Khoa học minh oan cho mỹ nhân Trung Hoa nổi tiếng

Theo truyền thuyết, Chu U Vương vì muốn khiến Bao Tự nở nụ cười đã nhiều lần đốt lửa hiệu trên đài phong hỏa, điều vốn chỉ dùng để truyền tin cho các nước chư hầu khi báo tin có giặc. Khi giặc thực sự kéo đến, chư hầu không còn tin vào lửa hiệu nên đã không ứng cứu, dẫn đến kinh thành thất thủ, vua tử trận và Tây Chu diệt vong.

Câu chuyện trở thành bài học đạo đức trong suốt hơn 2.000 năm, và Bao Tự bị coi là biểu tượng của sự phù phiếm, tàn phá triều đại.

Tuy nhiên, một nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Communications Earth & Environment khẳng định nguyên nhân thực sự khiến Tây Chu sụp đổ có thể không liên quan đến Bao Tự, mà do tình trạng biến đổi khí hậu nghiêm trọng kéo dài hơn 1 thế kỷ.

Dựa trên phân tích thạch nhũ trong các hang động ở vùng đông bắc và đông nam Trung Quốc, nơi lưu giữ dấu vết khí hậu cổ, các nhà khoa học phát hiện rằng giai đoạn từ năm 820–700 TCN trùng khớp với “sự kiện 2,8 thiên niên kỷ”, khiến nhiệt độ toàn cầu giảm gần 1°C.

Hệ quả là miền Bắc Trung Quốc rơi vào hạn hán kéo dài, mực nước sông Hoàng Hà có thời điểm tụt tới 3 mét, trong khi miền Nam chịu lũ lụt và mưa lớn. Khí hậu biến động mạnh khiến đồng cỏ khô hạn, buộc các bộ tộc du mục, trong đó có bộ lạc Khuyển Nhung, di cư xuống phía nam, gây ra xung đột với nhà Tây Chu, trong bối cảnh Tây Chu vốn đã suy yếu bởi nạn đói, khủng hoảng nội bộ và sự phân tán dân cư.

Các kết quả khảo cổ dựa trên phân tích đồng vị phóng xạ cũng chứng minh rằng trọng tâm dân cư thời kỳ này dịch chuyển từ vùng Phong Hạo về đồng bằng sông Dương Tử, nơi có khí hậu thuận lợi hơn. Sự thay đổi này tạo nên một trung tâm văn minh mới của Trung Hoa sau Tây Chu.

Nhiều chuyên gia nhận định, việc đổ lỗi cho Bao Tự phản ánh tình trạng chung của lịch sử, khi phụ nữ hay bị quy tội khi quốc gia lâm nguy, giống như các nền văn minh khác.

“Câu chuyện đốt lửa hiệu vẫn có giá trị như một bài học về quản trị quốc gia và sự chủ quan của người cầm quyền, nhưng không thể xem là bằng chứng lịch sử tuyệt đối”, nghiên cứu nhận định.