Giải mã “thủy quái” hung dữ dưới đáy sông Đà: Bảo vật tiến vua, giá đắt đỏ có tiền cũng khó mua

Loại cá được nhắc đến là: cá chiên.

Cá chiên sông Đà (Bagarius yarrelli) được mệnh danh là “thủy quái” của miền sơn cước – loài cá khổng lồ từng được xem là báu vật tiến vua, và đến nay, mỗi con có thể được định giá tới vài trăm triệu đồng.

Loài cá dữ bậc nhất dòng sông Đà

Với những ngư dân dọc sông Đà, câu chuyện về cá chiên không còn xa lạ. Người ta kể rằng, có những con cá chiên nặng cả trăm kg, thân dài gần hai mét, từng tấn công cả thuyền ngư dân khi bị xâm phạm lãnh thổ. Chúng trú ngụ ở nơi nước sâu, xoáy mạnh – những khúc sông hiểm trở mà con người hiếm khi lui tới.

Cá chiên có vẻ ngoài đặc trưng và dữ tợn: đầu to bè, miệng rộng, hàm răng lởm chởm, da dày loang lổ, bốn đôi râu dài quét nước như những chiếc ăng-ten dò tìm con mồi. Chúng gần như không bơi lội nhiều mà “nằm im như khúc gỗ” trong hang đá, chỉ khi đêm xuống mới rời chỗ trú để săn mồi.

Cá chiên là loài ăn thịt hung hãn, sẵn sàng tấn công cá lớn hơn và thậm chí con người nếu cảm thấy bị đe dọa.

Bảo vật ngũ quý hà thủy

Theo các tài liệu, cá chiên thuộc họ cá nheo (Sisoridae), phân bố chủ yếu ở các sông lớn Nam Á và Đông Nam Á như sông Hằng, Mê Kông, Chao Phraya hay Salween. Ở Việt Nam, chúng từng xuất hiện nhiều trên sông Đà, sông Gâm, sông Lô, nhưng hiện nay số lượng giảm mạnh do khai thác quá mức và biến đổi môi trường sống.

Cá chiên cùng với cá anh vũ, cá dầm xanh, cá bỗng và cá lăng được xếp vào nhóm ngũ quý hà thủy – năm loài cá tiến vua trứ danh trong văn hóa ẩm thực Việt. Thịt cá chiên đặc biệt thơm, màu vàng ươm, thớ dày, không xương dăm, chỉ có một xương sống chạy dọc lưng. Bộ lòng dày, giòn, được ví “ngon chẳng kém dạ dày lợn”.

Không chỉ ngon, cá chiên còn là biểu tượng của sự trù phú và linh thiêng của dòng sông Đà, được xem như “cá chúa tể” trong thế giới thủy sinh vùng Tây Bắc. Từng có thời, những con cá chiên nặng hàng chục ký được người dân bắt được đem dâng cho triều đình như lễ vật quý.

Ngày nay, trước nguy cơ suy giảm nghiêm trọng, nhiều địa phương đã bắt tay gây nuôi và bảo tồn cá chiên. Tại sông Gâm (Cao Bằng, Tuyên Quang), người dân đã áp dụng mô hình nuôi lồng bè trên sông, vừa bảo tồn nguồn gen quý vừa phát triển kinh tế.

Những chiếc lồng sắt rộng 3 mét, dài 6 mét, sâu khoảng 2 mét, được cố định sát bờ sông và neo vào thuyền. Mỗi lồng chứa từ 400–500 con cá giống. Khi cá lớn, chúng được tách ra nuôi thưa hơn, khoảng 100–130 con mỗi lồng.

Dù vậy, việc nuôi cá chiên không hề dễ. Cá tăng trưởng chậm, kén môi trường và thức ăn, chỉ phát triển tốt ở những con sông có dòng chảy mạnh, nước trong và giàu oxy. Song, giá trị kinh tế mà loài cá này mang lại khiến nhiều hộ dân sẵn sàng đầu tư. Mỗi con cá chiên trưởng thành nặng từ 10–20 kg có thể bán với giá hàng chục triệu đồng, cá “khủng” hàng trăm kg được định giá cả trăm triệu, trở thành đặc sản thượng hạng trong các nhà hàng cao cấp.

Việc nhân nuôi, bảo tồn và phục hồi quần thể cá chiên tự nhiên đang trở thành ưu tiên trong chiến lược bảo vệ đa dạng sinh học vùng Tây Bắc.

Cá chiên không chỉ là thực phẩm quý mà còn là di sản sinh học đặc trưng của sông Đà, biểu tượng của sức mạnh và sự trường tồn của thiên nhiên Việt Nam.