Ngân 98 và chiêu trò biến “thị phi” trở thành mô hình kinh doanh trong nền kinh tế chú ý

Ngày 13/10, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP.HCM (Phòng Cảnh sát kinh tế) đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can và bắt tạm giam đối với Võ Thị Ngọc Ngân (biệt danh Ngân 98) - điều hành Công ty TNHH TM-DV ZuBu và Hộ kinh doanh ZuBu Shop về tội “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm” theo Điều 193 Bộ luật Hình sự. Thông tin này ngay lập tức khiến mạng xã hội dậy sóng. Ngân 98 vốn là gương mặt nổi tiếng thị phi, nhiều lần gây chú ý vì phát ngôn, phong cách gợi cảm và chuyện tình cảm với ca sĩ Lương Bằng Quang.

Thị phi - căn bệnh nhức nhối trở thành chiến lược kinh doanh?

Trên mạng xã hội, có một quy luật gần như bất biến: những người gây tranh cãi dễ được nhớ tên hơn những người làm hoạt động chính diện thầm lặng. Và Ngân 98 là một trường hợp điển hình. Với hàng loạt vụ việc bị tố “ăn mặc phản cảm”, quảng cáo sản phẩm giảm cân có chất cấm, tranh cãi với dư luận về ma túy; cô liên tục xuất hiện trên các trang báo, bài chia sẻ — không phải như một nghệ sĩ hay nhân vật được mến mộ rộng, mà như một biểu tượng của sự thị phi.

Thị phi với Ngân 98 không chỉ là tiếng ồn, nó là "nhiên liệu" để tạo ra sự hiện diện, thu hút tương tác và từ đó chuyển hóa thành lợi ích kinh tế. Vậy thị phi này thực sự hoạt động như thế nào? Cá nhân chịu trách nhiệm ra sao trong mô hình mà “sự chú ý = tài sản”? Bài viết này sẽ phân tích Ngân 98 như một case study cho mô hình “thị phi sinh lời” trong nền kinh tế chú ý.

“Nền kinh tế chú ý” là gì và tại sao nó đang chiến thắng?

Trước hết, cần làm rõ khái niệm “nền kinh tế chú ý” (attention economy). Đó là môi trường trong đó sự chú ý của người dùng – lượt xem, bình luận, chia sẻ — trở thành thứ tài nguyên quan trọng, có giá trị kinh tế. Trong bối cảnh thông tin tràn ngập và sự tập trung của con người là hữu hạn, ai thu hút được nhiều tương tác thì có lợi thế.

Ở Việt Nam cũng như nhiều quốc gia khác, mạng xã hội đã biến chú ý thành đòn bẩy rất mạnh: một clip gây tranh cãi được chia sẻ rộng, một phát ngôn “sốc” bị chỉ trích, hoặc một hình ảnh khoe da thịt đều có thể tạo ra lượng tương tác khủng. Và từ tương tác ấy mà xuất hiện doanh thu, lời mời quảng cáo, livestream, booking show…

Với trường hợp Ngân 98, có nhiều dấu hiệu cho thấy cô tận dụng rất tốt luật chơi này:

Tạo sự chú ý → nội dung tương tác mạnh: Khi có clip mặc phản cảm, lời nói gây sốc, hay quảng cáo “giảm cân nhanh” thì rất nhanh dân mạng bàn tán, chia sẻ. Nhờ vậy, lượt xem bài đăng tăng, tên tuổi được nhắc đến liên tục. Sau thời gian bị "chửi" nhiều, Ngân 98 sẽ đi hoạt động từ thiện để lấy lòng thương của khán giả. Chẳng hạn mới đây nhất, ngày 11/10, Ngân 98 đăng ảnh đi từ thiện, giao lưu, tặng quà cho các em nhỏ có hoàn cảnh khó khăn. Cô nhận nhiều bình luận tích cực nhờ ăn mặc kín đáo, giản dị, khác hẳn vẻ sexy khi đi diễn hoặc lên sóng livestream.

Khai thác scandal để quảng bá sản phẩm/thương hiệu: Những sản phẩm như thực phẩm giảm cân được cô quảng cáo mạnh trên mạng xã hội khiến người xem tò mò → click, hỏi mua. Dù có bị kiểm tra, tranh cãi, nó vẫn mang lại traffic lớn.

Biến thị phi thành lợi thế để đẩy giá cát-xê sự kiện: Khi người ta biết “mời Ngân 98 sẽ có hiệu ứng truyền thông / sự chú ý”, thì mức cát-xê được báo là khá cao, yêu cầu show, đòi hỏi sân khấu, phục trang, hình ảnh đi kèm. Ngân 98 từng tiết lộ rằng để mời cô biểu diễn, các đơn vị phải trả 70–200 triệu đồng tùy quy mô sự kiện.

Kinh doanh đa ngành: Không chỉ làm DJ, biểu diễn, cô còn livestream bán hàng, kinh doanh sản phẩm làm đẹp, thực phẩm chức năng / giảm cân, quảng cáo sản phẩm; có việc mua bất động sản, khoe cơ ngơi, nâng cấp hình ảnh sang trọng để củng cố nhận thức “ giàu có, thành đạt”.

Những cách này giúp Ngân 98 giữ tên tuổi không bị lụi, khiến công chúng nói về mình dù nói tốt hay xấu và từ đó chuyển hóa sự chú ý thành doanh thu thực.

Khi công chúng "nuôi dưỡng" thị phi

Một phần lớn thành công của “mô hình thị phi” phụ thuộc vào phản ứng của khán giả.

Tâm lý “ghét mà vẫn xem”

Nhiều người chỉ đọc để bàn tán, bình luận, “ném đá” - nhưng chính hành động đó lại làm tăng lượng tương tác, khiến bài viết hoặc video được đẩy lên xu hướng giúp các KOL dễ dàng lợi dụng để tăng sự nổi tiếng.

Nền tảng & thuật toán tiếp tay

Mạng xã hội có thuật toán ưu tiên nội dung có tương tác cao tức là có bình luận, có share, có reaction mạnh - không phân biệt nội dung đó là phản cảm hay có giá trị thông tin cao. Do đó, nội dung thị phi dễ được nhiều người chạm tới hơn nội dung nhẹ nhàng, hoặc nội dung nghệ thuật/chuyên môn.

Đặc biệt, trong nền kinh tế chú ý, thời gian mà một vụ việc chưa được làm rõ lại là vàng. Bởi nó kéo dài được sự quan tâm, tranh luận, lượt xem, chia sẻ. Và với những ai biết cách xoay chuyển - chẳng hạn như kịp phản hồi, mượn sự cảm thông, khai thác câu hỏi “công lý”, “có oan?”, “có vi phạm?” - có thể biến thị phi thành tiền, thành sự nổi tiếng, bất chấp danh tiếng bị ảnh hưởng.

Với Ngân 98, mô hình “thị phi sinh lời” đang vận hành theo cách sau: 1. Gây tranh cãi ➜ 2. Tương tác mạng xã hội bùng nổ ➜ 3. Được các nền tảng, báo chí đưa tin ➜ 4. Quảng cáo, livestream, sản phẩm gắn nhãn ảnh hưởng ➜ 5. Dính trách nhiệm pháp lý nhẹ hoặc tận dụng lòng thương của công chúng khi cơ quan chức năng đang điều tra ➜ 6. Quay lại với vụ mới.

Cuối cùng, câu hỏi đặt ra là: khi công chúng tiếp tục bấm like, xem, chia sẻ, phẫn nộ, thì có phải chúng ta đang tiếp tay cho việc biến thị phi thành nghề? Có phải tiêu chí người nổi tiếng lúc này không phải là “tài năng” hay “đạo đức”, mà là “có tên trong bàn luận”?