phí mặt bằng, nhân sự, tồn kho và dịch vụ trở thành điểm gãy đầu tiên khi kế hoạch mở rộng thị trường gặp trở ngại, và hệ quả trực tiếp là khách hàng sở tại đối diện nguy cơ gián đoạn dịch vụ sau bán. 

Trong bối cảnh đó, các tổ chức bảo vệ người tiêu dùng ở Thái Lan ghi nhận số lượng đơn khiếu nại tăng nhanh liên quan đến xe Neta, từ việc không có phụ tùng thay thế kịp thời đến trường hợp trung tâm dịch vụ đóng cửa đột ngột. The Nation dẫn thông tin từ Hội đồng Người tiêu dùng Thái Lan cho biết những vướng mắc đã nhen nhóm từ 2024 và bùng lên năm 2025 khi công ty mẹ gặp khó tài chính, còn các kênh dịch vụ tại địa phương chịu tác động dây chuyền. Một số tường thuật độc lập khác cũng khẳng định cơ quan bảo vệ người tiêu dùng đã chuẩn bị hồ sơ tập thể, còn có các trường hợp khách hàng phải tự xoay xở sửa chữa vì không tiếp cận được dịch vụ chính hãng. Những diễn biến này cho thấy khi cấu trúc tài chính của hãng chao đảo, quyền lợi sau bán của khách hàng ở nước sở tại có thể trở nên mong manh chỉ sau vài tuần. 

Các ca điển hình: từ Neta tại Đông Nam Á đến vụ sập chuỗi đại lý BYD ở Sơn Đông

Trường hợp Neta tại Thái Lan không phải là điểm đơn lẻ. Sau khi Hozon bước vào thủ tục phá sản trong tháng 6, truyền thông khu vực ghi nhận thêm nhiều cửa hàng Neta tại Thượng Hải đóng cửa, làm dấy lên nghi ngại về khả năng duy trì chuỗi dịch vụ và phụ tùng. Các phân tích tại Thái Lan còn chỉ ra nguy cơ hãng ngừng hoạt động ở một số thị trường lân cận như Malaysia hay Singapore, qua đó khiến khách đã mua tại những nơi này đối mặt rủi ro bảo hành nếu mạng lưới bị co rút thêm. Trên thực tế, chính quyền và báo chí Thái Lan đã nhiều lần phản ánh việc tranh chấp nợ nần giữa hãng với đại lý và nhà thầu khiến kế hoạch lắp ráp hoặc cung ứng không chạy đúng tiến độ, kéo theo tình trạng “đứt mạch” dịch vụ. Đây là chuỗi ảnh hưởng điển hình của một mô hình mở rộng quá nhanh trong khi năng lực tài chính chưa đủ dày. 

Một tín hiệu khác cho thấy sức ép cấu trúc của thị trường là vụ sụp đổ của một nhà phân phối lớn của BYD tại tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc. Theo Reuters, Qiancheng Holdings phải đóng hơn 20 đại lý ở các thành phố như Tế Nam và Uy Phòng, bỏ lại hơn một nghìn khách hàng chưa được phục vụ bảo hành và dịch vụ sau bán. BYD cho rằng nguyên nhân là chiến lược mở rộng quá tích cực của đối tác, trong khi bản thân hãng nỗ lực hỗ trợ để giảm thiểu tác động. Nhưng nhìn từ phía người tiêu dùng, thông điệp quan trọng là ngay cả với nhà sản xuất đầu bảng, mô hình dựa nhiều vào đại lý vẫn tiềm ẩn rủi ro nếu một tổng đại lý địa phương khủng hoảng dòng tiền. Vụ việc cũng phản chiếu những biến động mà cuộc cạnh tranh khốc liệt và xu hướng chuyển sang bán trực tiếp đang gây ra cho hệ sinh thái phân phối truyền thống. 

Các startup hoặc thương hiệu ngách chịu tác động càng rõ. HiPhi, thương hiệu xe điện cao cấp của Human Horizons sau giai đoạn dừng sản xuất đã nhận cứu trợ tài chính từ nhà đầu tư mới vào tháng 5/2025 với hy vọng hồi sinh, song chỉ vài tuần sau đó, báo chí Trung Quốc và CarNewsChina ghi nhận doanh nghiệp vẫn vướng loạt tranh chấp pháp lý và lệnh hạn chế chi tiêu đối với người sáng lập. Một thương vụ chuyển chủ không đồng nghĩa với việc mạng lưới dịch vụ lập tức ổn định trở lại, và người dùng hiện hữu có thể tiếp tục đối mặt thời gian chờ phụ tùng kéo dài hay các bản cập nhật phần mềm gián đoạn. Tại châu Âu, Aiways, một startup Trung Quốc khác cũng phải điều chỉnh cơ chế hậu mãi: từ ngày 1/11/2025, bảo hành không còn bó hẹp ở chuỗi A.T.U. mà mở ra cho bất cứ xưởng đủ chuẩn, tài chính chi trả do Aiways châu Âu xử lý trực tiếp. Quyết định này cho thấy nỗ lực giữ quyền lợi khách đã mua trong bối cảnh mạng lưới chính hãng mỏng đi, đồng thời phản ánh sự linh hoạt bắt buộc khi hãng phải thu gọn quy mô.

Cơ chế đổ vỡ ở kênh đại lý: từ “nhồi xe” tới gián đoạn dịch vụ sau bán

Nếu chỉ nhìn vào doanh số tháng, câu chuyện thường được kể như một cuộc đua giành thị phần bằng giá. Nhưng khi bóc tách theo chuỗi cung ứng bán lẻ, ta sẽ thấy cơ chế dẫn tới “điểm gãy” của đại lý có phần giống nhau. Khi thị trường chậm lại và biên lợi nhuận mỏng đi, các hãng có xu hướng giao nhiều xe về đại lý để ghi nhận bán hàng theo mục tiêu nội bộ, trong lúc chi phí tài chính của đại lý thì leo thang vì lãi vay, mặt bằng và tồn kho. Chỉ cần chương trình ưu đãi của nhà nước thay đổi tiến độ giải ngân, hay một mắt xích như nhà thầu lắp ráp chậm tiến độ, dòng tiền của đại lý lập tức căng thẳng. Ca Neta ở Thái Lan là ví dụ, nơi Reuters mô tả hãng không đạt cam kết sản xuất nên khoản hỗ trợ của chính phủ bị hoãn, dẫn tới khiếu nại và kiện tụng của các đại lý. 

Điểm khác của ngành ô tô thời xe điện nằm ở chỗ dịch vụ sau bán không chỉ là phụ tùng cơ khí mà còn là nền tảng phần mềm, máy chủ cho các bản cập nhật OTA, dữ liệu bản đồ sạc và cấu hình hỗ trợ lái. Một khi hãng cắt giảm chi phí hạ tầng số hoặc thay đổi nhà cung cấp nền tảng, chuyện cập nhật có thể bị gián đoạn dù cửa hàng vẫn còn biển hiệu. Người dùng vì vậy có thể đối mặt cả hai rủi ro: không tìm được chỗ thay thế linh kiện chính hãng đúng hạn, đồng thời thiếu bản vá phần mềm cho hệ thống điện - điện tử. Đây là lý do các cơ quan bảo vệ người tiêu dùng ở Thái Lan cảnh báo sớm về tình trạng trung tâm dịch vụ đóng cửa và phụ tùng khan hiếm, còn nhiều người dùng phản ánh phải tự xoay xở cho việc sửa chữa. Nhìn rộng hơn, vụ sập chuỗi đại lý BYD ở Sơn Đông dù diễn ra trong nước vẫn là lời nhắc rằng “độ khoẻ” của pháp nhân phân phối tại từng địa bàn quan trọng không kém thương hiệu xe, bởi bảo hành trên giấy chỉ có ý nghĩa khi tồn tại mạng lưới và ngân sách thực thi. 

Với các startup hoặc thương hiệu đang tái cấu trúc, biến số dịch vụ sau bán còn khó lường hơn. Một thương vụ bơm vốn hoặc đổi chủ có thể cứu được tài sản thương hiệu và một phần năng lực sản xuất, nhưng không bảo đảm chuỗi cung ứng phụ tùng và nền tảng phần mềm được nối lại tức thì. Trường hợp HiPhi cho thấy kể cả khi có nhà đầu tư mới, các ràng buộc pháp lý, tài chính có thể khiến năng lực vận hành chưa thể trở lại bình thường trong ngắn hạn. Ngược lại, Aiways ở châu Âu chọn cách nới cơ chế bảo hành cho xưởng đủ chuẩn nhằm “đi vòng” điểm nghẽn về độ phủ đại lý. Đây là những cách phản ứng khác nhau trước cùng một sức ép: khi tiền mặt và quy mô không đủ để duy trì mạng lưới dày đặc, hãng buộc phải tái thiết các cam kết với khách hàng theo hướng linh hoạt hơn, đi kèm chi phí bồi hoàn và quản trị mới.

Ý nghĩa thực tế với người mua: đọc “độ khoẻ” mạng lưới trước khi đọc thông số

Từ các ca điển hình nêu trên, điều quan trọng nhất đối với người mua ở những thị trường có xe Trung Quốc là phải xem xét năng lực hậu mãi của pháp nhân tại nước sở tại như một tiêu chí bình đẳng với thông số kỹ thuật và mức giá. Ở cấp tối thiểu, người mua cần xác định rõ pháp nhân nào chịu trách nhiệm bảo hành, mạng lưới trung tâm dịch vụ thực tế có những điểm nào đang hoạt động, thời gian chờ phụ tùng trung bình, và các điều khoản về cập nhật phần mềm có ràng buộc máy chủ đặt ở đâu. Khi một thương hiệu mới tham gia thị trường, nên ưu tiên các cấu hình đã phổ biến trong nội địa và có dữ liệu kỹ thuật rộng, vì chuỗi cung ứng phụ tùng sẽ dễ bảo đảm hơn so với những cấu hình hiếm. 

Với xe điện hoặc xe lai sạc, kiểm tra lộ trình cập nhật phần mềm cho hệ thống pin, bộ điều khiển công suất, quản lý nhiệt và bản đồ sạc có ý nghĩa không kém kiểm tra cơ khí. Những thay đổi mô hình kinh doanh như chuyển từ bán qua một chuỗi độc quyền sang cho phép bất cứ xưởng đủ chuẩn xử lý bảo hành có thể là tín hiệu tích cực giúp duy trì quyền lợi khách hàng, nhưng cũng đòi hỏi người dùng phải nắm kỹ quy trình phê duyệt, chứng từ và thời gian giải quyết để tránh phát sinh tranh chấp. Ở góc độ cơ quan quản lý và hiệp hội người tiêu dùng, những vụ việc như Neta tại Thái Lan cho thấy cần cơ chế sớm cảnh báo khi mạng lưới dịch vụ có dấu hiệu đóng cửa, đồng thời quy định rõ nghĩa vụ dự phòng phụ tùng và thời gian đáp ứng bảo hành tối đa trong trường hợp doanh nghiệp tái cấu trúc. Về lâu dài, minh bạch thông tin tài chính tối thiểu của pháp nhân phân phối và các điều khoản bắt buộc về duy trì nền tảng OTA có thể là hàng rào bảo vệ cần thiết cho người mua. 

Chất lượng sản phẩm là điều kiện cần, nhưng dịch vụ, pháp nhân là điều kiện đủ

Những gì diễn ra từ đầu 2025 đến nay cho thấy “khó khăn tài chính” không chỉ là con số trên báo cáo mà có thể biến thành sự gián đoạn rất đời thường: cửa hàng đóng cửa, đường dây nóng không liên lạc được, phụ tùng không về đúng hẹn, ứng dụng xe không cập nhật, và cuối cùng là giấy bảo hành mất giá trị sử dụng. Neta tại Thái Lan là một ví dụ điển hình của việc mở rộng nhanh nhưng hụt hơi trước điều kiện ưu đãi và năng lực tài chính, kéo theo mái vòm đại lý sập xuống đầu người dùng. Vụ một nhà phân phối lớn của BYD ở Sơn Đông đóng cửa hơn 20 đại lý nhắc lại rằng rủi ro này tồn tại ngay cả với những hãng dẫn đầu, khi mô hình bán hàng qua đại lý chịu sức ép từ chiến tranh giá và sự chuyển dịch sang bán trực tiếp. 

Với các startup, câu chuyện còn phức tạp vì phải cùng lúc xoay xở vốn, sản xuất, dịch vụ và nền tảng số; một quyết định cứu trợ hay chuyển chủ chưa đủ để bảo đảm kinh nghiệm sau bán của khách hàng liền mạch trở lại. Trong bối cảnh đó, lựa chọn thận trọng của người mua là ưu tiên hệ sinh thái dịch vụ vững, đọc kỹ “độ khoẻ” pháp nhân phân phối tại nước sở tại, và coi bảo hành - phụ tùng - cập nhật là bộ tiêu chí ngang hàng với hiệu năng hay giá bán. Với cơ quan quản lý, việc sớm đưa các cam kết duy trì dịch vụ và nền tảng phần mềm vào khung điều kiện hoạt động có thể giúp giảm thiểu rủi ro xã hội khi một thương hiệu co rút hoặc rút khỏi thị trường. Thị trường xe điện và xe hybrid còn rất nhiều tiềm năng, nhưng chính ở giai đoạn cạnh tranh khốc liệt này, những cam kết sau bán rõ ràng và được thực thi mới là chìa khóa bảo vệ lợi ích của người dùng một cách dài hạn.