Lỗ hổng Confessions
Vụ liên quan đến Trường HUFLIT gây xôn xao dư luận vừa qua xuất phát từ một bài đăng tố cáo ẩn danh, được đăng trên trang "UEH Confessions".
Một bạn trẻ đang theo dõi trang Confessions của một trường đại học - Ảnh: TRỌNG NHÂN
Mâu thuẫn ở chỗ dù mang tên Trường ĐH Kinh tế TP.HCM (UEH), nhưng trang này không thuộc sự quản lý của trường đại học này.
ThS Cao Quảng Tư - giám đốc tuyển sinh Trường ĐH Quốc tế Sài Gòn - chia sẻ hiện gần như cộng đồng trường đại học nào cũng có các trang Confessions (tạm dịch là "Tự bạch") riêng để sinh viên đăng tải những chia sẻ "không nêu tên" về chuyện học hành, thầy cô, bạn bè...
Các Confessions đều gắn với tên của trường đại học, chẳng hạn "UEH Confessions" (UEH - Trường ĐH Kinh tế TP.HCM), "NEU Confessions" (NEU - Trường ĐH Kinh tế Quốc dân), "HUB Confessions" (HUB - Trường ĐH Ngân hàng TP.HCM", "SIU Confessions" (SIU - Trường ĐH Quốc tế Sài Gòn),...
Tuy nhiên, người lập các trang này không chịu trách nhiệm với trường đại học mà có thể lập tự do với Facebook. Nhìn qua, các trang Confessions có dính dáng tới các trường đại học, qua đó tăng độ uy tín. Nhiều trang còn được Facebook cấp nút xanh (các trang được xác thực), nhưng trên thực tế lại không thuộc sự kiểm soát của các trường.
Sức hút "khủng khiếp" từ sự tò mò
Về cơ chế hoạt động, người viết thường gửi đến quản trị viên (admin) của các trang Confessions những chia sẻ, ý kiến, nhận định một cách ẩn danh của mình về một vấn đề nào đó. Admin sẽ đăng lại những bài viết này dưới dạng ẩn danh trên trang Confessions của mình.
"Hiện chúng tôi xem Confessions là một trang để sinh viên có thể thoải mái đưa ra ý kiến mà đôi lúc các em ngại bày tỏ với nhà trường. Đó có thể là góp ý về một môn học nào đó, có thể là đóng góp về thái độ của các cô lao công, chú giữ xe...
Các chia sẻ hoàn toàn ẩn danh, nhưng nhà trường luôn có người theo dõi những bài viết này để giải đáp thắc mắc. Riêng những trường hợp đăng tin sai sự thật hoặc cần kiểm chứng, trường sẽ liên hệ đến admin của các Confessions" - ông Tư nói.
Bạn Minh Tiến - sinh viên Trường ĐH Nguyễn Tất Thành - cho biết bạn rất thích xem các Confessions bởi những chia sẻ ẩn danh luôn có được sự tò mò và sức hút "khủng khiếp".
Đặc biệt gay cấn nhất là những chia sẻ có tính "bốc phốt", tố cáo hoặc thậm chí gây nhau, chửi nhau. Nhiều bài viết đầy kịch tính như thế trên Confessions nhận được tới hàng ngàn lượt chia sẻ của cộng đồng mạng.
ThS Trần Nam - trưởng phòng truyền thông và quan hệ doanh nghiệp, Trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn (ĐH Quốc gia TP.HCM) - nêu góc nhìn hiện đang có những sự bất ổn trong các Confessions.
Dù nhìn ở một mặt Confessions đang mở rộng quyền tự do ngôn luận của người dùng mạng xã hội, nhưng "bộ lọc" trên các Confessions hiện đang quá phụ thuộc vào ý chí chủ quan ở các quản trị viên (admin) của trang.
Một bài đăng chia sẻ góc nhìn, quan điểm hoặc "tố giác" ẩn danh có thể được xuất hiện trên các trang Confessions phụ thuộc nhiều vào sự chấp thuận của admin trang Confessions ấy.
Do vậy, Confessions lại tạo một môi trường cho những thông tin giả hay thông tin không được kiểm chứng. ThS Trần Nam cho rằng, nhìn xa hơn, Confessions còn là nơi cho những công kích cá nhân ẩn danh.
Những bài viết "tố" bạn bè, thầy cô "A., B., C." trên các Confessions nếu không chính xác sẽ có thể tương đồng với hành vi vu khống và vi phạm quyền riêng tư.
Các cơ quan chức năng cần có những chế tài cụ thể cho các Confessions này để tránh lan truyền những thông tin ẩn danh sai sự thật. Sẽ không chỉ dừng lại ở lĩnh vực giáo dục mà có thể sau này còn có nhiều nguy cơ thông tin sai lệch liên quan tới văn hóa, tôn giáo, xã hội.
ThS Trần Nam
Các trường lúng túng
Về việc các Confessions đang dùng hình ảnh gắn với các cơ sở giáo dục đại học, ThS Trần Nam cho rằng, theo quy định, các trang này do không phải của các trường nên không thể dùng "thương hiệu" của các trường khi xuất hiện lên trang.
Các trang không được sử dụng logo của trường để làm ảnh đại diện, không được dùng tên trường để đặt tên cho Confessions...
Tuy nhiên, trong thực tế, các bên xây dựng Confessions vẫn có nhiều cách "lách" để trên lý thuyết có vẻ không liên quan đến trường đại học nhưng thực tế lại khiến người dùng Internet dễ liên tưởng đến trường ấy.
Chẳng hạn, hiện có trang "Nhân văn Confessions" - nghe thì có vẻ dính dáng tới Trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn (ĐH Quốc gia TP.HCM), nhưng admin của trang có thể lý giải "Nhân văn" này là một danh từ chung.
TS Bùi Quang Hùng - phó hiệu trưởng Trường ĐH Kinh tế TP.HCM - cho rằng trang UEH Confessions không thuộc sự quản lý của trường nhưng lại đang sử dụng tên "UEH". Dù Trường ĐH Kinh tế TP.HCM đã đăng ký thương hiệu với tên "UEH", nhưng khi những trang này dùng tên ấy, trường hiện cũng rất khó để hạn chế được.
TS Bùi Quang Hùng cho rằng từ 10 năm trước, nhà trường đã nhận thấy đây là một điều đáng lo ngại. Nhà trường đã làm việc mạnh mẽ với các trang Confessions nhưng kết quả không như ý, bởi suy cho cùng các trang trên Facebook này không thuộc nhà trường.
"Tôi cho rằng cần thêm những hành lang pháp lý khi sử dụng các thương hiệu trên môi trường số" - ông Hùng nói.
Admin của Confessions chịu trách nhiệm trước tiên
Luật sư Nguyễn Hồng Lĩnh (Đoàn luật sư TP.HCM) cho rằng trong tình huống của các Confessions, những admin các trang theo quy định sẽ phải kiểm chứng các thông tin trước khi duyệt cho đăng bài.
Trường hợp không kiểm chứng dẫn đến việc đăng bài có nội dung làm nhục, vu khống hoặc ảnh hưởng đến đời tư của cá nhân, tổ chức thì được xem là có hành vi vi phạm Luật an ninh mạng.
Trong khi đó, những người gửi thông tin cho các Confessions - tức người viết bài ẩn danh được admin của Confessions nhận bài và cho đăng - có thể sẽ rất ít khi bị xử lý vi phạm, do lúc gửi bài viết, những thông tin trong bài viết chưa được lan truyền.
Nghĩa là, nếu một bài viết từ nguồn ẩn danh đăng trên trang Confessions có vi phạm pháp luật thì admin của trang Confessions ấy sẽ là người chịu trách nhiệm trước tiên.
Nghị định 15/2020/NĐ-CP về "Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử" có viết: phạt tiền từ 20 - 30 triệu đồng đối với hành vi đưa thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của tổ chức, danh dự và nhân phẩm của cá nhân.
Ngoài ra, Bộ luật hình sự cũng quy định về "Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông". Người phạm tội có thể bị phạt tiền lên đến 1 tỉ đồng hoặc phạt tù lên đến 7 năm nếu gây thiệt hại từ triệu đồng, gây dư luận xấu làm giảm uy tín của cơ quan, tổ chức, cá nhân hoặc gây các hậu quả nghiêm trọng được quy định tại điều này.
TUYẾT MAI
Xu hướng biểu hiện mới trong xã hội thông tin
Gần như trường nào cũng có trang Confessions, không chỉ đại học mà cả trường THPT, tuy nhiên các trang này lại không chịu sự quản lý của trường - Ảnh chụp màn hình
TS Huỳnh Văn Thông - khoa báo chí và truyền thông, Trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn (ĐH Quốc gia TP.HCM) - cho rằng Confessions là một phần trong câu chuyện lớn hơn về những mối tương tác trên Internet.
Confessions đã tạo ra một cơ hội thoải mái hơn thông qua phương thức ẩn danh để người viết biểu đạt thông tin. Khi ẩn nấp dưới một danh nghĩa ẩn danh, bao giờ cũng vậy, người dùng mạng xã hội sẽ có hai xu hướng: một là sẽ nói thoải mái hơn nhằm giúp người đọc tiếp cận được nhiều "sự thật" hơn, hai là sẽ có thể bị "lợi dụng".
Theo TS Huỳnh Văn Thông, sở dĩ những câu chuyện ẩn danh có thể thu hút nhiều người một phần là vì xu hướng của xã hội Internet: người ta có xu hướng tin nhiều hơn vào thông tin được đưa ra từ cá nhân so với các tổ chức.
Lòng tin trên Internet dịch chuyển sang tần số "cá nhân", vì vậy mà đôi khi câu chuyện được một người, một KOL (người nổi tiếng) chia sẻ lại có được cộng đồng tin hơn từ một tổ chức.
"Đây là vấn đề về tâm lý công chúng, cũng là điểm yếu "chết người" của xã hội thông tin. Nếu xã hội thông tin đó không tuân thủ những chuẩn mực đạo đức, sự trả giá sẽ rất đắt", ông Thông nói.
TS Huỳnh Văn Thông cho rằng, dưới một góc độ nhất định, cần thẳng thắn nhìn nhận rằng các Confessions đã mang đến những tiếng nói, góc nhìn về những "sự thật" ở tầm vi mô.
Tuy nhiên, nếu các admin của Confessions quá dễ dàng - cho rằng Confessions là nơi "chúng tôi đang tạo điều kiện cho các bạn đăng tải thoải mái" - thì có thể trở thành nguy cơ cho những sự cố về truyền thông như việc của nữ sinh HUFLIT vừa rồi.
"Những loại "sự thật" có liên quan tới số phận, danh dự, lợi ích của cá nhân luôn cần có sự thận trọng" - ông Thông chia sẻ.
