Cúng ông Công ông Táo đúng cách: Rước lộc vào nhà, cả năm hanh thông

Trong vô vàn những ngày lễ cổ truyền của người Việt, Tết ông Công ông Táo đóng vai trò như một khúc dạo đầu quan trọng cho Tết Nguyên đán. Dù ngày Tết ông Công ông Táo ở có sự khác biệt nhất định ở mỗi vùng, dù vậy trong ngày 23 tháng Chạp đều tràn ngập không khí hân hoan và các hoạt động dân gian phong phú. Trong đó, lễ cúng ông Công ông Táo là một trong những nghi thức đặc sắc nhất, mang theo niềm hy vọng về một cuộc sống tốt đẹp và lòng thành kính đối với các vị thần Bếp.

Thời gian cúng ông Công ông Táo khi nào?

Thời gian cúng ông Công ông Táo từ xưa đã có câu "Quan tam dân tứ thủy ngũ", nghĩa là quan lại thường làm lễ cúng vào ngày 23 tháng Chạp, dân thường cúng vào ngày 24 tháng Chạp, còn những người sống trên sông nước thì cúng vào ngày 25 tháng Chạp. Sự hình thành phong tục này vừa liên quan đến sự phân chia giai cấp trong xã hội xưa, vừa phản ánh sự khác biệt trong thói quen sinh hoạt và tín ngưỡng của người dân ở các vùng miền khác nhau.

Tại Trung Quốc, ở miền Bắc, đặc biệt là sau thời nhà Nguyên, Tết ông Công ông Táo thường được ấn định vào ngày 23 tháng Chạp, còn miền Nam thì thường là ngày 24 tháng Chạp. Sự khác biệt về vùng miền này có thể liên quan mật thiết đến sự di cư và giao lưu dân cư sau này. Tuy nhiên, dù ngày tháng có thay đổi như thế nào thì thời gian cúng ông Công ông Táo đều tập trung vào ngày 23 hoặc 24 tháng Chạp âm lịch, chuẩn bị cho Tết Nguyên đán sắp đến.

Còn ở Việt Nam, người Việt ta thường làm lễ cúng tiễn ông Công ông Táo về chầu trời vào ngày 23 tháng Chạp.

Nghi thức và trình tự cúng ông Công ông Táo

Lễ cúng ông Công ông Táo không chỉ là sự kính trọng và tiễn đưa các vị thần Bếp, mà còn là lời cầu nguyện cho một năm mới tốt đẹp. Cách làm của người xưa đã để lại cho chúng ta những hướng dẫn và bài học chi tiết. Trước khi cúng, cần chuẩn bị một số vật phẩm đặc trưng như kẹo, rượu, hương, nến, gạo, chè,...

Mặc dù trong mâm cúng thường thấy của người Việt đều có gà luộc, các món mặn nhưng tựu trung không thể thiếu đồ ngọt.

Người xưa quan niệm, có kẹo ngọt được làm từ đường, ngọt mà không ngấy, ngụ ý "dính miệng" các vị thần Bếp để khi lên trời, họ sẽ nói những điều tốt đẹp, ít kể tội lỗi của con người ở trần gian. Rượu được xem như một loại đồ uống để kính thần, dâng lên cho các vị thần Bếp thưởng thức. Hương, nến và gạo, chè là để dâng cúng các vị thần, thể hiện lòng thành kính của con người.

Vào ngày cúng, nhiều gia đình đều dán hình ông Công ông Táo lên bếp. Hình này thường được làm bằng giấy hoặc giấy đỏ, hình dáng đa dạng nhưng hầu hết đều mô tả một ông già ngồi trên ghế, vẻ mặt hiền từ, ánh mắt sâu xa. Khi dán hình, mọi người rất cẩn thận, sợ làm hỏng hình ảnh, ảnh hưởng đến sự giáng lâm và phù hộ của các vị thần Bếp.

Nhưng phần lớn ở nước ta, các gia đình thường làm một ống hương tạm để thắp nhang khi cúng. Các lễ vật thường thấy gồm cá chép để làm "ngựa" cho các thần lên chầu trời. Sau khi dán hình ông Công ông Táo, bước tiếp theo là thắp hương và nến. Hương và nến được thắp sáng, đặt trước hình ông Công ông Táo, trong làn khói hương nghi ngút, mọi người lặng lẽ cầu nguyện, mong các vị thần Bếp phù hộ cho gia đình bình an, khỏe mạnh, năm mới được mùa. Trong quá trình này, giữ yên lặng và thành kính là điều tối quan trọng, để tránh làm phiền đến sự thanh tịnh của các vị thần.

Sau khi thắp hương, mọi người sẽ bày đồ ăn đã chuẩn bị trước mặt các vị thần Bếp để dâng cúng. Có gia đình dâng lễ tại bếp, cũng có nhiều gia đình cúng tại bàn thờ chính. Những món ăn này không chỉ phong phú, đa dạng mà còn mang nhiều ý nghĩa sâu xa, ví dụ như đầu cá tượng trưng cho sự sung túc quanh năm, đậu phụ tượng trưng cho sự thanh bạch, bánh chưng tượng trưng cho sự giao hòa giữa đất trời. Quá trình dâng cúng cũng cần được thực hiện một cách thành kính, thể hiện lòng tôn trọng và biết ơn đối với các vị thần bếp. Sau khi dâng cúng xong, chính là thời khắc cầu xin bình an và mùa màng bội thu. Mọi người thành tâm quỳ trước bàn thờ, lặng lẽ cầu nguyện trong lòng, mong các vị thần sau khi lên trời sẽ nói những lời tốt đẹp, phù hộ cho gia đình bình an, khỏe mạnh, sự nghiệp hanh thông. Đồng thời, cũng cầu mong cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống ngày càng hạnh phúc, viên mãn.

Kết thúc việc cầu nguyện là nghi thức tiễn ông Công ông Táo lên trời. Mọi người sẽ cẩn thận tháo hình ông Công ông Táo xuống, gói bằng giấy đỏ, sau đó đốt hương, nến và tiền vàng mã, cung kính tiễn các vị thần lên trời. Trong quá trình này, mọi người sẽ niệm chú hoặc khấn vái, mong các vị thần lên đường bình an, thuận lợi đến thiên đình. Khi tiễn ông Công ông Táo, mọi người rất cẩn thận, sợ làm rơi hoặc hỏng hình ảnh, ảnh hưởng đến sự giáng lâm và phù hộ của các vị thần.

Với những gia đình không sử dụng hình dán ông Công ông Táo sẽ đi thả cá để xuống sông suối, ao hồ để các vị thần về chầu trời. Tiễn ông Công ông Táo xong, mọi người sẽ dọn dẹp sạch sẽ nơi cúng. Hương, nến, tiền vàng mã, đồ ăn thừa,… sẽ được thu dọn gọn gàng, tránh để lại vết bẩn hoặc mùi khó chịu. Trong khi dọn dẹp, mọi người vẫn giữ thái độ thành kính và tôn nghiêm, thể hiện lòng tôn trọng và biết ơn đối với các vị thần Bếp.

Lễ Cúng ông Công ông Táo gửi gắm mong muốn tốt đẹp về tương lai

Lễ cúng ông Công ông Táo là một trong những nghi thức đặc sắc nhất của Tết ông Công ông Táo, không chỉ mang theo niềm hy vọng về một cuộc sống tốt đẹp và lòng thành kính đối với các vị thần Bếp, mà còn thể hiện nét văn hóa sâu sắc và phong tục tập quán của người Việt. Thông qua nghi thức cúng ông Công ông Táo, mọi người không chỉ bày tỏ lòng tôn kính và biết ơn đối với các vị thần, mà còn gửi gắm những mong ước về một năm mới tốt đẹp.

Tuy nhiên, theo sự phát triển của thời đại và tiến bộ của xã hội, phong tục cúng ông Công ông Táo cũng đang dần thay đổi. Trong xã hội hiện đại, dù mọi người vẫn giữ gìn truyền thống cúng ông Công ông Táo, nhưng nghi thức thường được giản lược và tiện lợi hơn. Mặc dù vậy, giá trị văn hóa và ý nghĩa tốt đẹp mà lễ cúng ông Công ông Táo mang lại vẫn ăn sâu vào tâm trí mọi người, trở thành một phần quan trọng trong văn hóa cổ truyền.

Phong tục cúng ông Công ông Táo không chỉ là sự kính trọng và tiễn đưa các vị thần Bếp, mà còn là sự kế thừa và phát huy văn hóa truyền thống dân tộc. Thông qua phong tục này, chúng ta không chỉ cảm nhận được nét văn hóa sâu sắc và phong tục tập quán của dân tộc, mà còn khơi dậy lòng yêu mến và tôn trọng văn hóa truyền thống. Bởi vậy, phong tục cổ truyền này vẫn được người dân gìn giữ, đưa lễ cúng ông Công ông Táo trở thành cầu nối giữa quá khứ và tương lai, để văn hóa cổ truyền của người Việt tỏa sáng rực rỡ hơn nữa dưới ánh mặt trời của thời đại mới.