Là nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới, cũng chịu thiệt hại nặng nề bởi Covid-19, vì sao Trung Quốc không phát tiền cho dân như Mỹ, Nhật?

Rất nhiều thành phố ở Trung Quốc đang tham gia vào cuộc đua phát voucher mua sắm trong một nỗ lực thúc đẩy chi tiêu hậu dịch Covid-19. Tuy nhiên, vẫn có rất ít dấu hiệu cho thấy rằng chính quyền Bắc Kinh sẽ phát tiền trực tiếp cho người dân để chi tiêu như một số nước khác.

Cho đến nay, đã có ít nhất 30 thành phố trên khắp Trung Quốc phát voucher mua sắm cho người dân để mua những sản phẩm đặc thù. Tổng giá trị của số voucher này đã lên tới 5 tỷ NDT (704 triệu USD), chiếm ít hơn 0,01% tổng doanh thu bán lẻ năm 2019 của cả Trung Quốc.

So với đó, Mỹ, Nhật lại chọn cách phát tiền trực tiếp cho người dân và các hộ gia đình. Đơn cử như ở Mỹ, mỗi người lớn nhận tới 1.200 USD. Tuy nhiên, Bắc Kinh cũng có lý riêng của họ khi chọn cách phát voucher để hỗ trợ người dân.

Kế hoạch của Trung Quốc nhằm hỗ trợ nền kinh tế chủ yếu là bơm tiền cho hệ thống ngân hàng với hy vọng rằng họ sẽ rót cho các doanh nghiệp nhỏ. Chính quyền các địa phương thì bắt đầu bơm vốn để thúc đẩy các dự án cơ sở hạ tầng mới nhằm tạo ra việc làm.

"Phát tiền không thể giúp tăng tiêu dùng nếu mọi người có xu hướng gửi tiết kiệm trong ngân hàng vào giai đoạn bất ổn", theo Zhang Jun - Kinh tế trưởng tại Morgan Staley Huaxin Securities.

Tổng nguồn thu năm ngoái của chính phủ Trung Quốc đạt 19 nghìn tỷ NDT (tương đương 2,7 nghìn tỷ USD), tức là khoảng 13.570 NDT (1.900 USD)/người.

"Chính quyền Trung Quốc thích chi rất nhiều tiền nhưng không phải là chuyển trực tiếp cho mọi người. Lần này cũng vậy", chuyên gia Jun nhấn mạnh.

Zhu Zhengfu - thành viên Hội đồng Tham vấn Chính trị Nhân dân Trung Quốc, cơ quan tư vấn lập pháp từng gợi ý rằng chính phủ nên cân nhắc phát cho mỗi người dân 2.000 NDT (tương đương 282 USD) như một khoản viện trợ do ảnh hưởng của dịch bệnh để thúc đẩy tiêu dùng.

Zhu giải thích rằng sở dĩ chọn số tiền này bởi nó tương đương với chi tiêu trung bình hàng tháng của một người dân vào năm ngoái, và điều đó sẽ cứu nhiều doanh nghiệp nhỏ.

Tuy nhiên, chính quyền Trung Quốc không có chủ trương như vậy. Trên thực tế, chương trình phát voucher mua sắm của Trung Quốc được thực hiện đầu tiên ở Nam Kinh - thủ phủ của tỉnh Giang Tô vào giữa tháng 3. Các voucher phát dưới dạng trực tuyến dùng mua hàng ở một số nhà bán lẻ cụ thể, có giá trị 50 hoặc 100 nhân dân tệ (7 hoặc 14 USD) được phân bổ thông qua một hệ thống xổ số.

Việc thiếu các khoản viện trợ trực tiếp cho các hộ gia đình đang tạo ra làn sóng chỉ trích tại Trung Quốc. Có ý kiến đặt vấn đề rằng, liệu phụ thuộc vào giải pháp cho vay và đầu tư sẽ có lợi cho những người thiệt hại kinh tế bởi Covid-19 hay không. Đó là những lao động nhập cư dựa vào công việc tự do để kiếm sống hoặc những người quá nghèo để được vay.

Kế hoạch hỗ trợ nền kinh tế mới nhất của Trung Quốc gồm thúc đẩy đầu tư cơ sở hạ tầng mới gồm mạng 5G và trung tâm dữ liệu là một thay đổi so với các gói cứu trợ khổng lồ mà Trung Quốc từng thực hiện từ 1 thập kỷ trước, chủ yếu là cho vay lãi suất thấp đến doanh nghiệp nhà nước và chính quyền địa phương. Điều này dẫn đến hệ quả là các dự án đầu tư lãng phí, không hiệu quả và nợ nần cao.

Wang Jun - Kinh tế trưởng tại Ngân hàng Zhongyuan cảnh báo rằng có một lượng lớn tiền đang được chính phủ lên kế hoạch bơm cho các địa phương thông qua phát hành trái phiếu mới. Tuy nhiên, biện pháp này có nguy cơ bị lãng phí vào các dự án cơ sở hạ tầng không cần thiết, thay vì có thể được sử dụng để kích thích chi tiêu của người dân.

Chính phủ hoàn toàn có khả năng đưa ra một gói cứu trợ tiêu dùng lớn hơn nếu điều chỉnh phân bổ lại:

"Phát voucher là một biện pháp tốt giúp thúc đẩy tiêu dùng và các gia đình có thu nhập thấp. Nhưng chính phủ có khả năng tiến hành một gói kích thích chi tiêu lớn hơn nếu tiến hành điều chỉnh phân bổ lại gói hỗ trợ kinh tế".

Hiện Trung Quốc vẫn chưa đưa ra mục tiêu tăng trưởng trong năm 2020 và kế hoạch đạt được mục tiêu đó. Tuy nhiên, một số chuyên gia dự đoán cho rằng chính quyền Bắc Kinh sẽ tiếp tục kích thích đầu tư và cho vay. Một số phương pháp khác có thể là thúc đẩy chuyển hướng sang tiêu dùng và các phương thức tăng trưởng mới thông qua các biện pháp cải cách.

"Đây sẽ là một phép thử để xem liệu Trung Quốc có xem xét lại tư duy kinh tế theo kế hoạch hay thực sự tin tưởng vào vai trò của thị trường và người dân", ông Wang nhận định.