Cảnh báo lá chắn bảo vệ nhà máy hạt nhân Chernobyl mất khả năng cô lập phóng xạ

Nhân viên cứu hộ kiểm tra thiệt hại trên tấm chắn bức xạ của Lò phản ứng số 4 tại khu vực Chernobyl sau vụ tấn công bằng máy bay không người lái, ngày 14/2/2025 (Ảnh: AFP)

Cụ thể, lá chắn bảo vệ nhà máy điện hạt nhân Chernobyl đã mất chức năng cô lập phóng xạ sau khi bị một máy bay không người lái tấn công hồi tháng 2 năm nay.

Theo IAEA, công trình "Vòm bảo vệ mới" (NSC) - lá chắn thép khổng lồ bao phủ lò phản ứng số 4 - đã bị hư hại nghiêm trọng trong vụ tấn công ngày 14/2/2025, gây cháy và làm tổn hại lớp vỏ bảo vệ. Cơ quan giám sát hạt nhân khẳng định NSC "đã mất các chức năng an toàn chính, bao gồm khả năng cô lập phóng xạ".

Ukraine hồi đầu năm đã cáo buộc Nga tiến hành vụ tấn công nói trên, song Moscow bác bỏ.

IAEA khuyến nghị thực hiện một kế hoạch cải tạo lớn đối với NSC nhằm khôi phục toàn diện công năng của công trình. Tổng Giám đốc IAEA Rafael Mariano Grossi cho biết trong khi một số sửa chữa tạm thời đã được triển khai trên phần mái, việc phục hồi toàn diện và kịp thời là "thiết yếu để ngăn ngừa suy thoái thêm và bảo đảm an toàn hạt nhân lâu dài". Ông nhấn mạnh rằng các cấu trúc chịu lực và hệ thống giám sát của vòm bảo vệ không bị hư hại vĩnh viễn.

"IAEA hiện duy trì hiện diện thường trực tại khu vực Chernobyl và sẽ tiếp tục làm mọi điều có thể để hỗ trợ Ukraine khôi phục đầy đủ an toàn và an ninh hạt nhân", ông Grossi nói.

Vụ việc một lần nữa đưa Chernobyl trở lại tâm điểm chú ý trong bối cảnh xung đột Nga - Ukraine kéo dài gần 4 năm. Ngay trong những ngày đầu chiến dịch quân sự của Nga tháng 2/2022, lực lượng Moscow bị cáo buộc chiếm giữ nhà máy và khu vực phụ cận, giam giữ nhân viên vận hành trước khi rút đi hơn 1 tháng sau đó.

NSC - được xây dựng từ năm 2010 và hoàn thành năm 2019 - là công trình thép hình mái vòm lớn nhất thế giới có khả năng di chuyển, được thiết kế với tuổi thọ 100 năm nhằm thay thế lớp "quan tài bê tông" cũ và bảo đảm an toàn cho công tác xử lý chất thải phóng xạ. Dự án trị giá 2,1 tỷ Euro, được tài trợ bởi hơn 45 quốc gia và tổ chức thông qua Quỹ Che phủ Chernobyl, từng được Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu ca ngợi là "sự hợp tác quốc tế lớn nhất trong lĩnh vực an toàn hạt nhân".

Ngày 26/4/1986, vụ nổ tại lò phản ứng số 4 Chernobyl - khi đó thuộc Liên Xô - phát tán phóng xạ trên diện rộng tại Ukraine, Belarus, Nga và nhiều khu vực khác. Hơn 30 người thiệt mạng ngay sau vụ nổ, và hàng nghìn người tiếp tục chịu hậu quả sức khỏe lâu dài, trong đó các tỷ lệ ung thư và dị tật bẩm sinh vẫn ở mức cao, theo IAEA và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).