Nhà thiên văn học nghiệp dư tìm thấy vệ tinh của NASA được cho là "đã chết" 12 năm trước, nhiều chuyên gia từng bỏ cuộc

NASA xác nhận rằng vào ngày thứ Ba vừa rồi, một nhà thiên văn học nghiệp dư trong khi đi dò tín hiệu của vệ tinh chính phủ đã phát hiện ra một tàu thăm dò của NASA mất tích 12 năm về trước. Khám phá này đã khiến NASA tin rằng họ có thể hồi sinh được một sứ mệnh Vũ trụ cũ, thay đổi hiểu biết của chúng ta về "đại dương tàng hình" bao quanh Trái Đất.

Tàu thăm dò có tên IMAGE ấy được thiết kế để "nhìn thấy những thứ vô hình", đó là lời tuyên bố xưa kia của những nhà khoa học trưởng dự án này. Bản thân nó là một vệ tinh vuông vắn và cũng như mọi vệ tinh khác, nó có một cái tên dài loằng ngoằng: Thiết bị chụp ảnh Khám phá Toàn cầu Từ quyển tới Cực quang – Imager for Magnetopause-to-Aurora Global Exploration. Nhiệm vụ của nó là vẽ lại toàn bộ khối quyển từ bao bọc Trái Đất – thứ bảo vệ ta khỏi ánh nắng Mặt Trời và thứ mà ta chưa bao giờ thấy trước đây.

Các nhà khoa học đang hoàn thiện vệ tinh IMAGE.

Trước khi IMAGE được phóng lên hồi năm 2000, ta mới chỉ biết đến sự tồn tại của quyển từ được vài thập kỷ mà thôi. Trưởng dự án nghiên cứu James L. Burch gọi đây là "đại dương vô hình ... nơi mà không có gì bị rối với nhau – không tuyết không cát không cây cối và không mây mù – vẫn có thể tạo nên những dòng biển và nhịp sóng".

Khối quyển từ khổng lồ nào bảo vệ ta khỏi những cơn gió Mặt Trời nhưng vẫn cho phép ánh sáng lọt qua. Lớp plasma ấy cũng chảy theo dòng và cũng có sóng, như một đại dương thực thụ. Nhưng vì giống đại dương, nó cũng có bão. Có những cơn bão lớn khiến vệ tinh văng khỏi quỹ đạo hay ảnh hưởng tới lưới điện Trái Đất.

IMAGE được thiết kế để lần đầu tiên trong lịch sử, vẽ lại mọi thứ diễn ra tại cái "đại dương vô hình ấy". Trong 5 năm hoạt động, IMAGE đưa về những hình ảnh ấn tượng, trong đó có cơn bão Mặt Trời khổng lồ của mùa hè năm 2000. Chính IMAGE đã cho phép chúng ta xem trực tiếp được "thời tiết" trên Vũ trụ. Quyển từ là một vùng kỳ lạ chưa được khám phá hết.

IMAGE khám phá ra rằng chính Trái Đất phóng một phần khí quyển của mình vào không gian để bảo vệ mình trước bão Vũ trụ. Nó tìm ra được khe nứt trong từ trường Trái Đất, lần dấu được nguồn gốc của một vùng phóng xạ lạ, ...

Những tháng cuối của năm 2005, IMAGE dừng gửi về những thông tin quý giá ấy. Dường như nó "lặn" mất trong vùng "đại dương vô hình" khổng lồ. Sau nhiều tháng không nhận về được tín hiệu, NASA công bố rằng đây là một sứ mệnh thành công, và rằng nguồn năng lượng của IMAGE đã hết, nó đã yên nghỉ.

Nhưng họ đã lầm. IMAGE chưa chết, nhưng nó đã phải đơn độc bay quanh Trái Đất hơn một thập kỷ trước khi có một nhà thiên văn học nghiệp dư – người chẳng mấy khi tin vào những tuyên bố chính thức của các cơ quan kia – tìm thấy.

Có một câu chuyện có thật như thế này: tháng đầu tiên của năm 2018, chính phủ Mỹ đã nhờ SpaceX – công ty du hành Vũ trụ tư nhân do Elon Musk lập ra – phóng lên một vệ tinh bí mật với mật danh Zuma. Không rõ chuyện gì đã xảy ra trong buổi phóng này và không rõ Zuma "chết" trong không gian hay đã hạ cánh xuống nước. Một bí mật không lời giải đáp bởi bản chất Zuma là một dự án bí mật của Mỹ.

Ông Scott Tilley, một kỹ sư điện sống tại Canada năm nay 47 tuổi lại không đồng tình với dự án này. "Vũ trụ chẳng là của ai cả", ông Tilley nói với The Washington Post. "Ai cũng có quyền nhìn lên trời và biết rằng những chấm nhấp nháy kia không phải là bom". Ông và những người yêu thích thiên văn khác hợp thành một nhóm, theo dõi những vệ tinh mà những người phóng nó lên muốn giữ bí mật.

Họ sử dụng sóng radio để tìm Zuma giữa cái "đại dương vô hình" bao phủ lấy Trái Đất. Ngày 20 tháng Một, ông Tilley phát hiện ra một tín hiệu nhưng bỏ qua nó, bởi lẽ thứ này bay cao hơn độ cao đáng lẽ Zuma sẽ hoạt động khá nhiều. Tiếp tục tìm kiếm, ông Tilley lại phát hiện ra tín hiệu này một lần nữa, và lần này mạnh hơn lần trước.

Tín hiệu hoàn toàn trùng khớp với vệ tinh IMAGE nhưng đáng lẽ IMAGE đã "bỏ mạng" lâu rồi cơ mà!

Ông Scott Tilley.

Ông Tilley tìm hiểu kỹ xem IMAGE là gì, phát hiện ra báo cáo cũ của NASA, "hiểu ngay có chuyện gì đã xảy ra" và ông liên hệ ngay với NASA. Trước kia, người ta đã cho là IMAGE bay vào quỹ đạo tối của Trái Đất, nơi không có ánh sáng Mặt Trời nên vì thế, hệ thống đã không thể dùng năng lượng Mặt Trời tự khởi động lại sau khi (được cho là) hết năng lượng và đoản mạch. NASA cố gắng liên lạc với IMAGE, không nhận được phản hồi và họ đã đóng cửa dự án vĩnh viễn.

Sau khi ông Tilley phát hiện ra tín hiệu của IMAGE, một nhà thiên văn học khác là Cees Bassa đưa ra giả thuyết rằng IMAGE đã tự khởi động lại vào khoảng thời gian giữa 2014 và 2016, khi mà nó lại tiếp xúc với ánh sáng Mặt Trời và lại có năng lượng.

Nhóm nghiên cứu tại NASA họp lại để xác định sự "hồi sinh" của IMAGE.

NASA vẫn không dám tuyên bố vội, họ phải nghiên cứu kỹ những tín hiệu được gửi về từ một thứ có thể là IMAGE. Đến thứ Năm, NASA xác nhận rằng IMAGE vẫn còn sống (hoặc có thể là đã được hồi sinh). Tin vui này khiến những người yêu thích thiên văn học và nghiên cứu Vũ trụ cực kỳ phấn chấn. Theo NASA, ít nhất là hệ thống điều khiển chính đã hoạt động trở lại.

Và hơn hết, là trong khoảng thời gian (chưa rõ bao lâu) mà IMAGE bay quanh Trái Đất, chắc hẳn nó đã ghi lại thêm những thông tin quý giá khác nữa. Ta lại có thêm thứ thú vị để mà nghiên cứu.

Trong tuyên bố chính thức của NASA, họ không nói rõ ai là người có công tìm lại được vệ tinh IMAGE đã mất, chỉ viết là "một nhà thiên văn học nghiệp dư" mà thôi. Nhưng bất kỳ ai quan tâm cũng hiểu rằng ông Scott Tilley đã làm được một điều kỳ diệu, một điều mà các chuyên gia đã xếp xó từ lâu.

Chắc hẳn ông Tilley tự hào vô cùng về điều đó.