BS Nguyễn Trung Cấp: Có những bệnh nhân Covid-19 nặng rơi vào trạng thái "thiếu oxy yên lặng"

Tính đến sáng 10/7, Việt Nam vượt 26.000 ca Covid-19, 110 bệnh nhân tử vong, trong đó nhiều người còn trẻ, không có bệnh lý nền. Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp, Phó Giám đốc Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, hiện đang hỗ trợ tỉnh Đồng Tháp chống dịch, đã có buổi trao đổi về việc sàng lọc bệnh nhân nhẹ, không triệu chứng và điều trị bệnh nhân Covid-19.

- Nguyên nhân tỷ lệ tử vong hiện nay tại Việt Nam thấp hơn so với thế giới? Trong đợt dịch thứ 4 này, công tác điều trị bệnh nhân Covid-19 gặp những khó khăn nào?

Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp: Từ trước đến nay, các làn sóng dịch Covid-19 ở Việt Nam chủ yếu xảy ra tại các khu công nghiệp, người mắc bệnh là công nhân trẻ, ít bệnh nền, do đó số ca tử vong ít. Trong khi đó, Covid-19 "tấn công" bệnh viện, trên những nhóm bệnh nhân nặng, chúng ta phải chứng kiến tỷ lệ tử vong khá cao.

Trong tất cả các đợt dịch, chúng ta đều kiểm soát được số bệnh nhân không vượt quá khả năng đáp ứng của hệ thống điều trị, theo dõi sát được các ca F0 ngay từ đầu, phát hiện và xử trí sớm các dấu hiệu nặng nên khống chế số bệnh nhân nặng không vượt quá khả năng chăm sóc của hệ thống hồi sức. Chưa từng xảy ra tình trạng thiếu máy thở, thiếu oxy, hay nhân viên y tế kiệt sức không thể chăm sóc bệnh nhân. Nhờ đó, chúng ta đã giữ được tỷ lệ tử vong chung do Covid-19 khá thấp so với nhiều nước trên thế giới.

Đợt dịch này xảy ra trên diện rộng với số bệnh nhân nhiều hơn, đòi hỏi hệ thống điều trị phải nỗ lực nhiều hơn nữa mới giữ được thành quả đó.

- Bác sĩ đánh giá thế nào về năng lực của hệ thống hồi sức tại các tỉnh hiện nay so với tình hình dịch?

Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp: Chuyên ngành Hồi sức cấp cứu vốn khó, đòi hỏi đào tạo kỹ càng, công việc vất vả và thu nhập thấp trong ngành y, nên nhiều năm qua khả năng thu hút thầy thuốc theo chuyên ngành Hồi sức không nhiều.

Các trang bị hồi sức cấp cứu như máy thở, máy lọc máu, ECMO rất đắt tiền, lại không sinh lợi nhuận như những loại máy khác nên nhiều bệnh viện, nhiều địa phương chưa ưu tiên đầu tư.

3 trung tâm Hà Nội, TP.HCM và Huế - Đà Nẵng, cùng một số tỉnh lớn có đội ngũ y bác sĩ, trang bị Hồi sức cấp cứu tương đối mạnh. Các tỉnh khác còn nhiều hạn chế, khi dịch bùng phát được hỗ trợ từ Trung ương và các tỉnh bạn.

Nếu Covid-19 lây lan trên diện rộng, một số địa phương không còn được hỗ trợ, sẽ gặp khó khăn trong công tác điều trị bệnh nhân nặng.

- Sàng lọc các bệnh nhân không có triệu chứng như thế nào?

Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp: Các bệnh nhân khi mới mắc Covid-19 có thể xuất hiện các triệu chứng khởi phát hoặc không. Nhưng đa số sau 7 ngày, họ sẽ chuyển sang giai đoạn hồi phục. Cũng có nhiều bệnh nhân khi khởi phát không có triệu chứng gì đáng kể, nhưng sau 7 - 8 ngày lại rất nặng hoặc thậm chí tử vong. Do đó, giai đoạn đầu của bệnh, không thể biết trước bệnh nhân nào sẽ nặng hay nhẹ.

Thời điểm mấu chốt để sàng lọc, phân loại bệnh nhân nặng hay nhẹ là ngày thứ 7 - 8. Tuy nhiên, điều khó khăn là nhiều bệnh nhân khởi phát không triệu chứng nên không biết ngày nào là ngày thứ 7 - 8 của bệnh.

Bởi vậy, chúng ta cần coi những bệnh nhân mới dương tính trong tuần đầu tiên là nhóm có thể có nguy cơ diễn biến nặng, cần theo dõi sát và sàng lọc dấu hiệu nặng, đặc biệt chú trọng thời điểm ngày thứ 7 - 8.

Còn những bệnh nhân sau ngày thứ 8 mà không có dấu hiệu, diễn biến gì xấu có thể coi là những người bệnh nhẹ, không cần điều trị thêm và đưa ra cách ly chờ hồi phục để giảm tải cho bệnh viện.

Khó khăn lớn nhất hiện tại là nhiều thầy thuốc còn nhầm lẫn, cho rằng bệnh nhân nhập viện không có triệu chứng, hoặc chỉ có triệu chứng nhẹ nghĩa là họ là bệnh nhân nhẹ, rồi sắp xếp họ vào khu vực không được theo dõi sát và vì vậy không phát hiện được các diễn biến nặng kịp thời.

Ngoài ra, để nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo nguy cơ diễn biến nặng đòi hỏi phải có những xét nghiệm đánh giá về đông máu và miễn dịch. Các y bác sĩ cần biết cách phiên giải phù hợp kết quả xét nghiệm này. Do Covid-19 là bệnh lý mới xuất hiện, nhiều địa phương chưa thực hiện được các xét nghiệm, các thầy thuốc cũng chưa có kinh nghiệm nhận định, phiên giải. Nếu để muộn đến khi bệnh nhân có biểu hiện lâm sàng nặng như khó thở, sốc mới phát hiện ra thì hiệu quả điều trị kém đi nhiều.

Đặc biệt, nhiều bệnh nhân bị tổn thương phổi nặng và suy hô hấp, nhưng không có biểu hiện khó thở. Tình trạng này được gọi là "Thiếu oxy yên lặng". Nếu các y bác sĩ thiếu kinh nghiệm, hoặc không đủ thiết bị đo độ bão hòa oxy máu, có thể bỏ sót triệu chứng này và dẫn đến bệnh nhân nguy kịch hoặc tử vong.

- Hệ thống y tế phải làm gì, kiểm soát thế nào để nhóm bệnh nhân Covid-19 không có triệu chứng không diễn biến nặng?

Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp: Về công tác tổ chức, chúng tôi cho rằng phải coi những bệnh nhân Covid-19 trong tuần đầu kể từ khi phát hiện bệnh là nhóm có thể có nguy cơ diễn biến nặng, cần theo dõi sát. Bất kỳ thời điểm nào trong giai đoạn này, đặc biệt ngày thứ 7 - 8 nếu phát hiện các dấu hiệu nguy cơ hoặc biểu hiện nặng, cần chuyển bệnh nhân sang khu điều trị sớm. Từ đó, có thể ngăn ngừa xu hướng diễn biến nặng hoặc hồi sức kịp thời nếu tình trạng bệnh xấu đi.

Chỉ những bệnh nhân sau hơn 1 tuần không có dấu hiệu dự báo tiến triển nặng trên lâm sàng và xét nghiệm, mới được coi là bệnh nhân nhẹ và chuyển sang khu cách ly chờ hồi phục.

Tại vùng dịch Hải Dương hay Bắc Ninh trước đây, chúng tôi áp dụng mô hình điều trị tháp 3 tầng. Bệnh nhân Covid-19 mới phát hiện được nhập vào tầng 2 của tháp (Khu vực có khả năng theo dõi và sàng lọc dấu hiệu nặng). Nếu sau 7 - 8 ngày không có biểu hiện nặng thì được chuyển xuống tầng 1 của tháp (Khu vực cách ly chờ ra viện). Còn trong bất kỳ thời điểm nào phát hiện được xu hướng diễn biến nặng, bệnh nhân cần chuyển lên tầng 3 của tháp điều trị (Khu vực có thể điều trị và hồi sức tích cực).

- Tại Đồng Tháp nơi bác sĩ đang chi viện, tình hình điều trị các bệnh nhân Covid-19 hiện như thế nào?

Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp: Tại Đồng Tháp, số ca bệnh mới ở mức trên 400. Điều không may là dịch bùng phát tại khoa Nội của Bệnh viện Sa Đéc. Đây là nơi điều trị các bệnh nhân có sẵn nhiều bệnh nặng như tiểu đường, suy thận giai đoạn cuối, thiếu máu cơ tim, ung thư,... nên khi nhiễm Covid-19 giống như giọt nước tràn ly dẫn đến nhiều bệnh nhân tử vong.

Chúng tôi đang nỗ lực hết sức để cứu chữa các bệnh nhân còn lại. Với những ca mắc mới tại cộng đồng, chúng tôi áp dụng mô hình điều trị theo hướng dẫn của Bộ Y tế và những kinh nghiệm đã có để giảm tỷ lệ diễn biến nặng.

Cũng giống nhiều tỉnh khác, Đồng Tháp gặp những khó khăn nhất định về nhân lực và trang thiết bị Hồi sức cấp cứu, năng lực kỹ thuật hồi sức. Chúng tôi đang đề xuất với Sở Y tế, lãnh đạo tỉnh và Bộ Y tế nhằm tháo gỡ những khó khăn này.

Chúng tôi cũng đã xây dựng phiên chế các đội điều trị, tổ chức tập huấn về hướng dẫn chẩn đoán, điều trị của Bộ Y tế và chia sẻ kinh nghiệm điều trị. Đồng thời, thành lập các nhóm điều trị Covid-19 để thường xuyên trao đổi, hội chẩn và hướng dẫn xử trí từng tình huống. Nhóm chuyên gia cũng sẽ trực tiếp hỗ trợ những ca bệnh khó.

Tuy nhiên một số cơ sở điều trị còn thiếu các vật tư trang thiết bị và nhân lực để triển khai các xét nghiệm và kỹ thuật hồi sức cần thiết. Chúng tôi đang cùng Sở Y tế và các bệnh viện từng bước giải quyết những khó khăn này. Những gì vượt quá khả năng đáp ứng của địa phương chúng tôi đã báo cáo Bộ Y tế để xin hỗ trợ.

Cảm ơn bác sĩ về những chia sẻ!