Cá Ông trở lại - biển đã hồi sinh

Cá Ông trở lại.

Những ngày hè 2025, vùng biển Hòn Khô - Nhơn Lý, tỉnh Gia Lai trở thành điểm hẹn bất ngờ của những vị khách khổng lồ: cá voi Bryde. Việc cá voi Bryde liên tục trở lại trong vài năm qua là tín hiệu đáng mừng, cho thấy sự hồi sinh của hệ sinh thái biển nơi đây.

Tín hiệu vui

Ở Vũng Bồi (Đề Gi), cặp mẹ con cá voi xuất hiện nhiều lần mỗi ngày, tạo nên cảnh tượng ngoạn mục giữa đại dương. Cá mẹ dài khoảng 10m, cá con dài 6-7m. Mỗi lần cá voi trồi lên mặt nước, cả bầu trời cũng chuyển động theo: đàn chim biển kéo đến chao lượn, tạo nên một bản hòa tấu ngoạn mục giữa sóng và gió. Hình ảnh cặp cá voi thu hút sự quan tâm của nhiều người. Theo Trung tâm Bảo tồn đa dạng sinh học và loài nguy cấp (CBES), loài cá voi xuất hiện tại khu vực này thuộc họ Bryde (Balaenoptera edeni) - một trong những động vật biển quý hiếm. Khác với nhiều loài cá voi thường sống theo đàn, cá voi Bryde có tập tính săn mồi đơn lẻ hoặc theo nhóm nhỏ trong cùng gia đình.

Từ năm 2022, cá voi Bryde đều đặn ghé thăm vùng biển ven bờ tỉnh Gia Lai (trước đây là Bình Định), như Vũng Bồi (Phù Mỹ), Đề Gi (Phù Cát), Hòn Sẹo và Mũi Gành. Ông Vũ Long, chuyên gia của CBES, cho biết cá voi là loài nhạy cảm với môi trường, chỉ xuất hiện ở khu vực có nguồn thức ăn dồi dào. Vào mùa hè, dòng nước ấm từ phía Nam mang theo phù du và cá nhỏ - nguồn thức ăn ưa thích của cá voi.

Cá Voi còn được ngư dân địa phương gọi là cá Ông hoặc Ông Dựng. Sở dĩ có tên gọi là cá Ông vì theo quan niệm tâm linh của những ngư dân thì cá Ông luôn giúp đỡ những ngư dân trên biển mỗi khi gặp nạn. Còn cái tên Ông Dựng là bởi mỗi khi săn mồi, cá Ông thường nhô lên khỏi mặt nước theo hướng dựng đứng.

Hành trình săn ảnh cá voi

Sau nhiều lần lênh đênh giữa sóng nước truy dấu cá voi, chúng tôi dần nhận ra quy luật di chuyển và tập tính săn mồi của loài cá khổng lồ này, nên bắt đầu cho những chuyến đi săn ảnh.

Mỗi khi nhận được tin báo của người dân địa phương có cá voi xuất hiện là chúng tôi lên đường. Chúng tôi thuê tàu gỗ, loại tàu đánh cá của dân địa phương, để chạy thẳng ra khu vực mà trước đó người dân cho biết có cá voi xuất hiện. Giữa muôn trùng khơi, sẽ khó biết cá voi ngoi lên mặt nước khi nào, mà nếu có thấy thì tàu chạy đến cũng khó kịp. Nhưng chính thói quen “hôi của” của loài chim nhàn biển đã “bán đứng” vị trí cá voi. Mỗi khi cá voi chuẩn bị xuất hiện, bầu trời đang yên tĩnh bất ngờ sẽ bị xé toang bởi hàng ngàn con chim nhàn bay ập đến kín đen cả khu vực. Chúng tôi chỉ cần cho tàu chạy và flycam bay về hướng có nhiều chim nhất và chờ. Tầm vài phút sau chắc chắn là cá voi sẽ “dựng” lên khỏi mặt nước để đớp mồi.

Sau này, chúng tôi mới biết rằng, khi săn mồi, cá voi sẽ bơi những vòng tròn dưới lòng đại dương và liên tục nhả ra bọt khí để làm cho đàn cá con hoảng sợ, bơi quây tròn lại. Đó cũng là lúc đàn chim nhàn ở trên cao phát hiện ra và bay đến. Khi bầy cá con hoảng sợ bơi trồi lên mặt nước, ấy là lúc cá voi há rộng miệng để đớp trọn. Những con cá nhảy lên khỏi mặt nước hoặc ra khỏi miệng cá voi sẽ làm mồi cho bầy chim nhàn. Có lần, khi lần theo dấu vết bầy chim đang bu kín trên mặt nước, cá voi bất ngờ “dựng” lên sát mạn tàu của chúng tôi, đồ sộ như một chiếc container rồi đổ xuống, một tiếng động ầm vang lên, nước bắn tung tóe. Một cảnh tượng kỳ vĩ và vô cùng phấn khích.

Việc cá voi liên tục xuất hiện là minh chứng sinh động cho sự trong lành của vùng biển Nhơn Lý, Đề Gi, Nhơn Hải. Biển sạch, sinh vật quay về - một tín hiệu quý báu sau nhiều nỗ lực gìn giữ môi trường biển của địa phương. Và xa hơn nữa, đó là nền tảng để nơi đây vươn lên thành điểm đến du lịch sinh thái biển hấp dẫn bậc nhất miền Trung - nơi con người và thiên nhiên cùng song hành trong nhịp sống bền vững.