Độc đáo ngôi làng ở Hòa Bình người dân ăn Tết bằng thịt chuột
Những người Dao Tiền ở bản Bương (Hòa Bình) coi chuột như một vị thần cứu mạng. Người dân ở đây quan niệm, cỗ cúng ngày Tết bắt buộc phải có thịt chuột khô mới thiêng, trên bàn thờ ba ngày Tết cũng phải có thịt chuột khô mới thể hiện hết tấm lòng của con cháu với tổ tiên.
Chúng tôi tìm đến bản Bương thuộc xã Tân Pheo, huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình vào ngày đầu năm mới để tìm hiểu về nét văn hóa độc đáo ăn thịt chuột vào dịp Tết của người Dao Tiền ở đây.
Từ trung tâm huyện Đà Bắc phải đi gần 60 cây số mới đến bản Bương, nơi cư ngụ của người Dao Tiền ở Hòa Bình. Bản nằm biệt lập ở một bên của sườn núi, đường đi vào bản Bương rất dốc và khó đi, đầy rẫy những tảng đá to người ôm không xuể.
Người dân bản Bương kể về tập tục thờ cúng, ăn thịt chuột ngày Tết.
Tiếp xúc với chúng tôi, Anh Lê Văn Tấn (SN 1983, bản Bương, xã Tân Pheo, huyện Đà Bắc, Hòa Bình) cho biết, tục thờ cúng, ăn thịt chuột ở bản Bương đã có từ rất lâu đời.
Xưa kia tổ tiên của người Dao Tiền khi mới di cư đến vùng đất này thường xuyên phải chịu đói vì thức ăn vô cùng khan hiếm. Do chưa có đủ lương thực cho mọi người nên nhiều người đã phải bỏ mạng.
Cuộc sống tưởng chừng như đã đến lúc cùng quẫn thì bỗng một ngày kia những người dân bản Bương phát hiện ra ở khu rừng quanh bản chuột nhiều vô số kể. Chính vì vậy, họ đã nảy sinh ra việc bắt chuột làm thức ăn chống lại cái đói, cái rét để duy trì sự sống.
Thịt chuột được người dân bản Bương săn bắt, thịt rồi treo trên gác bếp.
Hằng ngày, phụ nữ và trẻ nhỏ ở nhà làm rẫy để chờ mùa thu hoạch, còn các thanh niên trai tráng người dùng cuốc xẻng đi bắt chuột.
Ngày Tết bát hương của gia đình Dao con cháu cúng cho tổ tiên bằng quần áo, lợn gà, rượu gạo và không thể thiếu thịt chuột khô để cho người chết no đủ, phù hộ mình cả năm làm ăn thuận lợi, sức khỏe nhiều.
"Người Dao Tiền có phong tục tập quán từ ngày xưa rồi, ngày Tết, ngày lễ là tất cả các hộ có trách nhiệm góp tiền thờ cúng miếu làng. Rằm tháng 5, rằm tháng 9 và mùng 2 Tết.
Riêng mùng 2 Tết, mỗi gia đình đóng góp 2-3 con chuột khô cho nhà ông Mo rồi rót nước đổ lên chuột cho nóng rồi ông Mo cùng người dân mang ra miếu làng cúng.
Sau khi ông Mo cúng xong, mọi người lại mang toàn bộ đồ lễ cúng về nhà ông Mo ăn uống.
Những con chuột sau khi sấy trên gác bếp sẽ được đưa ra làm sạch để cúng dịp Tết.
Không có loại thịt gì có thể thay thế được thịt chuột để cúng trong đêm Giao thừa. Các ma làng và những người đã khuất chỉ chấp nhận loại đặc sản truyền thống này của dân mình", anh Tấn chia sẻ.
Ông Lê Văn Thìn (xóm Bương) cho biết, mồng Hai Tết, mỗi hộ trong bản cúng hai con chuột khô (chuột làm sạch, sấy trên gác bếp), một cái bánh chưng, một chai rượu, một mảnh giấy.
Những thứ này để cầu đầu năm làm nương được mùa, làm tiền được tiền, nuôi vịt nuôi gà đừng cho diều hâu bắt, chăn trâu, chăn bò không bị lăn dốc, rắn rết độc cắn, dịch bệnh không lây lan, người người khỏe mạnh, làng xóm yên ổn.
Người Dao Tiền quan niệm, đầu năm không ai được dùng thịt chuột tươi, nếu giết mổ chuột là điềm không lành, là mạo phạm đến thần chuột.
Dịp Tết người dân bản Bương mang thịt chuột ra miếu thờ thần khai hoang để tỏ lòng thành kính.
Trước lúc Giao thừa, gia chủ là đàn ông để thịt chuột lên bàn thờ khấn các cụ tổ tiên về ăn Tết thịt chuột. Nhà nào có nhiều thịt chuột nhất trong ngày Tết thì gặp nhiều may mắn trong năm mới.
Thịt chuột thờ phải tự tay gia chủ đi bắt, không được mua ở ngoài về thì mới thể hiện sự thành kính.
Hiện nay, dù đời sống ở bản Bương đã được cải thiện đáng kể, ít hộ đói nhưng tục lệ đi săn chuột và thờ cúng thần chuột vẫn không bị mai một.
